بیماری های برنج

بیماری بلاست برنج

بیشتر بخوانید: کاشت داشت و برداشت چغندرقند

عامل این بیماری قارچ است. علائم تقریباً در همه جای گیاه غیر از ریشه دیده می­ شود. در طوقه، غلاف گره­ ها، دم خوشه و دانه و برگ لکه­ های خاکستری به وجود می ­آید که حاشیه کشیده شده دارند و وسط لکه خاکستری است و اطراف لکه قهوه ­ای. عمده خسارت و اپیدمی بیماری روی برگ است. پرخسارت ترین مرحله زمانی است که قارچ به دم خوشه حمله می ­کند. اگر دانه نبسته و قارچ به گلوم بزند باعث می­ شود دانه تولید نشود. بنابراین برای کنترل بیماری بقایا و بذر آلوده را باید در نظر داشت. هر چه رطوبت هوا بیشتر باشد بلاست بیشتر خواهد بود. درجه حرارت پایین آب نیز حساسیت گیاه را به بیماری بلاست افزایش می­دهد.

کنترل بیماری

1- پرهیز از انتقال موادگیاهی آلوده (بذر و کلش)

2- نشاءکاری زود انجام شود (خزانه­ کاری را زودتر انجام دهند)

3- مقدار سیلیس خاک را با دادن سیلیکات کلسیم و کمپوست افزایش دهند

4- استفاده از بذر سالم و غیرآلوده

5- بقایای گیاهی را تا آن­جا که ممکن است از بین ببرند

6- ضدعفونی بذر

7- ارقام مقاوم، راه اساسی و اقتصادی است. برای این­ کار باید با محققان و کارشناسان منطقه مشورت کرد

8- مطالعات هواشناسی برای پیش ­بینی اپیدمی مهم است

بیماری لکه قهوه ­ای برنج

بیشتر بخوانید: خیار گلخانه ای

عامل این بیماری، قارچ است و این بیماری سه نوع خسارت وارد می­ آورد. یکی اینکه بذور آلوده سیاه رنگ و کپک­ زده بوده و به خوبی جوانه نمی­ زنند.

نوع دیگر خسارت مربوط به آلودگی گیاهچه­ ها در خزانه می­ باشد که در صورت شدت بیماری، سطح برگی گیاهچه ­ها کاهش یافته و سبب ضعف آن ­ها می­ گردد که در نتیجه منجر به خسارت عمده می­ شود.

نوع دیگر خسارت چروک­ خوردگی و لاغر ماندن دانه­ ها می­ باشد که مربوط به ضعف بوته­ ها در اثر آلودگی برگ ­ها و گلوم ­ها بوده که در نتیجه بذور ارزش چندانی نداشته و در موقع کوبیدن خرد می­ شوند.

نشانه­ های بیماری روی کلوپتیل، برگ­ ها، غلاف برگ­، گلوم ­ها و دانه ظاهر می­ شود. روی برگ­ های اولیه، نقاط قهوه ­ای، کوچک و گرد ابتدا سرسوزنی تشکیل شده سپس وسعت یافته و به شکل لکه ­های بیضی شکل یا گرد در می­ آیند.

مبارزه

1- کاشت ارقام مقاوم، عمده­ ترین راه کنترل این بیماری می­ باشد

2- معدوم کردن بقایای بوته­ های برنج آلوده و از بین بردن علف ­های­ هرزی که ممکن است میزبان واسطه باشند، در کاهش منابع آلودگی موثر است

3- جلوگیری از جریان آب از مزارع آلوده به مزارع سالم کمک زیادی در کاهش خسارت بیماری خواهد کرد

4- مهم ­ترین مورد در کنترل بیماری لکه قهوه ­ای برنج، رعایت اصول تغذیه و کاربرد صحیح موادغذایی در خاک و ممانعت از فشارهای مربوط به آبیاری نامناسب است. اصلاح خاک و زه­کشی آن ضروری است

5- ضدعفونی بذر

بیماری پوسیدگی طوقه برنج (ژیبرلا)

