راهنمای زراعت گیاه دارویی انجدان رومی

زراعت گیاه انجدان رومی:

گیاهشناسی انجدان رومی:

انجدان رومی یا انگدان رومی با نام علمی (Levisticum officinale) متعلق به خانواده ­ی چتریان، گیاهی است بوته­ ای، چندساله و سریع الرشد.

ریشه ­ی این گیاه مخروطی شکل است و با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش بین 40 تا 50 سانتی ­متر است. در سال اول رویش، برگ­ های طوقه­ ای تشکیل می­ شود؛ البته این برگ­ ها در زمستان همان سال بر اثر سرما خشک می ­شوند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با گیاه تاتوره یا داتوره و کشت و کار آن

گیاهان از سال دوم، اواخر اردیبهشت به ساقه می ­روند. ساقه استوانه ­ای شکل و کمابیش منشعب است که از ناحیه ­ی فوقانی ریشه منشعب می ­گردد.

 اولین گل­ ها اوایل خرداد ماه تشکیل می­ شوند و گلدهی تا اواخر تیرماه ادامه می ­یابد.

ارتفاع این گیاه به بیش از 200 سانتی ­متر می­ رسد. برگ ­ها متناوب و طول آن­ ها 50 تا 60 سانتی­ متر است و دارای غلافی بلند و سطحی صاف، فاقد کرک و براق هستند. هر برگ معمولاً دارای دو بریدگی است.

گل­ ها به رنگ زرد، دوجنسی و به طور متراکم روی چترهای مسطح، در انتهای ساقه قرار دارند.

میوه ­ها به طور غیر یکنواخت و از اواخر مرداد می­ رسند و پس از رسیدن به اطراف پراکنده می ­شوند.

*ریشه و اندام­ های هوایی این گیاه دارای اسانس می­ باشند. مقدار اسانس در اندام ­های مختلف، متفاوت است. بیشترین مقدار اسانس نیز در میوه ­های کاملاً رسیده وجود دارد و بین 8/0 تا 5/1 درصد متغیر است. البته اسانس ریشه از کیفیت بهتری برخوردار است.

*این گیاه شش تا هشت سال عمر می­ کند و فقط سه تا چهار سال بازدهی اقتصادی دارد.

هرچه گیاه مسن­تر می­ شود با کاهش تعداد برگ ­ها و همچنین ساقه ­های جوان روبرو می­ شود؛ ریشه­ ها نیز به تدریج ماشوره ای و توخالی می ­شود. در نتیجه از کیفیت مطلوب دارویی آن کاسته می­ شود.

*بذرها تا دو سال از قوه ­ی رویشی خوبی برخوردار است.

* انجدان رومی در برخی از کشورهای اروپایی در سطوح وسیعی به صورت خودرو می ­روید.

بیشتر بخوانید: معرفی گیاه بذرالبنج و نحوه ی کشت و پرورش آن

نیاز های اکولوژیکی گیاه انجدان رومی:

انجدان رومی یا انگدان رومی را معمولاً در هر اقلیمی می­ توان کشت کرد. این گیاه به سرما حساس نیست، ولی برای افزایش عملکرد ریشه و بهبود کیفیت مواد موثره ­ی آن، ترجیحاً باید در مناطق گرم کشت نمود.

تحقیقات نشان داده است که اسانس استحصال شده از انجدان رومی کشت شده در مناطق گرم نسبت به اسانس استحصال شده از انجدان رومی کشت شده در مناطق سردسیر از کیفیت مطلوب­ تری برخوردار است.

این گیاه در طول رویش به لایه­ های ضخیم خاک و مواد غذایی مناسب نیاز دارد.

خاک ­هایی برای رشد و پرورش مطلوب انجدان رومی مناسب هستند که دارای بافتی متوسط، غنی از ترکیبات هوموسی و مرطوب باشند.

رطوبت مناسب نه تنها سبب تسریع رشد بلکه سبب تسهیل برداشت آن نیز می ­شود.

رطوبت بیش از حد (خاک­ های همیشه مرطوب) سبب کاهش مقدار و کیفیت اسانس ریشه می ­گردد. خاک ­های سنگین رسی، خاک­ های سبک شنی و خاک­ های شور برای کشت این گیاه مناسب نیست. گیاه انجدان رومی برای رشد رویشی مطلوب نیازمند آب کافی می ­باشد.

