نقش و علائم کمبود عناصر کم مصرف و پرمصرف در سیب

علائم کمبود عناصر کم مصرف و پرمصرف در سیب...

1- نقش و علائم کمبود نیتروژن (N)

این عنصر برای تولید اسیدهای آمینه و پروتئین لازم است و مهمترین عامل رشد محسوب می‌شود. به عبارتی چون ازت جزء مهمی از مولکول کلروفیل را تشکیل می ­دهد، بنابراین اولین علایم ظهور کمبود ازت، رنگ پریدگی برگ ها می‌باشد. برگ ها معمولاً به رنگ سبز مایل به زرد و زرد روشن در می­ آیند که به علت عدم تشکیل کلروفیل می‌باشد. در اواخر رشد رنگ زرد، قرمز و بنفش مایل به قرمز مشاهده می‌شود که در نتیجه ی تشکیل رنگ آنتوسیانین است. در کمبود ازت برگ ها کوچک، ساقه و شاخه­ ها لاغر می­شوند و معمولاً با زاویه کوچکی نسبت به ساقه اصلی می­ ایستند و شاخه ­های جانبی کمی تشکیل می‌شود. زردی در برگ های پیر (پایینی) زودتر ظاهر می‌شود. لازم به ذکر است که کودهای ازته به دو صورت می‌تواند به خاک اضافه شود: الف) به صورت آلی: مثل کودهای دامی، پودر استخوان و خون خشک و برگ های پوسیده. ب) به صورت معدنی: مثل کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم، اوره.

2- نقش و علائم کمبود فسفر (P)

این عنصر در تلقیح گل ها، رشد ریشه، انتقال انرژی و همچنین تنظیم خواص ژنتیکی گیاه نقش دارد. در بعضی جهات کمبود ازت و فسفر با هم شباهت دارند. رشد قسمت هوائی و ریشه در هر دو کند یا متوقف می‌شود و همچنین برگ ها کوتاه، باریک و نازک می­شوند و رشد طولی گیاه عمودی بوده و ساقه ­های جانبی به ندرت ظاهر می‌شود. تعداد برگ و شاخه ­ها محدود شده و ممکن است جوانه ­های کناری به خواب بروند یا بمیرند. ظهور شکوفه و جوانه ­های برگی کم شده و در نتیجه میزان محصول (دانه و میوه) نیزکاهش می ­یابد ولی در هنگام کمبود فسفر رنگ برگ ها سبز تیره، کدر مایل به آبی با ته رنگ برنزی یا بنفش است و رنگ میوه ­ها سبز و ممکن است به شدت رنگی شده باشند، گوشت میوه نرم و شیره­ ی میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن نیز کم می‌شود. یک علامت مهم دیگر، کوتولگی و کوتاه ماندن گیاهان است به این صورت که گیاهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گیاهان جوان اشتباه گرفته می­شوند و در برگ های پیرتر تحت شرایط حاد کمبود، رگبرگ ­ها به شکل مشبک و قهوه­ ای رنگ پریده در می آیند.

3-نقش و علائم کمبود پتاسیم (K)

این عنصر برای سنتز و انتقال مواد مغذی در گیاه لازم بوده و در رفع آثار سوء عدم تعادل بعضی از عناصر غذایی گیاه در خاک کمک می­ کند و همچنین در تنظیم فعالیت جذب آب مؤثر می‌باشد. نقش پتاسیم در درختان میوه به قرار زیر می‌باشد: مقاومت گیاهان را در برابر کم آبی و خطرات سرمازدگی افزایش می­ دهد، مقاومت گیاهان را در برابر آفات و بیماری ها از جمله آتشک و شانکر مرکبات افزایش می­دهد،کیفیت و خاصیت انبارداری محصولات باغی را افزایش می­دهد، شدت نور را کنترل و عمل فتوسنتز را تشدید می­ کند و راندمان آب آبیاری را افزایش می ­دهد. اهم کودهای محتوی پتاسیم سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم هستند. مقدار پتاسیم موجود در کلرید پتاسیم ۶۰ درصد بوده و مصرف این کود در خاک های شور و یا آبهای آبیاری که میزان کلر آن ها از ۳ میلی اکی والان در لیتر (۱۰۰ میلی لیتر در لیتر) بالاتر باشد در بعضی از درختان میوه ­ی حساس به کلر نظیر مرکبات توصیه نمی‌گردد. نیترات پتاسیم، سولفات پتاسیم و منیزیم به صورت معدنی بوده و به دو صورت گرانوله و دانه­ ریز قابل تولید می‌باشد. مصرف این کود عمدتاً برای باغ های مرکبات و انگور به میزان ۲۰۰ الی ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار و به صورت سرک و یا قبل از کاشت قابل توصیه است. مصرف کودهای محتوی پتاسیم در باغهای میوه ترجیحاً به صورت چالکود پیشنهاد می‌شود.

