آفات و بیماری های پرتقال را بشناسیم

مبارزه با آفت ها وبیماری ها

از بین یکصد گونه آفت زیان آور که خسارت اقتصادی به درختان پرتقال وارد می کنند نزدیک به 30 گونه روی درختان شمال و جنوب کشور شناسایی و جمع آوری شده است.

این آفت ها شامل سپرداران، شپشک ها، کنه ها، نرمتنان، حلزون ها، پروانه برگ خوار، مینوز و نماتد هستند و مابقی عبارتند از:

سپرداران قهوه ای مرکبات، سپردار بنفش، سپردار الفی، سپردار شرقی، سپردار قرمز، شپشک استرالیایی، شپشک آردآلود ساحلی، شپشک نرم تن (قهوه ای)، شپشک سیاه، شپشک مومی، بالشتک مرکبات، بالشتک درازاندام، کنه قرمز، کنه زرد شرقی، کنه نقره ای، پروانه مینوز مرکبات، پروانه برگخوار، حلزون سفید و حلزون قهوه ای باغ های مرکبات، راب خاکستری، لیسک بزرگ خانگی، سوسک گلخوار بور و سوسک گلخوار سیاه مرکبات، شته سبز، شته قهوه ای، شته سیاه، مگس میوه و نماتد ریشه مرکبات.

آفت های مهم پرتقال درشمال شرق ایران

از میان آفت هایی که نام برده شد، همه از آفتهای غالب منطقه شمال نیستند بلکه دامنه آلودگی برخی از آنها در سراسر باغات شمال وجود ندارد. شپشک مومی از آفت های غالب در منطقه شرق مازندران به ویژه در منطقه ساری است. کنه نقره ای و قرمز در تمام منطقه پراکنده است. سپردار قهوه ای در غرب منطقه غالب است. شپشک استرالیایی و آرد آلود به صورت موضعی در استان مازندران اهمیت دارد ولی در غرب مازندران بیشتر است.

بیشتر بخوانید: فرآورده هایی كه از پرتقال تهیه می شوند.

آفت های مهم درجنوب ایران

کنه زرد شرقی مرکبات از نظر خسارت مهم ترین آفت منطقه کازرون است. شپشک آردآلود نیز از آفات جنوب است. این آفت بیشتر روی درختان مرکبات که به صورت پراکنده و در خانه ها کاشته شده اند و محوطه های پر درخت غیر مرکبات دیده می شود. ولی در باغ های مرکبات به ندرت دیده می شود.

بیماری ها

انواع بیماری های درختان پرتقال عبارتند از فوماژین یا دوده، گموز ریشه و طوقه، آنتراکنوز، لکه قهوه ای برگ مرکبات که بیماری های قارچی هستند. بیماری های ویروسی گیاه پرتقال عبارتند از: تریستزا و پسروس، ریزبرگی یا استابرن بیماری مایکوپلاسمایی است. شانکر باکتریایی است.

چگونگی مبارزه با آفت وبیماری ها

در جنوب کشور به علت نوع کم آفت ها و بیماری ها و پایین بودن میزان خسارت آنها، مبارزه شیمیایی به ندرت انجام می شود، مگر در مواردی که آفت یا بیماری حالت طغیانی و حاد داشته باشد مانند کنه زرد شرقی که با استفاده از کنه کش های اختصاصی با آن مبارزه می شود. با بیماری شانکر باکتریایی نیز مبارزه شیمیایی نمیشود. از بین بردن (سوزاندن) درختان آلوده اکنون بهترین راه مبارزه است.

در شمال کشور با شپشک ها، با سموم فسفره (گوزاتیون، دیازینون، متاسیستوکس، مالاتیون و ...) و روغن ولک مبارزه می شود. برای مبارزه با کن هها از کنهکش های اختصاصی استفاده میشود. در سال های اخیر برای مبارزه با شپشک آردآلود و شپشک استرالیایی از سوسک ''کریپتولموس'' و سوسک ''نوویرس کاردنیالیس'' که دشمنان طبیعی این دو آفت هستند، استفاده می شود. برای مبارزه با سوسک ها و پروانه ها (به ویژه مینوز) نیز از سموم فسفره بهره می گیرند. برای مبارزه با حلزون ها و رابها طعمه مسموم به کار برده می شود.

