تكثیر گیاهان دارویی با بذر

تكثیر گیاهان دارویی با بذر

بذرهـا در تكثیـر و تولیـد مـواد مؤثـره گیاهـان دارویـی اهمیـت زیـادی دارنـد. بذر برای كاشـت و تولیـد گیاهـان دارویـی اسـتفاده می شـود و می تـوان گفـت اگر بذر نباشـد ممكن اسـت نسـل بسـیاری از گیاهـان از بیـن بـرود. برای تولید گیاهان دارویی بایسـتی بذرها را در بسـتر مناسـب قـرار داد و بعـد از جوانـه زنـی و سـبز شـدن گیاهچـه مراقبت هـای لازم را انجـام داد تـا بتوانیـم گیاهـان دارویی تولیـد نماییم.

بذر

 در اصطلاح عـام بـه اندام هـای تكثیرشـونده گیاهـی شـامل دانـه، حبـه، قلمـه، ریـزوم، اسـتولن، پاجوش و غیـره بـذر گفتـه میشـود. امـا بـذر از نـگاه مصرف کننـده شـامل اندامهایـی میشـود کـه توسـط بشـر برداشـت میشـوند و آن هـا منابـع اصلـی پروتئیـن، چربـی و کربوهیـدرات برای انسـان و دام میباشـند. در واقـع هـر سـال حـدود 350 میلیـون تـن پروتئیـن از دانههـای گیاهـان زراعـی مهـم بـه دسـت می آیـد، درحالی کـه ایـن مقـدار شـامل بـذر گیاهـان زراعـی دیگـر و گیاهان وحشـی نمیشـود. بذرهـا ذخایـر ژنتیکـی گیاهـان می باشـند. اگـر انـدام تکثیـر شـونده دانـه یـا حبـه باشـد ذخایـر ژنتیکی ترکیبـی از ذخایـر ژنتیکـی والدیـن میباشـد. امـا در اندامهـای تکثیـری غیر جنسـی نظیر قلمـه، پاجوش یـا پیـاز، تمـام ذخایـر ژنتیکـی گیاهچـه یا نهـال مربـوط به والـد مادری میباشـد. گیاهـان بـه دو روش جنسـی و غیـر جنسـی تکثیـر میشـوند. در روش جنسـی انـدام تکثیرشـونده بـذر میباشـد. بنابرایـن بـرای کاشـت گیاهـان دارویـی ماننـد کرچـک، گلرنـگ، بادرنجبویـه، زوفـا، مریم گلی، بابونـه، ماریتیغـال، کـدوی تخم کاغذی، حنا، زنیان، سـنبلطیب، رناس، مغربی، همیشـهبهار، سـرخارگل، انیسـون، رازیانـه، زیـره سـبز، زیـره سـیاه بهوسـیله بـذر اقدام بـه تهیـه بـذر الزم مینمایند. بـذر گیاهان دارویـی را بایـد از مراکـز کنتـرل و گواهـی بذر یـا از فروشـگاه های دارای مجـوز از مرکز کنتـرل و گواهی بـذر تهیـه کـرد. بـذر خریداری شـده از مراکـز مجـاز دارای برچسـب کنترل و گواهی میباشـد که نشـان دهنـده محـل تولیـد بـذر، عمـل آوری، نگهـداری و چگونگـی انتقـال و توزیـع بـذر میباشـد. ویژگیهای بـذر خریـداری شـده روی برچسـب بذر شـامل خلـوص فیزیکی(میـزان بذر خالـص و میـزان ناخالصی ها) و خلـوص ژنتیکـی (بذرهـای خالـص مربـوط بـه یک رقـم) و درصـد جوانهزنی(قـوه نامیه) میباشـد. در روش غیرجنسـی تکثیـر گیـاه و کاشـت آن بـه وسـیله اندامهـای رویشـی ماننـد قلمـه، پاجـوش، پیاز و گیاهـان ناشـی از روش خوابانیـدن انجـام میشـود. برخـی از گیاهـان دارویـی ماننـد اسـطوخودوس بـه وسـیله قلمـه تکثیـر مییابنـد. در ایـن روش در 40 متـر مربـع حـدود 22000 قلمـه را ریشـه دار نموده و پـس از حصـول اطمینـان از ریشـه دار شـدن، آنهـا را بـه زمیـن اصلـی کـه یـک هکتـار اسـت، منتقـل می نماینـد. برخـی دیگـر از گیاهـان دیگـر ماننـد نعنـا و زرد چوبـه با کمـک ریزوم هـا تکثیـر می یابند که در ایـن روش ریزوم هـا را در بسـتر مناسـب کاشـت قـرار میدهنـد و اقـدام بـه آبیـاری می نماینـد. تعداد دیگـری از گیاهـان دارویـی ماننـد پیاز خوراکی، سـیر، سـیب زمینـی و.... به وسـیله پیازها، غده هـا تکثیر می یابنـد. در واقـع بـذر آنهـا پیـاز، غـده یـا کورم می باشـد.