4-نقش و علائم کمبود کلسیم (Ca)

این عنصر در پایداری دیواره سلولی، توسعه ی سلول و فرآیندهای داخلی، پایداری غشاهای سلولی، تعادل کاتیون و آنیون، فعال کننده برخی آنزیم ­ها و همچنین تنظیم فشار اسمزی نقش دارد. کمبود آن باعث تجزیه دیوار سلولی و خشکیدگی برگ ها می‌شود. لازم به ذکر است که کلسیم در توسعه ­ی ریشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنش ­های سرمازدگی جلوگیری می ­کند. علائم کمبود در حاشیه برگ ها بیشتر از نقاط دیگر برگ دیده می‌شود و در نتیجه باعث تغییر شکل برگ به صورت فنجانی رو به پایین می‌شود. این علامت تا نقاط اتصال برگ به دم برگ گسترش می­یابد، اما برگ ذها نمی­افتند بلکه فقط لکه­ های بافت نکروتیک شده در نوک دم برگ ایجاد می‌شود و همچنین حاشیه برگ نامنظم و پاره ­پاره می‌شود. برای افزایش کیفیت، افزایش مدت زمان انبارداری محصولات باغی و کاهش بیماری ­های فیزیولوژیکی محلول پاشی کلسیم انجام می‌شود که می‌توان از کلرورکلسیم به مقدار ۱۰ تا ۳۰ کیلوگرم در هزار لیتر آب استفاده کرد.




 

5- نقش و علائم کمبود منیزیم (Mg)

منیزیم تنها جزء معدنی مولکول کلروفیل است. منیزیم در ساخته شدن روغن در گیاه دخالت داشته و باعث تنظیم جذب فسفر در گیاه می‌شود و نیز در تولید هیدروکربن ها و مواد قندی موثر است. منیزیم انتقال دهنده­ ی فسفر به دانه­ ی گیاهان است و همچنین فعال کننده ی آنزیم­ های دی هیدروژناز و دی کربوکسیلاز است و در تنفس سلولی اهمیت حیاتی دارد. این عنصر فعال کننده آنزیم ها بوده و در اعمال اکسیداسیون و احیاء در گیاه نقش دارد و عامل جداسازی مولکول اکسیژن در فتوسنتز است. از نشانه های کمبود آن در گیاه، زردی بین رگبرگ­ها می‌باشد و نشانه ­های کمبود ابتدا در برگ ­های پیر مشاهده می‌شود و در صورت کمبود شدید، برگها شروع به ریزش می­کنند. این عنصر در خاک سریع شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود که برای رفع این کمبود از کربنات و سولفات منیزیم استفاده می‌شود. محلول پاشی سولفات منیزیم دو تا پنج مرتبه برای رفع کمبود در درختان میوه لازم و ضروری است. میزان مصرف ۲ تا ۵ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب است. محلول پاشی منیزیم در مرکبات، انگور و سیب برای جلوگیری از کلروز برگ موثر است.