برای مبارزه با بیماری های قارچی از قارچ کش ها (بنومیل، آگار، کوپراویت، کاپتان، مانکوزپ، دیتان 45 M) به نسبت 2 تا 3 در هزار استفاده می شود. بیماری های ویروسی معالجه ندارند و برای از بین بردن آنها درختان آلوده را می سوزانند.

مهمترین آفت ها وبیماری های مرکبات وچگونگی مبارزه با آنها

ردیف	نوع آفت	مبارزه مکانیکی	مبارزه شیمیایی مقدار، نوع سم و زمان مناسب	سایر (بیولوژیکی، تلفیقی و...)
1	شپشک سپردار قهوه ای مرکبات	-	در سمپاشی زمستانه، از روغن به نسبت 5/1-1 درصد استفاده می کنیم.. در سمپاشی تابستانه، استفاده از روغن به نسبت 75/0- 5/0 درصد به همراه حشره کش اتیون 2در هزار یا سایر سموم فسفره استفاده می شود. در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد.	-
2	بالشتک مركبات	هرس کامل داخل درخت (حذف شاخه های زائد و نرک)	سمپاشی زمستانه با روغن به نسبت 5/1 -1درصد صورت می گیرد. در سمپاشی تابستانه ، از روغن به نسبت 5/0-75/0 درصد همراه حشره کش دورسبان، گوزاتیون یا آدمیرال به ترتیب به نسبتهای (2،2 و 7/0 در هزار) استفاده می شود . در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد .	کفشدوزک کريپت
3	شپشک آرد آلود مرکبات	هرس داخلی درخت (حذف شاخه های زائد و نرک )	سمپاشی زمستانه با روغن به نسبت 5/1-1 درصد صورت می گیرد . در سپاشی تابستانه ، از روغن به نسبت 75/0-5/0 درصد همراه حشره کش دورسبان یا گوزاتیون به نسبت 2درهزار استفاده می شود. در صورت وجود آلودگی، سمپاشی به صورت لکه گیری در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد.	کشفدوزک کريپت (ترجیحاً از این روش مبارزه استفاده شود.)
4	شپشک استرالیائی	هرس داخلی درخت (حذف شاخه های زائد و ترک )	سم مالاتیون به نسبت 2 در هزار همراه با روغن ولک به نسبت 75/0-5/0 درصد استفاده می شود . در صورت وجود آلودگی در زمستان ، مصرف روغن 5/1-1 درصد (بدون کاربرد حشره کش) صورت می گیرد.	کفشدوزکNovius (ترجیحاً از این روش استفاده شود.)
5	کنه قرمزمرکبات	کنترل علف هرز باغات	در صورت وجود آلودگی همراه با سمپاشی زمستانه، تابستانه و اواخر شهریور ماه ، استفاده از کنه کش نئورون 5/1-2 درهزار یا اورتوس و یا نیسورون 5/0 در هزار توصیه می گردد. ضمناً در سمپاشی زمستانه کنه کش نیسورون بعلاوه روغن 2-5/1در هزار یا زینب 2 درهزار توصیه می گردد .	-
6	کنه نقره ای یا زنگار مرکبات	کنترل علف هرز باغات	با مشاهده اولین آلودگی در اواخر خرداد و اوایل پائیز سمپاشی با یکی از کنه کش های موجود نظیر آبامکتین (ورتیمک) به میزان 2/0 در هزار با سان مایت 5/0 در هزار با نئورون 5/1-2 در هزار یا زینب 2 در هزار توصیه می شود .	-
7	لارومینوز برگ مرکبات (در نهالستان و باغات جدید الاحداث)	ایجاد تونلهای توری ایزوله برای خزانه های تولیدی	به فاصله هر 10 روز یک بار از زمان شروع فعالیت تا اواسط مهر ماه حشره کش کونفیدور، به نسبت 5/0 در هزار با آبامکتین 5/0 در هزار پس از مشاهده فعالیت لارومینوز برگ مرکبات توصیه می گردد.	-
8	لیسک و حلزون	کنترل علف هرز، زدن روتیواتور بين خطوط کاشت	سمپاشی سطح باغ با سم سوین به نسبت 5 در هزار پس از اولین بارندگی شهریور ماه استفاده از طعمه مسموم متالدئید در اسفند ماه و اولیل فروردین با مشاهده راب بالغ توصیه می شود.	کنترل علف هرز همراه با تله جاذب با استفاده از ماءالشعیر ، رها سازی ماکیان در سطح باغ

