سوسک نخود فرنگی

(Col.,Bruchidae)L.Bruchus pisorum

اينگونه،آفت مزرعه اي-انباري است.درمزرعه،محصول آلوده مي شود،تغذيه وخسارت آن درانبار ادامه مي يابد. اين آفت منحصرًا به مزارع نخود فرنگي حمله کرده وخسارت زيادي ايجاد مي نمايد و خسارت آن مربوط به تغذيه لاروها مي باشد.

شکل شناسی

اندازه بدن5/3-5ميلي متر وعرض سينه اول بيشتر از طول آن مي باشد.بال پوش ها كمي كوتاه تر از بدن بوده و تمام سطح پشتي شکم رانمي پوشانند، درنتيجه انتهاي شکم بيرون ازآن ها قرارمي گيرد.بدن حشره به رنگ قهوه اي تيره وپوشيده ازنقاط خاكستري يا سفيد منقوط است و در قسمت قاعده پيش قفسه سينه مخروطي شکل ،يك طرح مثلثي سفيد رنگ وجود دارد.شاخك ها 11بندي بوده که 4 بند اول نارنجي وبقيه سياه رنگ مي باشند.ساق وپنجه پـاهـاي جـلويي زرد رنـگ و ران هـا وپـ اهاي مياني سياه رنگ است وفقط انتهاي ساق هـا روشن هستند.ران پـاهـاي عقبي داراي يک خار قو ي است.پي ژيديوم(حلقه انتهایی شکم)سفيد رنگ وداراي دولکه جانبي سياه رنگ مي باشد. تخم اين حشره زرد رنگ,شلجمي شکل،به طول6/0 وعرض3/0ميلي متراست.حشره ماده تخم خود را روي غلاف نخود گذاشته وروي آن را با يك ماده لعابي شفاف كه درمجاورت هوا سخت مي شود،مي پوشاند. لارو سنيـک داراي3جـفت پا مي باشد . پيش قفسه سينه لاروها داراي يک برآمدگي است که اين برآمدگي به نفوذ لارو به داخل غلاف وبذر نخود نرم كمك مي كند. علاوه براين، لارو براي ورود به داخل بذرنخود تغييرجلد داده وبه لارو کرمي شکل تبديل مي شود.

خسارت

این حشره به همه ارقام مختلف نخود حمله نمی کند، چون برخی ازواریته ها نسبت به این آفت مقاوم هستند. خسارت وارده ممکن است20% محصول را در برگیرد. حشرات مادهبرای جفتگیری و بلوغ جنسی، به یک دوره تغذیه نیاز دارندکه برای منظور چند کیلومتر(3کیلومتر) پرواز کرده و خودرا به مزارع نخود می رسانند تا از گلبرگ ها، جوانه ها و شاخه های لطیف نخود فرنگی تغذیه کنند، ولی از این راه هیچ گونه زیانی وارد نمی سازند. ماده ها برای تخمریزی غلاف های نرم و جوان نخود فرنگی را انتخاب می کنند. تغذیه لاروها ابتدا کم بوده ولی به تدریج زیاد می شود بذور آلوده دارای سوراخی مشخص و فاقد قوه نامیه می باشند.