6- نقش و علائم کمبود گوگرد (S)

این عنصر در تولید پروتئین و بعضی از اسیدهای آمینه موثر است. بو و مزه­ی برخی از محصولات باغی و زراعی (مثل سیر، پیاز و خردل) مربوط به گوگرد است. مهمترین علامت کمبود این عنصر در گیاه رشد ناقص و رنگ پریدگی می‌باشد. کمبود گوگرد در پاره­ای از گیاهان نشانه ­هایی شبیه به کلروز ناشی ازکمبود نیتروژن ایجاد می­کند که مربوط به کمبود پروتئین در گیاه است. با این وجود در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگهای جوان وجود دارد. اغلب در اثر کمبود این عنصر سطح پائینی برگها و دم برگها به رنگ قرمز مایل به صورتی در می ­آید. گاهی در اثر شدت کمبود، علایم به صورت قهوه ­ای یا لکه­ های نکروتیک ظاهر می‌شود و همچنین دم برگها و برگها اغلب عمودی، پیچ خورده و شکننده می­شوند. ساقه­ های گیاهان مبتلا کوتاه تر و نازک تر از معمول و چوبی می­شوند، سطح برگ کوچک، تعداد برگها کم، تعداد و وزن میوه ­ها نیزکاهش می­ یابد. گوگرد را می‌توان به صورت سوپر فسفات معمول (نه سوپر فسفات تریپل) سولفات آمونیوم و گل گوگرد و یا سولفات کلسیم به خاک افزود.

علائم کمبود عناصر کم مصرف

1- نقش و علائم کمبود آهن (Fe)

این عنصر در تولید مولکول کلروفیل و همچنین در فعالیت­ های انتقال انرژی نقش دارد. آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد نهایی درختان میوه می‌باشد و در صورت کمبود آن در سلول های برگ، سبزینه (کلروفیل) به مقدار کافی تولید نمی‌شود و برگ ها رنگ پریده به نظر می­رسند. زردی برگ شکل خاصی از کمبود آهن است که در کشور ما به فراوانی دیده می‌شود. به عبارتی کمبود آهن باعث کاهش غلظت کلروفیل و دیگر رنگ ریزه ­های گیاهی نظیر کاروتن و گزانتوفیل در سلول می‌شود که در نهایت فتوسنتز شدیداً کاهش یافته و به صورت کلروز (زردی) ظاهر می‌شود و چون آهن قابلیت تحرک کمی در گیاه دارد معمولاً علائم کمبود در برگهای جوان (بالایی) دیده می‌شود و رنگ پریدگی معمولاً بین رگبرگها بوده و خود رگبرگها سبز باقی می­مانند و در برخی موارد مثل درخت گلابی برگها سفید رنگ می‌شود. برای رفع کلروز محلول پاشی آهن کلاته یا سولفات آهن به تعداد دو یا چند بار در طول فصل رشد توصیه می‌شود. در درختان میوه اولین محلول پاشی چهار هفته پس از گل دهی و سه هفته پس از اولین محلول پاشی می‌باشد. مقدار مصرف بر اساس توصیه ­ی شرکت ­های سازنده و دستورالعمل الصاقی روی بسته ­ی محصول می‌باشد.

2-نقش و علائم کمبود منگنز (Mn)

این عنصر برای تولید کلروفیل و در نتیجه فتوسنتز مؤثر می‌باشد. نقش منگنز در گیاه مشارکت آن در سیستم های ترکیبی است. منگنز در واکنش ­های انتقال الکترون و در تولید کلروفیل نقش دارد. منگنز همانند آهن عنصری غیر متحرک در گیاه است و علائم کمبود آن ابتدا در برگهای جوان درخت ظاهر می‌شود. مهمترین نشانه ­ی کمبود منگنز، کلروز بین برگها می‌باشد که معمولاً تمام قسمتهای بالای درخت را فرا می­گیرد، رشد درخت نیز کاهش یافته و در بعضی مواقع درختان به صورت کوتاه باقی می­مانند. بر خلاف کمبود آهن در کمبود این عنصر، قسمت نوک و حاشیه ­ی برگهای درخت به صورت سبز باقی می­مانند. از کودهای مهم منگنز می‌توان به سولفات منگنز اشاره نمود که هم به صورت خاکی و هم محلول پاشی به کار می‌رود که بهتر است این کود به صورت خاکی به میزان ۱۰۰ گرم برای هر درخت در سایه انداز مصرف گردد. همچنین برای رفع این کمبود به ازای هر هکتار ۵ کیلوگرم کلات منگنز در ۱۰۰۰ لیتر آب به صورت توأم جهت رفع کامل کمبود مصرف گردد.

