سوسک چهارنقطه ای حبوبات

(Col.,Bruchidae)F.Callosobruchus maculates

اين حشره يکي ازمهم ترين آفات حبوبات مخصوصًا لوبيا چشم بلبلي در مزرعه وانبار مي باشد و به خاطرحساس بودن اين محصول همه ساله خسارت زيادي به آن وارد مي شود.آلودگي از مزرعه آغاز شده وآفت همراه با محصول درمراحل مختلف نشو ونما به انبار منتقل مي شود و در شرايط 8 مناسب از نظرحرارت ورطوبت،نشو ونما وخسارت حشره درانبارادامه مي يابد.به منظور جلوگيري ازانتقال آفت به انباروهمچنين کاهش ميزان خسارت،مبارزه شيميايي درمزرعه انجام مي شود؛ ولي با اين وجود همواره محصول برداشت شده با آلودگي زياد به انبارمنتقل مي شود.

گیاهان میزبان

سوسک چهارنقطه اي حشره اي است پلي فاژکه لارو آن ازدانه هاي بقولات مختلف مانند لوبيا و واريته هاي آن، نخود، ماش، عدس، باقلا وغيره تغذيه مي کند.بعضي ازواريته هاي لوبيا ازحمله اين آفت مصون هستند، درصورتيکه بعضي ديگر مانند لوبياي چشم بلبلي، به شدت به آن مبتلا مي شوند.اين امر سبب شده است که کشاورزان درسال هاي اخيردربعضي ازمناطق ايران،ازکشت اين محصول رو گردان شوند.

شکل شناسی

حشرات کامل کوچک و به طول2تا5 ميلي متر هستند که رنگ آن بسيار متغير بوده واغلب به رنگ هاي قرمز، سياه، سفيد وبلوطي ديده مي شوند. سراين حشره سياه رنگ بوده،شاخک هاي آن 11 بندي است وهمه بندها به رنگ قرمز روشن مي باشند. بدن دراين حشره کشيده و بالپوش هاکوتاه است؛ درنتيجه بالپوش ها تمام شکم رانمي پوشانند.طول هربالپوش تقريبًا دو برابر پهناي آن بوده ودر روي هر کدام از آن ها دولکه وجود داردکه يکي در وسط به رنگ سياه و ديگري در انتها به رنگ قهوه اي متمايل به سياه مي باشد. رنگ عمومي بالپوش ها نيز قهوه اي مايل به قرمزاست.پيش قفسه سينه به شکل مخروط ناقص وبه رنگ قرمزروشن ويا قهوه اي ديده مي شود. ساق پاي عقبي بسيار قوي است.نرهاي اين حشره نسبت به ماده ها کوچک ترند و رنگ آن ها نيز قرمزتر مي باشد.تخم هابه شکل نيمه کروي بوده که يک طرف آن ها گرد و طرف ديگر نوک تيز است.طول هر تخم نيز درحدود نيم ميلي متر مي باشد.

خسارت

حشرات ماده اغلب دانه هايي رابراي تخم ريزي انتخاب مي کنند که لارو بتواند از آن ها تغذيه کند واگر اين انتخاب با دقت کافي انجام نشود لارو جوان ضمن کندن دالان براي نفوذ به دانه،درآغازکاراز بي نمي رود.حشرات کامل براي تغذيه رغبتي نشان نميدهند، ويا حداقل درانبارهاچيزي نمي خورند؛به طوريکه افراد بالغ قادرند 40تا50روزرابدون خوردن غذا و آب سپري نمايند،و در صورتيکه به مواد غذايي مطلوب،دسترسي داشته باشند50تا90روز نيز زنده مي مانند.دماي محيط درطول عمرحشرات بالغ بسيارمؤثراست؛به طوري که ميانگين طول عمرحشرات بالغ در حرارت هاي15،27و34درجه سانتيگرادبه ترتيب26،10و7 روزبوده است. فعاليت حشرات ماده از مزرعه آغازمي شود.اين حشرات اندکي بعدازظهورجفتگيري کرده ومتعاقب آن تخمريزي مي کنند. تخمريزي حشره ماده دو روز بعدازجفتگيري شروع مي شودوسه روزبعدلارو کامل ازآن خارج مي شود. حشره ماده تخمهاي خود رابه صورت انفرادي ، روي غلاف هاي کاملاًرسيده ويا درانبارروي دانه هاي بقولات قرارميدهدوآنهارابه وسيله ماده لزجي به سطح دانه هامي چسباند. روي هرغلاف معمولاًبيشتراز2تا3عدد تخم ديده نمي شود،ولي درانبارها اگرتراکم جمعيت آفت زياد باشد ممکن است تمام سطح دانه هاپوشيده ازتخم شود لارو جوان که بعد از3تا4 روز از تخم بيرون مي آيد بدون اينکه در سطح دانه نمايان شود ازمحل زير تخم، مستقيمًا به درون دانه نفوذميکند اين لاروکه شبيه لارو سوسک لوبيا است داراي پاهاي سينه اي سه بندي کوتاه ونسبتًا قوي مي باشد؛اما بعد از استقرار درداخل دانه،پوست اندازي کرده وبه تيپ کرمي شکل که فاقد پا است تبديل مي شود. طول دوره رشد لاروي بسيار متفاوت است وبرحسب شرايط اکولوژيک محيط،  درتابستان17- 22روزبوده ولي درزمستان ممکن است چندين ماه طول بکشد. درطول اين مدت لارو3 تا 4 بار پوست اندازي مي کند ولاروسن آخر براي شفيره شدن درزيرپوست دانه متوقف مي گردد.مرحله شفيرگي نيز برحسب شرايط محيط3تا53روز طول مي کشد.مدت زمان نشو و نماي يک نسل کامل درشرايط مساعد20 روزاست؛ ولي درشرايط نامناسب بسيار طولاني بوده وگاهي تايکسال نيزبه طول مي انجامد.کاهش ميزان رطوبت نسبي سبب طولاني شدن دوره رشدي وکوتاه شدن طول عمر حشرات کامل ميشود.

روش های کنترل

الف)زراعی

استفاده ازارقام مقاوم:چهاررقم لوبيا شامل مشهد،کامران،عراقي و29005 درمرحله ظهورغلاف، درصد10/22درصد کمترين و رقم عراقي باميانگين آلودگي1/25رقم کامران باميانگين آلودگي بيشترين آلودگي به اين آفت داشته لذا از ارقام مقاوم مي توان در جهت جبران خسارت آفت استفاده نمود.

بیشتر بخوانید : راب خاکستری