خصوصیات و نشانه های بذر خوب برای کاشت:

1ـ بـذر بایـد از ارقـام مناسـب بـوده و دوره رشـد گیاه آن مطابق بـا آب و هوای زراعی و نظام های كشـت محل باشد.

 2ـ بذر باید از نظر نوع و رقم خالص باشد. (خلوص ژنتیکی داشته باشد)

 3ـ اندوخته غذایی کافی داشته باشد. (چروکیده نباشد)

 4ـ بذر باید یكنواخت از نظر شكل، رنگ، تركیب و وزن هزار دانه باشد.

 5ـ بذر باید پاك بوده و عاری از بذر علفهای هرز، سنگریزه، تخمهای حشرات و... باشد.

6ـ بذر بایستی سالم، نشكسته، له نشده باشد.

 7ـ بذر بایستی تا حد ممكن تازه بوده و یا كهنه نباشد.

 8ـ بذر بایستی حاوی مقدار مناسبی رطوبت باشد.

کاشت گیاهان دارویی

کاشت گیاهان دارویی به دو روش انجام میشود:

 1ـ کاشت گیاهان دارویی با کمک بذر انجام میشود.

 2ـ کاشـت گیاهـان دارویـی بـه وسـیله اندامهای رویشـی گیـاه مانند قلمـه، پیاز، غـده، اسـتولن، ریزوم ها و کورم هـا انجام میشـود.

کاشت گیاهان دارویی با کمک بذر

در این روش بذر به دو صورت در زمین کاشته میشود.

1ـ کشت در سینی های کاشت یا خزانه:

کشت در خزانه بـذر گیاهـان دارویـی کـه بسـیار ریز و دارای وزن هـزار دانه کم (بابونـه)حدود 5  ـ2 گرم می باشـند ابتدا در خزانـه کاشـته می شـوند و پـس از تولیـد گیاهچـه در سـینی های کاشـت، گیاهچه ها را در شـرایط مناسـب بـه زمین اصلـی منتقـل می نمایند. آماده سازی سینی های کاشت ابتـدا بسـتر مناسـب ماننـد پیـت خزه، کـود حیوانی و خـاک را مخلـوط می نمایند و در سـینی های کاشـت می ریزنـد و بـا آب پـاش بسـتر را مرطـوب مینماینـد (آب زیـاد ریختـه نشـود) و در مرحله بعـد بذرها را به تعـداد مناسـب 3ـ2 بـذر در هـر خانـه در عمـق 2ـ1 سـانتیمتری قرار می دهنـد. در طـول روز 4ـ3 نوبت با کمـک آب پـاش سـینیه ا آبیاری می شـوند.
 

آماده سازی زمین اصلی و كاشت

ابتـدا زمیـن اصلـی را آمـاده می نماینـد. بـه همیـن منظـور زمیـن اصلی بـا گاوآهن برگـرداندار، دیسـک یـا چیـزل شـخم زده می شـود. سـپس زمیـن را بـا لولـر یـا مالـه تسـطیح می کننـد و لوله هـای اصلـی و فرعـی را جهـت آبیـاری قطـره ای در زمیـن طراحـی و اجـرا می کننـد. فاصله قطـره چكانهـا روی یـک ردیـف20 سـانتیمتر و فاصلـه بیـن ردیفهـا 75ـ50 سـانتیمتر در نظـر می گیرنـد و فلکـه لوله هـای اصلـی و فرعـی را بـاز می کنند تا محل نشـاءها مرطوب شـوند. سـپس نشـاءها را در زمیـن اصلـی منتقـل و در محـل قطره چکانهـا می کارنـد. بعـد از کاشـتن نشـاءها بـا توجـه بـه بافـت خـاک بـه فاصلـه 2ـ1 روز آبیـاری انجـام می شـود تا نشـاءها در زمیـن اصلی مسـتقر شـوند.