 از آن جا که ریشه ­های این گیاه قادر به جذب آب از اعماق زمین است، لذا برای کاشت آن می­ توان از زمین ­هایی استفاده کرد که ریشه ­های این گیاه قادر به جذب آب از اعماق زمین است، لذا برای کاشت آن می ­توان از زمین­ هایی استفاده کرد که سطح آب زیرزمینی بالاتر باشد.

طریقه­ ی کاشت گیاه انجدان رومی:

آماده سازی خاک برای گیاه انجدان رومی:

چون انجدان رومی گیاهی چند ساله است.

پس از برداشت محصول سال قبل، باید زمین را با افزودن کودهای تغذیه ­ای آماده­ ی کاشت محصول جدید کرد و شخم مناسبی به عمق 30 تا 35 سانتی­ متر زده شود. جهت تسریع در توسعه­ی ریشه­ ها، سنگ ­ها و قلوه سنگ ­ها را باید جمع ­آوری کرد. سپس اقدام به تسطیح زمین کرده و بستر خاک مهیای کاشت بذر انجدان رومی می­ شود. قبل از کاشت به منظور ایجاد تراکم در خاک سطحی انجام غلتک مناسبی ضروری است.

تاریخ و فواصل کاشت:

گیاه انجدان رومی را بوسیله­ ی بذر و  بوسیله­ ی تکثیر قسمت­ های رویشی ازدیاد می­ کنند.

زمان مناسب برای کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی اوایل بهار حدوداً در اواخر اسفند ماه تا اوایل فروردین ماه است. معمولاً کاشت مستقیم در اواخر پاییز مناسب­ تر است و قوه ­ی نامیه ­ی بذرها پس از طی سرمای زمستانه افزایش می­ یابد.

به هرحال در کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی فاصله ­ی ردیف­ ها از یکدیگر 50 تا 70 سانتی­ متر و عمق بذر یک تا دو سانتی ­متر مناسب است.

هر 10 کیلوگرم تا 12 کیلوگرم از بذر انجدان رومی برای کشت یک هکتار زمین کافی می ­باشد.

در هر متر طول ردیف 70 تا 80 عدد بذر باید قرار بگیرد.

در کاشت غیر مستقیم، زمان مناسب برای کاشت بذر در خزانه اوایل بهار در فررودین ماه است.

فاصله ­ی ردیف ­ها از یکدیگر 24 سانتی ­متر و عمق بذرها 1 تا 5/1 سانتی ­متر باید باشد. در کشت غیر مستقیم برای هر هکتار زمین 1 تا 5/1 کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است.

مطلوب­ ترین تاریخ کاشت برای کشت و کار انجدان رومی در کشت پاییزه معمولاً در مهر ماه است و در کشت بهاره، درست قبل از رویش گیاهان است.

اگر انتقال نشاء توسط کارگر صورت گیرد، فاصله­ ی ردیف ­ها از یکدیگر 50 تا 60 سانتی­ متر و فاصله­ ی دو بوته از هم 30 تا 40 سانتی­ متر مناسب است.

اگر انتقال نشاء با ماشین انجام گیرد، فاصله ­ی ردیف­ ها از یکدیگر 60 سانتی­ متر و فاصله­ ی دو بوته از هم 30 سانتی­ متر مناسب خواهد بود. نشاءها را باید از ناحیه ­ی دو تا سه سانتی­ متری بالای یقه در خاک قرار داد.

روش کاشت گیاه انجدان رومی:

همان طور که گفته شد تکثیر انجدان رومی به دو روش 1) توسط بذر   2) تکثیر رویشی انجام می­ گیرد. کاشت توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می­ پذیرد.

کشت مستقیم:

کشت مستقیم بذر در زمین اصلی آسان­ تر و هزینه­ ی کمتری دارد. در اوایل بهار یا اواخر پاییز با ماشین بذرکار اقدام به کشت ردیفی بذر در زمین اصلی می ­شود.

کشت غیر مستقیم:

بذرها در خزانه ­ی هوای آزاد که بستر آن به این منظور آماده شده است، کشت می­ شود.

آبیاری گیاهان باید به شکل منظم در 3 تا 4 مرتبه انجام شود. و مبارزه با علف ­های هرز سطح خزانه اعم از شیمیایی و یا میکانیکی ضرورت دارد.