مبارزه با بیماری ها

شرح عملیات		توصیه های فنی
نوع بیماری		پوسیدگی قهوه ای میوه و مرکبات	بیماریهای قارچی پس از برداشت میوه مرکبات	بیماریهای ویروسی،شبه ویروسی و مایکوپلاسمایی	بيماريهاي ويروئيدي و اگزوكورتيس	آنتراکنوز
مبارزه مکانیکی		هرس تاج پایین درختان تا ارتفاع 45 سانتیمتری از سطح خاک، کنترل علف هرز سطح باغ و پای درختان مرکبات و جلوگیری از ماندابی شدن سطح خاک با ایجاد زهکش مناسب از روشهای مبارزه مکانیکی است .	چیدن میوه با قيچی مخصوص برداشت، جلوگیری از زخمی شدن میوه در زمان برداشت و حمل به انبار جمع آوری میوه در زمانی که سطح روی میوه ها خشک باشند. استفاده از انبارهای خنک و با تهویه مناسب جهت نگهداری میوه با دمای مناسب.	تهیه بذر و پیوندک از منابع مطمئن و سالم، حذف و امحاءدرختان آلوده و مشكوک، استفاده از نهالهای سالم و گواهی شده در احداث باغ	ضدعفونی ادوات باغبانی با واتيكس وبا محلول هیپوکلریت سدیم به نسبت 10- 5 درصد، استفاده از منابع پیوندک سالم و مطمئن و حذف درختان آلوده مخصوصاً در پایه های حساس سه برگچه ای، نظير پونسيروس و سيترنج	حذف شاخه های خشک، برگها و میوه های آلوده ریخته شده در پای درخت
مبارزه شیمیایی	مقدار، نوع سم و زمان مناسب	قارچکش اکسی کلرور مس به نسبت 3 در هزار با محلول بردو به نسبت یک درصد در اواخر شهریور	استفاده از واکس های مناسب، استفاده از قارچکش تکنو به نسبت يك در هزار پس از برداشت میوه و قبل از انبار نمودن	-	-	در صورت لزوم بعد از انجام هرس، مصرف قارچ کش اکسی کلرورمس به نسبت 5-3 در هزار یا محلول بردو به نسبت 2-1 درصد
سایر		-	-	-	-	تقویت درخت، کنترل علف هرز