 توجـه: میـزان زنـده مانـی نشـاء گیاهـان دارویی کـم می باشـد و بایسـتی در مراحل اولیه رشـد در آبیـاری نشـاءها دقـت زیـادی شـود و قطـره چکانهـا مرتب کنترل شـوند.

2ـ کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی

 در کاشـت گیاهـان دارویـی بـا بـذر، زمـان مناسـب کاشـت اهمیـت زیـادی دارد. بذرهـا در زمـان مناسـب به صـورت ردیفـی در زمیـن اصلـی کشـت می شـوند. مقـدار مصـرف بـذر بـرای هـر گیـاه دارویی بر اسـاس ویژگیهـای بـذر (جوانهزنـی، خلـوص، شـرایط مزرعـه، زمـان کاشـت) و توصیه کارشناسـان محلـی تعیین می شـود. مقـدار بـذر در هکتـار بـرای گیـاه دارویی مریـم گلی 15 تـا 20 کیلوگـرم، گلپر 4 تـا 5 کیلوگرم، زیـره سـیاه 12 تـا 15 کیلوگـرم میباشـد کـه در فواصل مشـخص کاشـته می شـوند.
 

 کاشت گیاه دارویی با بذر آماده سازی زمین اصلی

 1ـ زمین اصلی را آبیاری و آماده نمایید.

 2ـ مقدار 20ـ10 تن کود دامی در هکتار به زمین اصلی اضافه کنید و با دیسک یا چیزل زیر خاک نمایید.

3ـ زمین را شخم زده و تسطیح کنید و با جوی پشته زن، زمین را شکل دهید.

4ـ بذرها را با فواصل منظم روی پشته به کارید.

 5ـ مراقبت کنید تا بذرها با رطوبت موجود در خاک سبز شوند و گیاهچه ها مستقر شوند.

6ـ سپس زمین را به روش غرقابی آبیاری نمایید.

3ـ کاشت گیاهان دارویی با اندام های رویشی مانند قلمه، پیاز، ریزوم، استولن و غده تکثیـر

به روش غیر جنسـی یا رویشـی:

تکثیـر غیر جنسـی یعنی از یـک سـلول، بافت و یا انـدام یک گیـاه اولیـه، یـک گیـاه جدیـد تولیـد شـود و یـا به بیـان سـادهتر از یک قطعـه کوچـک از یک گیـاه دارویی نظیـر بـرگ، سـاقه، جوانـه، ریشـه و... گیـاه جدیـد تولیـد شـود. از روش هـای مختلـف تکثیـر غیرجنسـی گیاهـان دارویـی میتـوان بـه قلمـه زدن، خوابانیـدن شـاخه، پاجـوش و.. اشـاره کـرد. که در فصل هـای بعد روش هـای انجـام ایـن نـوع تکثیر را یـاد خواهیـد گرفت.

آماده سازی زمین اصلی برای کشت قلمه اسطوخودوس

وسایل و تجهیزات مورد نیاز: بیلچه ، لباس کار، عینک، دستکش ، نخ به طول 10 متر، متر 50 متری، ماژیک قرمز، کاغذ و خودکار

فعالیت: کاشت قلمه اسطوخودوس

1ـ زمیـن اصلـی را آبیـاری نماییـد و پـس از گاو رو شـدن، بـا گاوآهـن برگـرداندار شـخم بزنیـد و سـپس تسـطیح نماییـد.

 2ـ هـر قطعـه زمیـن را بـه مسـاحت 100 متـر مربـع جـدا نماییـد

3ـ نخهایـی بـه طـول 10 متـر در نظـر بگیریـد و بـا کمـک میـخ چوبـی بـا رعایـت 75 سـانتیمتر از حاشـیه در زمیـن مسـتقر نماییـد.

4ـ طـول نخهـا را بـه فاصلـه50 سـانتیمتر بـا ماژیـک قرمـز مشـخص نماییـد تـا فاصلـه دو بوتـه روی ردیـف تعییـن شـود.

 5ـ در محلهای تعیین شده چالهای به عمق 20 سانتیمتر حفر کنید.

 6ـ قلمه هـای ریشـه دار شـده را تـا دو سـوم طـول قلمـه، در چالـه قـرار دهیـد و اطـراف آن را خـاک مرطـوب بریزیـد و آبیـاری نمایید.