اوایل پاییز در شهریور ماه تا مهر ماه زمان مناسبی برای انتقال نشاءها به زمین اصلی است. نشاءها قبل از انتقال باید هرس شوند. بدین منظور اندام هوایی به طول 3 سانتی­ متر تا 5 سانتی­متر باید بریده شود و سپس کشت شوند. در کشت غیر مستقیم برای هر هکتار زمین 42 تا 55 هزار نشاء نیاز است که این مقدار نشاء 1 تا 5/1 کیلوگرم بذر در خزانه به دست می ­آید. 

تکثیر رویشی: تکثیر رویشی با تقسیم ریشه انجام می­ گیرد. اوایل پاییز در مهر ماه باید ریشه ­ی گیاهان چهار تا پنج ساله را از خاک خارج نمود، سپس آن را به قطعاتی که حاوی تعدادی جوانه باشد تقسیم می­ کنند، هر ریشه را می ­توان به دو تا سه قسمت تقسیم نمود. و در زمین مورد نظر کشت کرد. چون تکثیر رویشی هزینه­ ی زیادی را تحمیل می­ کند و احتمال رویش بوته­ ها نیز کم است ازین روش به ندرت و در بعضی موارد استفاده می­ شود.

بیشتر بخوانید: تشریح و تولید گیاه فوق العاده ی پروانش یا پریوش

تناوب کاشت گیاه انجدان رومی:

جهت تناوب کاشت با گیاه انجدان رومی باید از گیاهانی استفاده شود که علاوه بر اینکه موجب حفظ بافت خاک می ­شوند، خاک را نیز از عناصر غذایی و مواد معدنی موجود در آن تهی نکنند. 

علف­کش ­های انتخابی این گیاه «بووینول» و «اکتینیت» هستند. ازین رو گیاهانی را برای تناوب کاشت باید انتخاب کرد که به این علف­کش­ ها مقاوم باشند مثل: گیاه ذرت.

از آنجا که آفات و بیماری ­های گیاهان خانواده ­ی چتریان معمولاً مشابه یکدیگرند؛ در نتیجه تناوب کشت گیاه انجدان رومی باید با گیاهانی صورت بگیرد که ازین خانواده نباشند. بخصوص تناوب کشت با گیاهان سنبل ختایی، انیسون، شوید، رازیانه و زیره سیاه نباید صورت بگیرد.

بیشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی خرگوشک یا گل ماهور

طریقه­ ی داشت گیاه انجدان رومی یا انگدان رومی:

مبارزه با علف ­های هرز و آفات گیاه انجدان رومی:

در ابتدا تنها به طریق مکانیکی به مبارزه با علف ­های هرز این گیاه اقدام می­شد؛ اما هم ­اکنون در سطح وسیع کاشت، از علف­کش ­های انتخابی مانند: بووینول و مالوران که از هریک به مقدار 8 تا 10 کیلوگرم در هکتار می­ توان استفاده نمود.

زمان مناسب برای کاربرد علف­کش ­ها در اوایل بهار است. در صورت لزوم پس از برداشت بذر نیز می ­توان استفاده از آن ­ها را تکرار کرد.

*ازین علف­کش ­ها معمولاً از سال دوم رویش به بعد استفاده می­ شود.

در سال اول رویش اعم از خزانه یا زمین اصلی، هنگامی که ارتفاع بوته­ ها به 15 سانتی­ متر رسید برای مبارزه با علف­ های هرز از علف­ کش بووینول به مقدار پنج تا شش کیلوگرم در هکتار بدون هیچ زیانی به محصول می­ توان استفاده کرد.

چنانچه برای مبارزه با علف ­های هرز از علف­کش بووینول استفاده کردید؛ دیگر نیازی به وجین مکانیکی برای کنترل علف­ های هرز ندارید.

در سال اول، اواسط بهار در اردیبهشت ماه چنانچه پیکر رویشی گیاهان برداشت شود، رشد و گسترش ریشه­ ها تقویت خواهند شد. در غیر اینصورت، ریشه­ ها پوک و توخالی شده و از ارزش دارویی آن­ها کاسته می­ شود. گیاهان در طول رویش ممکن است تحت تأثیر آفت­ ها قرار گرفته به بیماری ­های قارچی مبتلا شوند. معمولاً از اواسط اردیبهشت مبارزه شیمیایی با آفت­ ها و بیماری­ های گیاهان یک ساله آغاز می­ شود.

