بذرگیری گیاهان دارویی

بذرگیری گیاهان دارویی

زمـان برداشـت در گیاهـان دارویـی بـه دلیـل مقـدار مـواد مؤثـره اهمیـت فـراوان دارد. اگـر بذر گیاهـان دارویـی دیـر برداشـت شـود ممكن اسـت ریزش كنـد و اگر زود برداشـت شـود به دلیل داشـتن رطوبـت، انبـارداری آن مشـكل میشـود. اگـر بذر به موقع برداشـت نشـود ممكن اسـت توسـط پرنـدگان خـورده شـود. بنابراین مدیریت برداشـت بـذر اهمیت فـراوان دارد.

برداشت بذر گیاهان دارویی

بـه علـت تغییـر عوامـل محیطـی نظیـر درجـه حـرارت، نـور و مانند آنهـا طی فصلهـا و ماههـا و تأثیـر آن بر کمیـت وکیفیـت مـواد مؤثـره و همچنین ارتباط مراحل رشـد گیاه با میـزان این مواد در گیاهـان دارویی زمان جمـع آوری (درگیاهـان دارویـی خـودرو)  و برداشـت (در گیاهـان دارویـی مـزروع) از اهمیت خاصـی برخوردار اسـت. درجـه حـرارت بر میـزان مواد مؤثره دارویی مؤثر اسـت. در برخـی از گیاهان مقدار مـواد مؤثره در فصل سـرد و خنـك بیشـتر از فصل گرم میباشـد.

در اغلـب گیاهـان چندسـاله گرچـه مـواد مؤثـره مـورد نظـر از همـان ابتدای رشـد دراندام هـا وجـود دارند اما حداقلـی از رشـد رویشـی لازم اسـت تـا مجمـوع مواد مؤثـره در گیـاه از نظر اقتصـادی قابل توجه باشـد. مثلا ً در پایـان سـال سـوم از زمیـن برداشـت می شـوند. در در سـنبل الطیب و زردچوبـه ریزوم هـای گیـاه ترجیحـا گیاه علف چـای از سـال دوم انـدام هوایـی گیـاه برداشـت می شـود. ایـن امـر باعث میشـود تا بعد از برداشـت، گیـاه جهـت رشـد مجـدد، ذخیره کافـی در اندامهـای زیرزمینی و طوقه خود داشـته باشـد.

البته واضح اسـت گیاهانـی ماننـد سـیر، رونـاس کـه ریـزوم، ریشـه و غدههـای زیرزمینی آنها برداشـت میشـود معمـولاپس از برداشـت، از بیـن میرونـد. گاهـی مرور زمـان در گیاهان چندسـاله تغییراتـی را در مواد مؤثره ایجـاد می کند. در گیـاه شـوکران هرچه سـن گیاه بالاتـر رود مقدار آلکالوئیدهـای موجود در آن افزایش می یابـد.

بیشتر بخوانید:تكثیر گیاهان دارویی با غده، ریزوم و پیاز

در میوه های تانـندار بـا رسـیدگی میـوه، میـزان تانـن موجـود در آن کاهـش می یابـد و یـا در میوه هـای دیگر طـی فرایند رسـیدگی، تبدیـل اسـیدها بـه قندهـا روی میدهـد. دربرگهـای اوکالیپتـوس بـا افزایش سـن بـرگ، میزان بذرگیـری از گیاهـان موجـود در 100 متـر مربـع در کشـت های متراکـم یـا پنـج کیلوگـرم بذر معـادل بذر خارمریـم را انجـام دهد.

استاندارد عملکرد روتـن آن کاهـش می یابـد به طوری کـه میـزان آن دربرگهـای جـوان ۲۴ درصـد و دربرگهـای دو سـاله ۲ درصـد بـر اسـاس وزن خشـک خواهـد بود. در گلهـا، در زمـان غنچه بالاتریـن میزان مـواد مؤثـره را دارند و بـا بازشـدن گل هـا میـزان ایـن مواد به شـدت کاهش می یابـد.