7ـ ردیفهـای بعـدی را نیـز بـا فاصلـه 75 سـانتیمتر ایجـاد نماییـد و تمـام مسـاحت تعییـن شـده را قلمـه بزنیـد.

8ـ محاسبه نمایید در 100 متر مربع چند قلمه اسطوخودوس کاشته شده است.

 9_ قلمه ها را آبیاری نمایید و هر روز از مرطوب بودن خاک اطراف قلمه مطمئن شوید.

خرید و تهیه بذرگیاهان دارویی

بـذر عامـل مهمـی جهت پرورش گیاهان دارویی می باشـد. در کشـت گیاهـان دارویی در كشـاورزی صنعتی تأكیـد بـر ایـن اسـت كـه فقـط از بذرهای اسـتاندارد و اصلاح شـده، اسـتفاده شـود. توجـه به ارقـام و گونه بسـیار مهـم اسـت زیـرا ممکـن اسـت گیـاه دارویـی مـورد نظر بـرای مصـارف دارویـی و... باشـد کـه میزان مـواد مؤثـر در گونه هـا متفـاوت اسـت و از ایـن دیـدگاه بایـد بذرانتخـاب شـده از گونـه مـورد نظـر باشـد. دسترسـی بـه بـذر ارقـام اصلاح شـدة گیاهـان دارویـی و دارای کیفیت بـالا در کنـار ماشـین الات مدرن و انجام روشهای درسـت آماده سـازی زمین و مراحل کاشـت، داشـت و برداشـت صحیح واصولی در شـرایط محیطـی مناسـب، محصولـی بـا کیفیـت را میتوانـد تضمیـن نمایـد. ازاهـداف اصلـی گواهـی بـذر، حفـظ صفـات ژنتیکـی و خلـوص بـذر رقم هـای اصلاح شـده، محصول هایی اسـت که مشـخصات بهتری نسـبت به محصول هـای مشـابه خـود دارند.
 

خلوص فیزیکی بذر

بـذر مرغـوب بایـد تمیـز و عـاری از مـواد خارجـی باشـد. معمـولا همـراه بـا بـذر مـواد خارجـی از قبیـل:

موادجامـد (کاه، شـن، خـاک و..)، بـذر علفهـای هـرز، بذرهای شکسـته، بذر ارقـام وگونههـای دیگرگیاهان و... یافـت میشـود. هرچـه درصـد ناخالصی هـا بیشـتر باشـد ارزش آن بـذر از نظـر تجـاری و زراعی کاسـته می شـود. وقتـی درصـد خلـوص فیزیکی بذر کمتر از ٩٨ درصد باشـد، آن بذر ارزش کاشـت را نـدارد. بذرهای انتخاب شـده بـرای کاشـت بایـد دارای تأییده مراکز کنتـرل و گواهی بذر باشـند و در صورت اسـتفاده از ارقام بومی عملیات بوجاری توسـط زارع انجام شـده باشـد.

اندازه بذر

 اغلـب مشـاهده میشـود کـه بذرهـای ریز و ضعیـف در مجموع های از بذر مشـخص، دارای قـوه نامیه کمتری می باشـند و بوته هـای ضعیـف، محصـول کمتـری تولیـد می کننـد. بذور ریـز رویان کوچـک و مـواد ذخیرهای کمتـری دارنـد و گیاهچه هـای کوچکـی تولید می کننـد، در صورتی که بذور درشـت تر قابلیت کاشـت عمیق تر و تحمـل شـرایط سـختتری را داشـته و گیاهچه هـای سـالم و قویتری تولیـد می کنند. بنابراین درشـتی بذر یکـی از عوامـل مرغوبیـت بذر شـناخته شـده اسـت و در آزمایشـگاه با شـمارش هزار دانـه از بـذر و وزن کردن آن درشـتی بـذر را مشـخص می کننـد. درشـتی بـذر در یک گونه، میـزان ذخایر بـذر را نشـان میدهد و فقط در تعییـن عمـق کاشـت بـذر مؤثـر اسـت. در یک گونه مشـخص بذرهـای ریز تر نسـبت به وزن خشـک خود درصـد آب کمتـری بـرای شـروع جوانهزنـی نیـاز دارنـد. بنابراین بذرهـای ریزتر نسـبت به بذرهای درشـت تر در عمـق مناسـب و یکسـان زودتر جوانـه میزنند. امـا مقایسـه گونه هـای مختلـف بـا انـدازه بـذر مختلـف واکنـش متفاوتی نسـبت بـه جوانه زنی و سـبز شـدن نشـاءن میدهنـد زیـرا نحوه سـبز شـدن بـذر (بـرون زمینـی یـا درون زمینی)اندوخته هـای بذر بـر جوانه زنی و ظهـور آن نقـش دارند.