مشخص­ ترین علائم بیماری طویل­شدن غیر طبیعی بوته­ ده ای برنج است که نازک­تر و سبز مایل به زرد می ­باشد. این زردی از انتهای بوته شروع می­ شود. در موقع تشعشع نور خورشید و بارندگی خفیف، بوته ­های آلوده بلند قد به وضوح دیده شده که تعداد پنجه­ های آن کم و برگ ­ها یکی پس از دیگری از پایین به رنگ قهوه ­ای درآمده، لوله ­ای شده و می ­میرند. بعضی مواقع خوشه ­هایی به وجود می ­آیند که دارای بذر توخالی هستند. اگر پای بوته ­ها را نگاه کنیم در محل طوقه سیاه ­رنگ است و در مزارع کم آب علاوه بر سیاه ­شدگی محل طوقه توده قارچ به صورت متراکم سفیدرنگ مشاهده می­ شود و بوته کاملاً از بین می­ رود. این بیماری از راه بذر منتقل می­ شود.

مبارزه

استفاده از بذر سالم، ضدعفونی بذر و سم­پاشی بر اساس ارقام مقاوم و نیز تناوب کشت برای جلوگیری از بروز بیماری نقش اساسی دارد.

استفاده از قارچ­کش بیولوژیک

قارچ ­کش بیولوژیک بیوسوبتیل را برای پیش­گیری و معالجه بیماری­ های خا­کزی مانند بیماری­ هایی پوسیدگی طوقه، بلاست و لکه قهوه ­ای مناسب است. مقدار و نحوه مصرف آن بدین صورت است. برای ضدعفونی بذر گیاهان مختلف غوطه­ ور کردن بذر به مدت حداقل 15 دقیقه در محلول 2 درصد و یا محلول ­پاشی 2 تا 3 در هزار برای پیش­گیری از بیماری­ های قسمت هوایی گیاهان مختلف در گلخانه و مزارع و برای معالجه گیاهان پس از بروز بیماری یک نوبت از محلول 5 در هزار و تکرار محلول­پاشی 2 تا 3 در هزار 7 تا 10 روز بعد توصیه می­ شود.

بیماری سوختگی غلاف برگ برنج (شیت بلایت)

بیشتر بخوانید: شرایط محیطی لازم برای رشد ذرت

لکه­ های بیضوی به رنگ سبز خاکستری است که این لکه­ ها وسعت می­ یابد. مرکز لکه­ ها سفید شده و حاشیه آن­ ها قهوه ­ای است. روی این لکه ­ها اسکلرت قارچ تشکیل می­ شود که به سهولت جدا شده و می ­افتد. در محیط مرطوب میسیلیوم قارچ به شدت رشد کرده و سطح غلاف برگ را به صورت پوشش سفیدرنگی در بر می­ گیرد. در مزرعه لکه­ ها معمولاً ابتدا در غلاف نزدیک به سطح آب مشاهده می­ شود و در شرایط مناسب در قسمت­ های بالایی غلاف و حتی روی سطح برگ ایجاد می­ گردد. در صورت اتصال این لکه­ ها معمولاً کل یک برگ خشک یا حتی کلیه برگ­ های بوته می­ میرند.

کنترل

استفاده از ترکیبات کود "ولگرو" : از این کود جهت برطرف کردن کمبود روی و مس و مبارزه با بیماری ­های مختلف از جمله بلاست، شیت بلایت برنج و... به میزان 5/0 کیلوگرم در هکتار در زمان ظهور خوشه (زمان ایجاد سنبله در داخل غلاف برگ پرچم) استفاده می ­شود.

بیماری پوسیدگی ساقه علایم بیماری

آلودگی از طریق غلاف برگ­ ها و در مرحله پنجه ­زنی اتفاق می­ افتد و به ندرت در مرحله نشاء در خزانه ظاهر می ­شود. در اثر حمله قارچ عامل بیماری لکه ­های قهوه ­ای تیره یا سیاه روی غلاف برگ­ ها در قسمت­ های هم­ تراز با سطح آب به وجود می­ آید. با پیشرفت و توسعه بیماری قارچ به قسمت ­های داخلی­ تر نفوذ کرده، منجر به پوسیدگی غلاف برگ و ساقه می ­شود. پوسیده­ شدن ساقه موجب شکستگی ساقه و افتادن گیاه و ورس می­ شود. در این مرحله اسکلروت­ های ریز و سیاه ­رنگ فراوانی در داخل ساقه پراکنده بوده و قابل مشاهده است. وجود این اسکلروت ­ها از بارزترین علائم در تشخیص این بیماری است. یکی دیگر از علائم بیماری پوسیدگی ساقه، تولید پنجه ­های کوچک در مراحل آخر رشد می­ باشد.