در گل محمدی در سـاعات اولیه بازشـدن گل، بهتریناسـانس از نظـر کمیـت و کیفیـت در آن وجـود دارد و تأخیـر در برداشـت باعـث افـت شـدید اسـانس میشـود. بهطـور کلـی زمـان برداشـت اندامهـای زیرزمینـی پـس از پایان فصـل رشـد،برگ ها قبل از شـروع گل دهـی تـا پایـان آن،گل هـا قبل از بازشـدن و یا کمـی بعد از بازشـدن، میوه تـازه موقعی که حداکثر شـیره در میـوه وجـود دارد، بـذر موقعرسـیدگی کامـل، کل اندام های هوایی گیـاه در زمان گلدهی و پوسـت گیاه در پائیـز و یـا در بهـار قبل از شـروع فعالیـت گیاه انجام می شـود.

اهمیت و ضرورت بذر گیری از گیاهان دارویی

بـذر، مهمتریـن و اساسـیترین بخـش گیـاه اسـت كـه در بازسـازی، حفـظ و انتقـال مـواد ژنتیكـی گیـاه و همچنیـن مكانیزم هـای پراكنـش، تكثیـر و بقـای گیـاه نقـش اساسـی دارد. قسـمت اعظـم غـذای انسـان، حیوانـات و پرنـدگان را بذرهـا تشـكیل می دهنـد. عـاوه بـر اینهـا بذرهـا دارای مصـارف متعـدد داروئـی، صنعتـی و تجـاری می باشـند. کیفیـت بـذر، بـه عوامـل مختلفـی از جملـه تغذیـه پایـه مـادری، شـرایط آب و هوایـی منطقـه بـه ویـژه درجـه حـرارت و ویژگی هـای ژنتیكـی رقـم بسـتگی دارد.

به منظـور حفـظ بقـای گیاهـان دارویـی بذرهـای روی یـك بوتـه و بذرهـای روی بوته هـای متفـاوت دارای زمـان رسـیدگی مختلـف می باشـند، بنابرایـن رسـیدن دانه هـای انـواع گیاهـان در زمانهـای مختلـف باعـث ریـزش آنهـا روی زمیــن می شــود. بــه همیــن جهــت لازم اســت کــه زمــان برداشــت بــا دقــت تعییــن شــده، تــا بــا حداقـل تلفـات، پـس از خشـک کـردن و بوجـاری، بذرهـای بـا کیفیـت بـرای انبـار کـردن آمـاده شـود.
 

ریزش بــذر، هــم بــه عنــوان غــذا و هــم بــه عنــوان وســیله ازدیــاد گیاهــان معرفــی می شــود. هرچنــد اندام هـای گیاهـان دارویـی دارای مـواد مؤثـره مختلفـی هسـتند ولـی در بعضـی مواقـع بذرهـای آنهـا از خــواص مهم تــر و یــا مــاده مؤثــره بیشــتری برخــوردار می باشــند.

مصــرف خوراکــی، دارویــی و اســانس بـذر گونه هایـی از گیاهـان دارویـی ماننـد: رازیانـه، ریحـان، زیـره، کتـان و... از اهمیـت خاصـی برخـوردار می باشـند. بنابرایـن بـرای به دسـت آوردن بـذر مرغـوب بـرای ازدیـاد و بـه کار بـردن در صنایـع مختلـف، نحــوه جمــع آوری و بذرگیــری از گیاهــان دارویــی از زمــان برداشــت تــا خشــک کــردن و بســته بندی از اهمیـت خاصـی برخـوردار اسـت.

زمـان برداشـت بـذر موقعـی خواهـد بـود کـه دارای حداکثـر ارزش کیفـی و کمـی بـوده و بـه عبارتـی مرحلـه رسـیدن فیزیولوژیـک آن فـرا رسـیده باشـد.

:بیشتر بخوانیدتكثیر گیاهان دارویی با بذر