برای مبارزه شیمیایی با آفت ­ها و بیماری­ های گیاهان چندساله اردیبهشت ماه زمان مناسبی نیست. ازین رو در اواخر تیر ماه و اوایل مرداد ماه پس از قطع ساقه­ ی گیاهان به منظور تقویت ریشه باید مبارزه ­ی شیمیایی با عوامل بیماری­زای قارچی را آغاز کرد. استفاده از سموم مذکور را باید در هر 10 تا 12 روز تکرار کرد و این عمل را تا شهریور ماه ادامه داد.

سفیدک دروغی و یا سفیدک داخلی از بیماری­ های مهم انجدان رومی است که عامل آن قارچ پرونوسپورا است.

سفیدک پودر سبب ضعف سلول­ ها و فساد آن­ها می­ گردد. قارچ لکه ­برگی که سبب تشکیل لکه ­های مشخص به رنگ قهوه ­ای روشن و کم و بیش زاویه ­دار بر روی برگ­ ها می­ شود.

علیه سنِ بدبو و سوسک ککی می­ توان از پودر هونگایا ال-زد یا سوین به مقدار 20 تا 22 کیلوگرم به صورت طعمه در خاک استفاده کرد.

کود دهی مورد نیاز گیاه انجدان رومی:

استفاده ­ی مستقیم از کودهای حیوانی برای این گیاه مناسب نیست ازین رو می­توان از این کودها برای گیاهانی که با انجدان رومی به تناوب کاشت می­ شوند، استفاده کرد.

قبل از اینکه اقدام به کاشت بذر شود یا اینکه نشاءها به زمین اصلی منتقل شوند، باید 60 تا 70 کیلوگرم در هر هکتار کود نیتروژن، 100 تا 120 کیلوگرم در هر هکتار کود اکسید فسفر و 140 تا 150 کیلوگرم در هکتار، کود اکسیدپتاس، به عنوان مقادیر پایه، به زمین زراعی اضافه کرد تا سبب افزایش عملکرد ریشه و مواد موثره­ی گیاه انجدان رومی شود.

*اگر گیاهان متراکم کشت شده باشند، بدیهی است که به مقدار بیشتری مواد غذایی احتیاج خواهند داشت.

در طول سال دو مرتبه و هر مرتبه 50 تا 60 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار باید به خاک اضافه کرد. یک مرتبه در فصل بهار و در آغاز رویش گیاهان، مرحله­ ی بعد پس از برداشت پیکر رویشی که در اواخر تیر ماه تا اوایل مرداد ماه صورت می­ گیرد.

در طول رویش در فصل پاییز افزودن 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار کود اکسید فسفر و 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار کود اکسید پتاس در فاصله ­ی بین ردیف ­ها نقش عمده ­ای در افزایش عملکرد دارد.

جهت افزایش عملکرد ریشه باید از محلول ­های تغذیه ­ای مناسبی استفاده کرد؛ از محلول­ های غذایی که مناسب گیاه انجدان رومی هستند می ­توان به واکسال و میکرامید اشاره کرد که به ترتیب به میزان 3 لیتر در هکتار و 8 تا 12 کیلوگرم در هر هکتار می­ توان از هر یک از آن­ ها استفاده کرد.

*در سال چند مرتبه می ­توان ازین محلول استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: شرح نکات کامل زراعت گیاه گشنیز

طریقه­ ی برداشت محصول گیاه انجدان رومی یا انگدان رومی:

زمان برداشت ریشه، به چگونگی رشد و توسعه ­ی آن بستگی دارد. معمولاً از سال سوم یا چهارم به برداشت ریشه اقدام می­ شود. در فصل پاییز پس از برداشت پیکر رویشی، ریشه ­ها برداشت می­ شوند. گیاهانی که به طریق رویشی تکثیر شده ­اند. دارای ریشه ­ای سطحی و گیاهانی که تکثیر آن­ ها توسط بذر صورت گرفته باشد.

ریشه­ های انجدان رومی به شکل مخروطی هستند و تقریباً تا عمق 35 تا 60  در خاک نفوذ می­ کنند.