3-نقش و علائم کمبود روی (Zn)

این عنصر، عنصر مهمی در فعالیت بسیاری از آنزیم ها از جمله ایندول استیک اسید (عامل رشد) و تریپتوفان می‌باشد. روی در بسیاری از سیستم­ های آنزیمی گیاه نقش کاتالیزوری فعال کننده و یا ساختمانی دارد و در ساخته شدن و تجزیه پروتئین­های گیاه دخیل است. کمبود روی در گیاه عمدتاً از برگ های جوان به صورت ریز برگی، کچلی و کوچک شدن میان گره­ های سرشاخه شروع می‌شود. در اثر کمبود این عنصر علاوه بر این که رشد برگ کم می‌شود، برگها قبل از موقع می­ریزند، تعداد جوانه ­ی کمتری تشکیل شده و بیشتر آنها شکوفا نمی‌شود. همچنین مقدار اکسین در دم گل­ها کم شده، ممکن است گلها قبل از باز شدن بریزند، پوست درختان دچار کمبود، سخت و شکننده می‌شود. خسارت عمده­ی کمبود این عنصر علاوه بر ریز شدن میوه ­ها، ریزش قبل از رسیدن آنها است به طوری که گاهی تا ۸۰ درصد میوه ها می­ریزند. کمبود این عنصر بیشتر در خاکهای شنی، آهکی و قلیایی به علت pH  بالای خاک مشاهده می‌شود. در درختان اولین علائم کمبود روی در زمان گلدهی ظاهر می‌شود. شاخه ها نرم و نازک شده و فاصله­ ی میان­گره­ها کم می‌شود، برگها در انتها موج دار شده و اندازه آنها کاهش می­یابد به طوری که برگهای انتهایی شاخه به صورت روشن در می­آید. بدین ترتیب کمبود این عنصر سبب جارویی شدن انتهای شاخه ها، کچلی و ایجاد ریز برگی می‌شود. برای جبران کمبود روی در درختان میوه از سولفات روی به صورت محلول پاشی در زمان متورم شدن جوانه یا پس از ریزش گلبرگ­ها به میزان ۲ تا ۳ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب استفاده می‌شود.

4-نقش و علائم کمبود مس (Cu)

این عنصر در تولید کلروپلاست، فعالیت ­های آنزیمی و همچنین در واکنش­ های انتقال الکترون سهیم می­باشد. کمبود مس در درختان میوه با پلاسیدگی برگهای انتهایی و ریزش آنها مشخص می‌شود. از کودهای مهم مس می‌توان به سولفات مس (کات کبود) اشاره نمود که به دو صورت خاکی و محلول پاشی به کار می‌رود که بهترین زمان محلول پاشی مس در درختان میوه، هنگام متورم شدن جوانه ها در بهار است چون اگر روی میوه سیب و گلابی پاشیده شود باعث زنگار آن می‌شود. سولفات مس به روش خاکی هر ۲ الی ۳ سال یکبار به میزان۵۰ تا ۱۰۰ گرم در ۱۰۰۰ لیتر آب برای هر درخت در سایه انداز در فصل پائیز و زمستان مصرف می­شود و همچنین این کود به صورت محلول پاشی با غلظت ۵/۰درصد مورد استفاده قرار می­ گیرد.