بیشتر بخوانید: تربیت وهرس گیاه پرتقال

بيماري بلاست مركبات

بيماري بلاست مركبات در بسياري از مناطق مركبات خيز جهان گزارش شده است. در سال هايي كه شرايط آب و هوايي از نظر رطوبت و دما ( بهارخنك و پرباران) براي فعاليت اين باكتري مناسب باشد خسارت زيادي به مركبات وارد مي كند. اين بيماري در مناطق مركباتخيز باعث ايجاد شانكر( زخم ) ميشود. بيماري معمولا در اواخر زمستان يا اوايل بهار اتفاق مي افتد و باعث از بين بردن سر شاخه ها و گل هاي مركبات مي شود. در نقاط آبگير و دشت خسارت بيماري نسبت به كوهپايه بهعلت سرما و يخزدگي بيشتر است. متاسفانه بلاست مركبات در كليه مركبات كاري هاي شمال كشور وجود دارد و ضرورت اعمال روش هاي كنترلي نسبت به اين بيماري احساس مي شود. در سال هايي كه شرايط آب و هوايي مناسب شامل بارندگي زياد و بروز سرما براي فعاليت باكتري عامل بيماري وجود دارد خسارت بيماري در ارقام حساس مركبات نظير پرتقال، نارنگي، و لمون ها زياد مي باشد. همچنين در نهالستان ها به دليل تراكم زيادو شرايط مناسب خسارت باكتري مي تواند قابل توجه باشد. براي پيشگيري و كنترل عامل بيماري مي توان از سموم2 در هزار در دو نوبت، نوبت اول سمپاشي از اول آبان تا اواخر دي و /5- مسي مانند اكسيكلرورمس به نسبت 3نوبت دوم از اواخر بهمن تا اوايل ارديبهشت (با توجه به وضعيت آب و هو ا) استفاده كرد . در صورتي كه بارندگي هاي بهاره ادامه داشته باشد باكتري علاوه بر برگ و سرشاخه موجب آلودگي و ريزش گلها نيز مي شود.2 در -2/ در اين مرحله مي توان از قارچكش هاي مسي نظير اكسيكلرورمس يا محلول بردو به ترتيب به نسبت 5هزار و يك درصد استفاده نمود.

بيماري كيسه صمغي (كيسه گشاد) رقم تامسون ناول

در منطقه تنكابن و رامسر مشاهده شد. علايم بيماري به صورت حفرات طولي در تنه وشاخه هاي درختان آلوده است كه با ترشح صمغ زيرپوستي در اين نواحي فرورفته همراه است. در حالت شديد بيماري، تنه و شاخه ها ناصاف و بدشكل شده و حتي حالت خميده پيدا مي كنند. در برش عرضي تنه ي شاخه هاي آلوده به ويژه در نقاط تغييرشكل يافته ، حلقه هاي صمغ دار معمولا به صورت دواير متحدالمركز ديده مي شود

كه پس از گذشت مدت كوتاهي قطرات صمغ از اين مناطق خارج مي شود. اين عمل باعث بسته شدن آوندهاي چوب و آبكش گرديده و ضعف درخت را به همراه دارد.اين مشخصه از علايم منحصر به فرد بيماري است كه در تشخيص آن بسيار موثراست. در برگ هاي جوان درختان آلوده در شرايط خنك سال ( بهار و پاييز ) علايم ظاهر مي شود كه با گرم شدن هوا و كامل (Oak leaf pattern) نقش برگ بلوطي شدن برگ ها اين علايم محو مي شود. جهت تشخيص عامل بيماري ، از آزمون18 درجه سانتي گراد روي بيولوژيك در شرايط گلخانه و در درجه حرارت 25 نهال هاي محك پرتقال بذري استفاده مي شود . پس از5 هفته از زمان آلوده سازي، به وسيله پيوندك - گذشت 8 درختان آلوده روي نهال محك تحت شرايط گلخانه،و نقش برگ بلوطي (Flecking ) علايم نقش ميخي در برگهاي جوان ظاهر مي شود . (Oak leaf pattern )انتقال بيماري كيسه صمغي از طريق پيوندك آلوده است .انتقال مكانيكي يا ناقل در مورد اين بيماري شناخته نشده است، از اين رو مديريت بيماري با استفاده از پيوندك سالم و عاري از بيماري امكان پذير است.

مديريت كنترل پروانه مينوز برگ مركبات

همانطور كه در شماره قبل گفته شد پروانه مينوز برگ مركبات آفتي با گسترش جهاني است كه اولين بار توسط فرح بخش ( 1340 ) از نواحي مركباتخيز خوزستان و فارس گزارش شد .

بیشتر بخوانید: علايم كمبود نيتروژن در مركبات