پس از خارج کردن ریشه از زمین (توسط ماشین برداشت سیب ­زمینی) آن­ ها را تکان می­ دهند تا گل و لای آن ­ها جدا شود.

سپس ریشه­ های نازک و همچنین سایر قسمت­ های پوسیده و نامناسب را از قسمت­ های مورد نظر جدا می­کنند. ریشه­ های برداشت شده را شسته و بر اساس ضخامت، آن­ها را از ناحیه­ ی طولی به دو تا چهار قسمت و از ناحیه­ ی عرضی به قطعات 10 تا 15 سانتی­متری تقسیم و سپس خشک می­ کنند.

از روش­های خشک کردن ریشه­ های انجدان رومی می­توان به خشک کردن در سایه و یا خشک کردن بوسیله­ ی خشک­ کن ­های الکتریکی اشاره کرد.

دمای مناسب برای خشک کردن ریشه در خشک­ کن­ های الکتریکی 40 تا 50 درجه­ی سانتی­گراد است.

در صورتی که هدف از تولید ریشه، استخراج اسانس باشد؛ پس از برداشت ریشه آن­ها را شسته سپس به قطعات کوچکی تقسیم می­نمایند، بوسیله ­ی تقطیر با بخار، اسانس ریشه­ ها را می ­توان استخراج کرد.

به دلیل سنگین بودن اسانس انجدان رومی، طی فرآیند اسانس گیری، این اسانس در پایین­تر از آب قرار گرفته و در نتیجه باید دقت شود که از ویال­ های مخصوص اسانس­ های سنگین به کار گرفته شود.

گیاهان انجدان رومی 3 تا 4 ساله به شکل مستقیم و توسط بذر در زمین اصلی پرورش یافته باشند، به طور معمول 6 تا 8 تن در هر هکتار ریشه­ ی تازه تولید می­ کنند که ازین مقدار 5 تا 6 کیلوگرم اسانس انجدان می ­توان استخراج کرد.

چناچه هدف از کشت، استخراج اسانس از پیکر رویشی گیاهان باشد، پس از خشک کردن پیکر رویشی اسانس آن را باید استخراج کرد.

در سال اول رویش در اوایل مهر قبل از بروز سرما ساقه­ ی گیاهان را از ناحیه ­­ی شش تا هشت سانتی­ متری از سطح زمین باید برداشت کرد.

اگر برداشت پیکر رویشی گیاه انجدان رومی زودتر از زمان گفته شده، انجام شود؛ به دلیل کافی نبودن رشد و نمو برگ­ ها، عملکرد گیاه به طرز چشمگیری کاهش می­ یابد.

به طور معمول در هر یک هکتار زمین 4 تا 6 تن  اندام هوایی گیاه انجدان رومی را می ­توان برداشت کرد که ازین مقدار 2 تا 4 کیلوگرم اسانس انجدان رومی استخراج می­ شود.

گل ­ها از سال دوم رویش از اواسط تیر ماه ظاهر می­ شوند و پیکر رویشی گیاهان را به همراه گل ­ها از ناحیه­ ی شش تا هشت سانتی­ متری سطح زمین می ­توان برداشت کرد.

در این صورت عملکرد پیکر رویشی تازه 10 تا 20 تن در هکتار است که از آن 8 تا 20 کیلوگرم اسانس استحصال می­ گردد.

طی مرحله ­ی گلدهی، اندام هوایی گیاه انجدان رومی را برداشت می­ کنند، چنانچه گیاهان به خوبی تغذیه شوند؛ مجدداً با شروع فصل تابستان در تیر ماه رویش برگ ­ها و سرشاخه­ های جوان مشاهده می ­شود به این ترتیب در فصل پاییز طی ماه­ های مهر تا آبان برای مرتبه­ ی دوم می­ توان اقدام به برداشت اندام هوایی گیاه انجدان رومی نمود.

گیاهان از سال دوم رویش، بذر تولید می­ کنند. مقدار عملکرد بذر 400 تا 600 کیلوگرم  در هکتار است که از آن سه تا شش کیلوگرم اسانس استحصال می­ شود

*بندرت به استخراج اسانس از بذر انجدان رومی اقدام می­ شود.

بیشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی گل انگشتانه