5-نقش و علائم کمبود بُر (B)

این عنصر برای رشد نوک ساقه و ریشه (مریستم انتهایی) لازم و ضروری است. بُر نقش عمده­ای در فعالیت ­های حیاتی گیاه دارد و در تقسیم سلولی بافت ها، تشکیل جوانه های برگ و گل، ترمیم بافت­ های آوندی، متابولیسم قند و مواد هیدروکربن ­دار و انتقال آنها، تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول، انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در بافت­ های گیاهی، متابولیسم چربی، سنتز پکتین و در تشکیل دیواره سلولی نقش دارد. علائم کمبود بُر در برگ، شاخه، میوه و حتی ریشه درختان دیده می‌شود. به علت عدم پویایی و تحرک بُر در گیاه، کمبود آن ابتدا در برگ های جوان و سرشاخه ها بروز می­نماید. اولین علامت قابل مشاهده توقف رشد جوانه­ ی انتهایی است که بلافاصله پس از آن برگ های جوان سبز کم رنگ شده و این رنگ پریدگی در قاعده­ ی برگها بیشتر از نوک برگها می‌باشد. مرحله ­ی بعدی کمبود بُر، سیاه شدن جوانه ­های رویشی و بافت های مریستمی، کاهش فاصله­ ی میان­ گره­ ها، ایجاد حالت کوتولگی یا تراکم و کوچک شدن برگها در سرشاخه می‌باشد. میوه ها به حد کافی رشد نکرده، بد شکل و دارای گره ­های متعدد شده، زیر پوست میوه بافت چوب پنبه­ ای ضخیمی تشکیل شده و با توسعه از پوست تا مغز میوه ادامه می ­یابد. در برخی از ارقام وقتی کمبود بُر همراه با کمبود کلسیم باشد، میوه در بعضی قسمتها ترک بر می­دارد. در کمبودهای خفیف سطح میوه، پوشیده از شکاف ریز شده که ظاهر میوه را به رنگ حنایی در می آورد. به طور کلی به علت نقش این عنصر در فرآیند تشکیل میوه، کمبود آن سبب رشد و نمو ضعیف پرچم ­ها، کاهش دوره ­ی گرده افشانی موثر و در نتیجه کاهش تشکیل میوه می‌شود. میوه­ ها قبل از رسیدن می­ریزند و زیر پوست میوه، لکه­ های آبگز، قهوه ­ای، چوب پنبه­ ای شده و گوشت میوه ­ها تلخ، بدمزه و پوک می‌شود. همان طور که قبلاً هم اشاره شد، بُر یکی از مهمترین عناصری است که در جوانه زدن دانه گرده تشکیل میوه و انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف نقش دارد. بر در درختان میوه­ای خزان ­دار و هسته ­دار برای تشکیل میوه، افزایش عملکرد وکاهش بعضی از بیماری­ها مثل آتشک گلابی موثر است. کمبود بُر در درختان میوه باعث باد زدگی گل­های گلابی، کاهش تشکیل میوه، نکروزه شدن پوست تنه درخت سیب، ایجاد لکه­های چوب پنبه ­ای و ترکیدن میوه ها و تنه درخت می‌شود. بهترین زمان محلول پاشی بُر در درختان میوه هنگام متورم شدن جوانه در اوایل بهار با غلظت ۵ کیلوگرم اسید بوریک در ۱۰۰۰ لیتر آب می‌باشد.

6-نقش و علائم کمبود مولیبیدن (Mo)

این عنصر در تولید آنزیم­ های مربوط به مصرف نیتروژن در گیاه و همچنین در تبدیل نیترات­ ها به اسید آمینه نقش دارد. این عنصر در افزایش عملکرد و کیفیت محصول و همچنین بر روی جذب عناصر دیگر توسط گیاه نقش دارد. مولیبیدن تنها عنصری است که کمبود آن موقعی دیده می‌شود که pH زیر شش باشد که افزودن مقداری آهک می‌تواند مشکل را حل کند. از کودهای مهم مولیبدن می‌توان به مولیبدات آمونیوم، مولیبدات پتاسیم، مولیبدات سدیم و تری اکسید مولیبدن اشاره نمود. مولیبدات آمونیوم، مولیبدات پتاسیم به میزان ۵۰۰ گرم در هکتار به صورت خاکی مصرف می‌گردد که برای یکنواختی در پخش می‌توان با کودهای  NPKمخلوط و مصرف نمود.