سهم اقتصادی سمیرم درصادرات سیب کشور

چکیده :

سیب درختی یکی ازمهمترین میوه های مناطق سرد سیری و متعدله است که میوه تازه و فراوده های آن بزرگترین تجارت جهانی را دربین میوه های باغی دارا می باشد .بی تردید سیب دارای خصوصیات غذایی بالایی می باشد ازاین در فرهنگ عامه معروف است که خوردن یک سیب در روز فردرا از مراجعه به پزشک دور می کند.ایران ششمین کشور تولید کننده سیب در جهان محسوب می شود. امروزه تولید غذای سالم با حداقل هزینه تولید مورد درخواست جامعه جهانی است.مزیت نسبی تولید محصولات باغی باعث گسترش سطح زیر کشت این محصولات در بسیاری از نقاط کشور شده است. به  منظور بررسی عوامل اقلیمی موثردرتولید سیب درختی هفت منطقه برتردرکشور مورد ارزیابی قرارگرفت. همچنین در قیمت  فروشی و خرده عمده فروشی در سال88 براورد گردید. نتایج  نشان دادایستگاه سمیرم ازنظر میزان بارندگی سالیانه دردوره آماری مشخص در سطح دوم،از نظر اختلاف شبانه روز کمترین دمای حداقل ، و پایین ترین رطوبت نسبی در تیر و مرداد را دارا بوده است. این عدامل بیشترین تاثیر بر کیفیت میوه را دارند.هزینه تولید هر کیلو سیب درختی در سمیرم با احتساب هزینه حمل و نقل به 4000 ریال براورد شد.گسترش سطح زیر کشت باغات سیب در استان های مختلف طی سالیان گذشته با افزایش تولید،پیدایش رقیبان جدید در بازار های صادراتی و عدم صادرات به موقع،خشکسالی های اخیر به دلیل کاهش کیفیت میوه و واردات میوه های مشابه در فصل تولید در کاهش قیمت این محصول بی تاًثیر نبوده است،با ادامه ی روند این عدم تقاضا برای خرید محصول سیب به واسطه ی غیر اقتصادی شدن تولید، بسیاری از باغداران بویژه جوانان به شهر ها مهاجرت نموده و باغات به عنوان بستر تولید روستایی از وجود نیروی خلاق و پر انرژی محروم خواهد شد و توسعه پایداری کشاورزی در گرو روستا و روستا نشینی است در هاله ای از ابهام خواهد ماند.

 کلید واژه: مزیت نسبی ، سیب درختی ، اقتصاد روستایی سمیرم

مقدمه

سمیرم با در اختیار داشتن 8400 هکتار سطح زیر کشت سیب درختی معادل 79 درصد کل سطح زیر کشت این محصول در استان اصفهان است. ارتفاع زیاد از سطح دریا و دوری از خط استوا، دو فاکتور مهم افزایش کیفیت و خاصیت سیب است، از این رو، سمیرم منطقه مساعد جهت تولید و پرورش سیب می باشد. در حال حاضر 10800 هکتار از سطح زیر کشت به مرحله باز دهی اقتصادی رسیده است و سالانه حدود 250 الی 300 هزار تن سیب مرغوب در سمیرم تولید می شود که متوسط سالانه 50 الی 60 هزار تن سیب درختی با کیفیت عالی به کشور های حوزه خلیج فارس و اروپایی صادر می شود.

سیب درختی شهرستان سیمرم

 سیب درختی یکی از مهمترین محصولات باغی شهرستان سمیرم می باشد، بطوری که می توان گفت اقتصاد منطقه متکی به تولید این محصول می باشد . طبق برآورد انجام شده در حدود 73.64 درصد درآمد ناخالص محصولات آبی شهرستان به سیب درختی اختصاص دارد ، از آنجاکه عوامل اقلیمی و موقعیت جغرافیایی یکی از مهمترین عوامل تولید محسوب می شوند در ذیل به معرفی شهرستان سمیرم از نظر موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی می پردازیم.

تاریخچه کشت سیب در سمیرم

وجود درختان وحشی سیب در کوه آلمالو«کوه سیب خیز»واقع در شمال روستای ورق از دهستان وردشتِ سمیرم را می توان یکی از نشانه های قدمت استعداد باالقوه پرورش و تولید سیب در این شهرستان دانست به همین دلیل عده ای از صاحب نظران معتقدند چون شهرستان سمیرم استعداد پرورش سیب را داشته و مقدار از آن را به بیرون از شهر برای فروش می فرستادند این شهر به سیب بیرون معروف است که به مرور زمان و کثرت استعمال سیمیرون و در نهایت به سمیرم معروف شده است.