زیست شناسی

این آفت، زمستان رابه صورت حشره کامل در پناهگاه هایمختلف بسر میبرد. این آفت حرارت دوست بوده و در شرایط سرد به خواب زمستانه می رود. اگر سوسک ها قبل از فرا رسیدن سرما در مزرعه از یذور آلوده خارج شوند، زمستان را در داخل خاک، انبارها، داخل دانه ها، شکافهای خاک و دیوارها به سر می برند... اما اگر قبل از خروج سوسک ها از بذور نخود، زمستان و فصل سرما فرا رسد، سوسکها در همان محل داخل بذور زمستان گذرانی می کنند و در بهار سال بعد بیرون می آیند. در کشورها یا مناطقی که دارای آب و هوای گرم هستند و نخود در زمستان یا بهار کاشته می شود، این حشره به جای خواب زمستانه به خواب تابستانه می رود و در فصل زمستان به فعالیت می پردازد. سوسک نخود در بهار موقعی که درجه حرارت محیط به 16-14 درجه سانتی گراد می رسد. پناهگاه های زمستانه را ترک کرده و به سمت مزارع نخود تازه سبز شده حرکت میکند. اوج مهاجرت حشرات کامل در دمای 28-27 درجه سانتیگراد صورت میگیرد. این زمان مصادف با گل کردن بوته های نخودفرنگی است. دوره تخمگذاری حشرات ماده معمولا 7-6 هفته به طول می انجامد و هر سوسک ماده به طور متوسط 500-400 عدد و حداکثر 700 عدد تخم میگذارد. خمریزی مخصوصا روی غلاف های پر که محتوی بذورنرم هستند، انجام میگیرد و تخمها به وسیله ماده چسبنده ای روی غلاف نخود چسبانده می شوند. به علاوه، یک یا چند سوسک ماده ممکن است روی یک غلاف تا100 عددهم تخم بگذارند، ولی معمولا روی هر غلاف حدود 12 عدد تخم دیده می شود. دوره رشد و نمو تخم در حرارت13درجه سانتیگراد 23روز، در حرارت 18-16 درجه،14-16 روز و در دمای بالای 20 درجه سانتیگراد،12-8 روز طول میکشد. لارو آفت پس از خروج از تخم، غلاف را سوراخ کرده و وارد بذر می شود کهسوراخورودی آن روی غلاف مانند لکه کوچک و سیاهی دیده می شود، ولی فقط یک لارو در داخل بذر تکمیل می شود. در حرارت 20-18 درجه سانتی گراد دوره رشد و نمو لارو 45-40 روز طول می کشد که لارو ها در طول این مدت محتویات بذرها را خورده و آن ها را از بین می برند. لارو سن آخر، قبل از شفیره شدن، سوراخ گرد و کوچکی در پوسته بذر ایجاد می کند تا حشره کامل بعدا بتواند از طریق آن از بذر خارج شود. این سوراخ به سهولت از خارج دیده می شود و نماینگر آلوده بودن بذور است. آنگاه لارو از خود تارهای ابریشمی تنیده و تبدیل به شفیره می شود. دوره شفیرگی در صورتی که رطوبت محیط به اندازه کافی باشد14-8 روز به طول می انجامد. اغلب حشرات کامل قبل از خروج مدتی در داخل حفره بذر باقی می مانند که این دوره ممکن است حتی در بهار سال بعد نیز به طول انجامد. ظهور حشرات کامل نسل جدید با برداشت محصول مصادف می شود. یک دوره کامل زندگی حشره از تخم تابلوغ در حرارت 20-18 درجه سانتیگراد 7-8 هفته طول می کشد. مناسب ترین حرارت برای تخم گذاری26 درجه سانتی گراد است و حشره ماده در حرارت18 درجه و کمتر از آن دیگر تخمریزی نمیکند. این حشره در سال فقط یک نسل دارد.

بیشار بخوانید: سوسک چهارنقطه ای حبوبات

روش های کنترل

الف) زراعی

1-برداشت سریع محصول

2-جمع آوری و از بین بردن بقایای محصول پس از برداشت

ب)فیزیکی

بدین منظور محصول نخود را به مدت 3-4 ساعت در معرض حرارت57 درجه سانتی گراد قرار می دهند تا چنانچه حشره ای در داخل آن ها وجود داشته باشد، از بین برود

ج) شیمیایی

برای کنترل این آفت می توان در موقع غنچه دهی از یک سم که در روی حشرات گردهافشان تقریبا تاثیر کم دارد،نظیر زولن 35 درصد به نسبت 3 لیتر در هکتار استفاده کرد. همچنین برای ضدعفونی بذور نخود می توان از گازهای فومیگان(fumigant) مانند متیل بروماید بهره گیری نمود.