عامل بیماری

قارچ عامل بیماری به شکل­ های مختلفی در طبیعت دیده می­ شود. فرم اسکلروت­دار آن Sclerotium oryzae، فرم غیرجنسی (کنیدی­دار) آن Nakataea sigmoidea، فرم جنسی آن Magnaporthe salvinii نامیده می­ شود.نام قدیمی این دو فرم به ترتیب H. sigmoidium وL. salviniiبوده است. در مزارع استان گیلان هر سه نوع فرم بیمارگر در شرایط طبیعی مشاهده و گزارش گردیده است.

کنترل

بیماری پوسیدگی ساقه

بیماری پوسیدگی ساقه برنج را می ­توان با تلفیقی از روش ­های مختلف کاهش داد. اسکلروت ­ها که اینوکولوم اصلی بیماری هستند، اکثراً در بقایای گیاهی باقی می ­مانند بنابراین تسریع در پوساندن و تجزیه و یا جمع ­آوری و سوزاندن آن ­ها نقش مهمی در کاهش اسکلروت ­ها دارد. موضوع دیگر میزان مصرف کود ازته است که می­ بایست تا حد امکان از مصرف بیش از حد مورد نیاز اجتناب نمود و در عوض میزان مصرف کود پتاس را افزایش داد. به علاوه لازم است برای خاک­ های سنگین و مزارع ماندآبی زه­کش ­های مناسب احداث نمود. به طور کلی مصرف قارچ­ کش ­ها برای کنترل بیماری پوسیدگی ساقه برنج رایج نشده است ولی گزارش شده که قارچ­کش ­های بنومیل و ادی فنفوس در کنترل بیماری موثر بوده ­اند.

سیاهک دروغی برنج

بیشتر بخوانید: کاشت داشت و برداشت برنج

علایم بیماری

در این بیماری همه یا بخشی از دانه با توده سیاه اسپور جایگزین می­ شود. دانه ­های آلوده ابتدا به صورت یک توده سفیدرنگ بروز کرده و بعد به شکل مخملی، نرم و پوشیده از اسپورهای زرد نارنجی تبدیل شده و پس از بلوغ به رنگ سبزتیره تا سیاه تغییر رنگ می­ یابند که اندازه این توده یا اسپوربال ­ها بیش از دو برابر قطر دانه نرمل است. اسپوربال­ ها دارای 3 لایه تولیدکننده اسپور می ­باشند که هر کدام در یک مرحله ­رشدی مختلف تشکیل می­ شوند. داخلی ­ترین لایه مایل به زرد با میسلیوم ­های متشعشع است. اسپورها در فرآیند تشکیل بعدی نارنجی رنگ می­ شوند. این لایه دربردارنده میسلیوم و اسپورها است. لایه خارجی نیز سبز و شامل اسپورهای بالغ همراه با قطعات باقی­مانده میسلیوم می ­باشد. در خوشه ­های آلوده، قارچ دانه­ های مجاور بذر آلوده شده (اسپوربال) پوک­شده و اسپوربال ­ها اکثراً در بخش پایینی خوشه مشاهده می­شوند.

مدیریت بیماری

به طور کلی اغلب ارقام پرمحصول برنج و واریته ­های هیبرید در سراسر مناطق کشت برنج در جهان به بیماری سیاهک دروغی برنج حساس هستند. از طرف دیگر به جهت نیاز غذایی بیشتر در این­ گونه ارقام و توسعه کشت آن ­ها در اکثر مناطق کشت برنج در دنیا برای تولید محصول بیشتر در جهت تامین نیاز غذایی جمعیت فزاینده جهان، بیماری بی­ اهمیت و یا کم ­اهمیت سیاهک دروغی برنج نیز در حال گسترش و اهمیت یافتن بیشتر می­ باشد. کاهش بیماری سیاهک دروغی از طریق کاربرد قارچ­کش موثر بوده اما آن­ ها در کنترل کامل بیماری موفق نبودند. بنابراین لازم است از روش ­های مختلفی که هر یک در جلوگیری، کاهش و یا کنترل این بیماری می­ توانند نقشی داشته باشند در مدیریت بیماری به کار گرفته شود. به طور کلی روش­ هایی که برای کنترل بیماری توصیه شده ­اند شامل موارد زیر می ­باشند:

- استفاده از بذور تمیز و عاری از آلودگی: از آنجایی که قارچ عامل بیماری بذرزاد بوده واسپورها می­ توانند روی بذر و در خاک برای چندین سال دوام داشته باشند، بنابراین استفاده از بذور عاری از آلودگی (بذور تولید شده در مناطق غیرآلوده) می ­تواند در کاهش وقوع بیماری در مناطق با پیشینه آلودگی و ممانعت از انتقال بیماری از مناطق آلوده به مناطق دیگر موثر می­ باشد.

- تنظیم تاریخ کشت و استفاده از ارقام زودرس برنج به منظور فرار از بیماری: واریته ­هایی که دوره رشد کوتاه دارند، زودتر به بلوغ رسیده و شرایط محیطی مطلوب برای بیماری را که شامل رطوبت نسبی و دمای بالا بوده را متحمل نشده و از بیماری فرار می­ کنند. نتایج بررسی آهونسی و همکاران در زمینه بررسی اثر تاریخ کاشت بر شدت وقوع بیماری سیاهک دروغی بیانگر ابن بود که کاشت برنج نزدیک به فصل بارندگی موجب فرار واریته­ها از بیماری می­شود، البته به این موضوع نیز باید توجه داشت که تنظیم تاریخ کشت برای فرار از بیماری می­بایست در هر منطقه پس از مطالعه مشخص گردد.

- حذف علف ­­های هرز موجود در مزارع برنج: قارچ عامل بیماری به برخی از گونه ­های علف­ هرز که در مزارع برنج عمومیت دارند، حمله می ­کند که می ­توانند به عنوان منبع اینوکلوم قارچ مطرح باشند. حذف علف­ های هرز موجود در مزارع برنج که به عنوان میزبان ثانوی و زمستان ­گذران قارچ عامل بیماری هستند، می­ تواند به کاهش وقوع بیماری کمک کند.

- کاهش مصرف کود نیتروژن: غلظت بالای نیتروژن موجب نازک ­شدن دیواره میزبان گشته و نفوذ پاتوژن را به داخل سهولت می­ بخشد. کاهش کاربرد کود نیتروژن منجر به کاهش 33 درصدی بیماری سیاهک دروغی می­ گردد.

- جمع ­آوری و انهدام بقایای گیاهی آلوده: بقایای گیاهی آلوده در مزارع به عنوان مکانی برای زمستان­ گذرانی قارچ عامل بیماری محسوب می­ شود.

- استفاده از قارچ­کش ­های مناسب: کنترل بیماری سیاهک دروغی از طریق کاربرد قارچ­کش­ ها موثر بوده، اما پیش­بینی ضرورت مصرف آن­ ها در مناطق و مزارع مختلف میسر نیست. زیرا از یک جهت عامل بیماری تا زمانی که دانه شروع به پرشدن نکند علایمی ایجاد نمی­ کند و در این زمان نیز استفاده از قارچ­کش برای جلوگیری و یا کاهش بروز بیماری خیلی دیر است، از طرف دیگر اگر قارچ­کش در مراحل رشد رویشی برنج استفاده شود، هیچ راهی برای تعیین درجه شدت بیماری وجود ندارد، بنابراین امکان تعیین اینکه آیا برنامه سم­پاشی ضروری بوده یا نه وجود ندارد. اما کاربرد قارچ­کش ­های مناسب نظیر پروپیکونازول و یا پروپیکونازول + تریفلوکسی ستروبین، در زمان مناسب در مناطقی با پیشینه بروز مداوم سالیانه بیماری مانند برخی از مزارع برنج آب ­کنار بندرانزلی در کاهش توسعه و شدت بیماری موثر می ­باشد.

بیشتر بخوانید: زراعت زعفران