اولین باغ سیب سمیرم در سال ۱۳۳۸ احداث گردیدکه قالب ارقام وارداتی رد دلیشز و گلدن دلیشز استفاده شده است روند توسعه سیب تا سال ۱۳۴۵ در شهرستان کند بوده ولی از آن به بعد به رشد و شکوفایی و اهمیت سیب در منطقه پی بردند.

در گزارشی پیر مردایان و فرهادی یکی از عواملی که موجب تولید و مرغوبیت سیب در منطقه سمیرم شده است عوامل اقلیمی و موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی می باشد. ارتفاع سمیرم از سطح دریا و دوری از خط استوا موجب افزایش کیفیت و مرغوبیت سیب در این منطقه شده است.

در سال ۱۳۸۱سطح زیر کشت باغات سیب بالغ بر۱۵۹۰۰ هکتارگزارش گردیده و در حال حاضر حدود۱۰۸۰۰ هکتار از سطح زمین های فوق به مرحله تولید و بار دهی اقتصادی رسیده است ولی با توجه به خشکسالی های اخیر و سرمازدگی که موجب کاهش کمی و کیفی محصول سیب گردیده سالانه حدود ۲۰۰-۲۵۰ هزار تن سیب مرغوب در شهرستان تولید می شود که علاوه بر بازارهای داخلی در برخی کشورهای حوزه خلیج فارس دارای شهرت ویژه ای بوده و با نام سمیرم در بازارهای جهانی عرضه می شود.

بنابر این تولید این محصول با توجه به کیفیت محصول و رفع موانع و مشکلات موجود تاثیر بسزایی در اقتصاد اکثر خانواده های شهری و روستایی داشته و با معرفی این محصول به بازارهای جهانی می توان گام موثری در جهت بهبود اقتصادی شهرستان ،استان و کشور برداشت.

هزینه های تولید سیب باید زیر چتر حمایتهای بخش کشاورزی و دولت قرار گیرد و حمایت از باغدار و کشاورز یکی از اهداف دولت در پیشبرد تولید ملی باشد. باید سود بیشتری عاید کشاورزان شود و دست واسطه هاکوتاه شود و دولت نظارت بر عملکرد آنها داشته باشد. مثلا در کشورهای پیشرفته از تکنولوژی پیشرفته کامپیوتری در کنترل میزان آبیاری، درجه بندی میوه از لحاظ حجم و رنگ و درصد سودی که می برند و برداشت آنها اتوماتیک و به عمل آوردن سیب های درشت در اولویت قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی و اقلیمی شهرستان سمیرم

 مهمترین وجه تسمیه سمیرم ، اصطلاح سمیران یا شمیران است که به معنی جای سرد و سرد سیر بوده و به مرور زمان به سمیرم تبدیل شده است ، به عقیده عده ای دیگر نام سمیرم قبلاً سیب برون بوده و این مطلب موید این است که از قدیم الایام سمیرم بعنوان صادر کننده سیب مطرح بوده است و به مرور زمان به سمیرم تبدیل شده است .

 شهرستان سمیرم در فاصله 165 کیلومتری جنوب اصفهان واقع گردیده و مرکز آن شهر سمیرم می باشد. این شهرستان در عرض جغرافیایی 31 درجه و 24 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 51 درجه و 34 دقیقه شرقی قرار دادرد. از شمال به شهرستان شهرضا ، از جنوب به استان کهگیلویه و بویر احمد محدود می شود. متوسط ارتفاع آن از سطح 2400 متر بوده و رشته کوه دینار از سلسله جبال زاگرس که مرتفع ترین قله آن دنا (4409 متر ارتفاع ) می باشد، همچون دیواری از جهت شمال غربی تا جنوب شرقی این منطقه را در بر گرفته است . گفتنی است ارتفاع از سطح دریا و دوری از خط استوا در بعضی ارقام سیب موجب افزایش کیفیت وخاصیت انبارداری شده و با این توصیف سمیرم بعنوان بام ایران منطقه ای مساعد جهت تولید و پرورش این میوه گرانبهاست .اقلیم منطقه بر اساس طبقه بندی گوسن ، استپی سرد ، به روش کوپن، معتدل سرد با تابستانهای گرم و خشک و به روش پیشنهادی دکتر کریمی ، نیمه مرطوب معتدل با زمستانهای سرد می باشد. متوسط میزان بارندگی این شهرستان 410 میلیمتر می باشد . متوسط دمای سالیانه 12.3 حداکثر دمای مطلق 33 و حداقل دمای مطلق 10 درجه سانتیگراد ، تعداد روزهای یخبندان 70 روز و میانگین دمای فصل رویش ، در شش ماه اول سال 19.5 درجه سانتیگراد می باشد . مساحت شهرستان بالغ 5348 کیلومتر مربع بوده و برطبق آخرین سرشماری در سال 1375 جمعیت این شهرستان بالغ بر 65 هزار نفر بوده که از این تعداد 37% در شهرستان و 63% در نقاط روستایی ساکن هستند ، علاوه بر این سالیانه حدود 35 هزار نفر از طوایف مختلف ایل قشقایی به منطقه کوچ نموده و حداقل 5 ماه از سال را دراین شهرستان سپری مینمایند.

صادرات سیب و نقش آن در اقتصاد شهرستان

اساس اقتصاد شهرستان سمیرم در گذشته و حال به علت وضعیت جغرافیایی و اقلیمی بر پایه کشاورزی بوده است ، بطور متوسط سالیانه 60-50 هزار تن سیب درختی با کیفیت عالی به کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپا صادر می گردد که با این میزان صادرات ، درآمد خوبی عاید منطقه و کشور خواهدشد . براساس برآورد انجام شده حدود 73.64 درصد درآمد ناخالص حاصل از کشت محصولات زراعی و باغی به سیب اختصاص دارد که این امر نشانگر اهمیت ویژه این محصول در اقتصاد منطقه است.بازدهی خوب ، اقتصادی بودن تولید، سازگاری با آب و هوای منطقه از جمله عواملی هستند که طی دو دهه اخیر به شدت باعث توسعه سطح زیر کشت سیب در سمیرم شده است . کیفیت مطلوب سیب منطقه سمیرم باعث شده که جایگاه خاصی در بین مصرف کنندگان پیدا نماید به طوریکه در بازارهای مختلف هر نوع سیب تولیدی را شاید از چندان کیفیت مناسبی برخوردار نباشد به نام سیب سمیرم به فروش می رسانند.
 

عوامل موثر درکیفیت سیب سمیرم
یکی از فاکتور های اساسی در بهبود کیفیت میوه شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه است هوای سرد و مرطوب موجب کیفیت خوب و توسعه و تولید سیب در منطقه شده است. (پیرمردایان، فرهادی) در مقایسه عوامل جوی که بین مناطق برتر تولید سیب در ایران انجام شده با توجه به عدم یکنواختی میزان بارش(که سمیرم دومین رتبه را دارا می باشد)اختلاف دمای حداقل و حداکثر طی دوره رشد میوه از فاکتورهای اساسی در افزایش ماده سازی و طعم برتر میوه در شهرستان می باشد مناسب بودن دما در سمیرم باعث افزایش فتو سنتز و ذخیره سازی مواد را به همراه دارد به هر حال یکی از اساسی ترین عوامل در کیفیت بالای سیب سمیرم را می توان مقوله ی اختلاف دمای شبانه روز مخصوصا در اواخر دوره میوه دانست چون در شب عمل فتوسنتز متوقف می شود.

یکی دیگر از فاکتورهای مرغوبیت سیب منطقه سمیرم پایین بودن رطوبت نسبی است که تاثیر بسزایی در کیفیت تولید دارد. و همچنین یکی از دلایل عمده بالابودن میزان اسانس و عطر میوه سیب سمیرم پایین بودن رطوبت نسبت به سایرمناطق مشابه است.

بیشتر درختان سیب در منطقه سمیرم به دلیل وضعیت تو پو گرافی و کوهستانی بودن در دامنه و حاشیه تپه ها کشت گردیده اند و چون در ارتفاعات آلودگی های کمتری مشاهده می شود و نور خورشید بدون فیلتر شدن و با طول موج متفاوت در اختیار اندام سبز گیاه قرار داده می شود تاثیر بسزایی در رنگ گرفتن میوه دارد بطوری که سیب قرمز و زرد سمیرم از کیفیت و رنگ بسیار بالایی برخوردار است و به همین دلیل کیفیت مطلوب سیب سمیرم باعث شده که سیب شهر ما جایگاه خاصی در بین مصرف کنندگان پیدا کند آنچنان که در بازارهای مختلف هر نوع سیب تولیدی که حتی دارای کیفیت مناسب نباشد نام سمیرم را برآن نهاده و به آسانی به فروش رسانده اند.

 بیشتر بخوانید: پرورش سیب درختی