رشد درون زمینی و برون زمینی

در برخـی از گیاهـان ماننـد لوبیـا، آفتابگـردان و خیار، پوسـته بذر به سـطح خاک رانده میشـود و برگهای لپـه ای بیـرون از سـطح خـاک بـاز میشـوند کـه بـه این نوع رشـد، رشـد بـرون زمینـی گفته میشـود. در ایـن گیاهـان گیاهچه هـا در قسـمت انتهـای سـاقه چـه بهصـورت قلاب در می آینـد و بـا نیـروی بیشـتری خاک را می شـکافند. در برخـی دیگـر از گیاهـان ماننـد ذرت و نخـود پوسـته بـذر زیـر خـاک باقـی می مانـد و برگهـای لپـهای درون خـاک می ماننـد. بـه ایـن نوع رشـد، رشـد درون زمینی گفته می شـود. گیاهـان با رشـد درون زمینی را نمیتـوان عمیق تـر کاشـت. تفاوتها در شكل زیر نشان داده شده است.

تعیین وزن هزار دانه:

100 * عدد بذر را به روش تصادفی جداکرده.

* بذرهای خود را با ترازو به دقت وزن کرده ویادداشت کرده.

* میانگین آن ها را به دست آورید.

* میانگین به دست آمده را در عدد 10 ضرب نماید تا وزن هزار دانه به دست آید.

* وزن هزار دانه به دست آمده را با وزن هزار دانه جدول استاندارد بذر مورد نظر مطابقت دهید.

قوه نامیه بذر:

 قـوه نامیـه درصـد جوانـه زنـی را در تعـداد معینـی از بذر نشـان می دهـد. درصد جوانه زنی بیشـتر، نشـانگر در شـرایط آزمایشـگاهی درصد جوانه زنی بذر بیشـتر از شـرایط مزرعه کیفیـت بـالای بذر می باشـد. معمولا می باشـد.زیرا در محیـط کنتـرل شـده، شـرایط مطلـوب موجـب فراهـم شـدن عوامـل مؤثـر در جوانـه زنی میشـود.بذرها را از لحـاظ قـوه نامیـه بـه سـه گـروه زیر تقسـیم می کنند:

1ـ بذرهـای کوتـاه عمـر:

ایـن نـوع بذرهـا قـوه نامیـه خـود را در عـرض چنـد روز یا چنـد ماه از دسـت میدهنـد ماننـد: بذرهـای بیـد، افـرا، قهـوه، انبـه و گیاهـان دارویـی کـه دارای بـذر روغنـی هسـتند.

2ـ بذرهـای متوسـط عمـر:

ایـن بذرهـا بیـن 2 الـی 5 سـال و حداکثـر تـا 15 سـال قـوه نامیه خـود را حفـظ می کننـد. بـذر اکثـر گیاهان دارویـی، در این دسـته قـرار میگیرند.به عنـوان مثال: بذر گیـاه دارویی مریمگلـی در شـرایط مناسـب، قـوه نامیـه خـود را تـا 7 سـال حفـظ می کند.

 3ـ بذرهـای طویـل العمـر:

این نـوع بذرها طـول عمر زیـادی دارنـد و قادرند بـه مدت 15 الی 20 سـال قـوه نامیـه خـود را حفظ نماینـد. ماننـد: بذربرخی از علفهـای هرز. عوامـل مهـم بـرای جوانه زنـی بـذر گیاهـان شـامل درجه حـرارت، رطوبـت، اکسـیژن و در برخـی از گیاهان نـور می باشـد. دمـای مناسـب بـرای آزمایـش جوانـه زنی بـرای گونه هـای مختلف متفاوت اسـت و براسـاس انجمـن بین المللی بـذر می باشـد.(ISTA)  اگـر در کنـار درصـد جوانه زنـی بـذر، عامـل زمـان نیـز همـراه باشـد و تعـداد بذرهایـی کـه در مـدت معین جوانـه میزننـد مشـخص شـود، قـدرت نامیـه به دسـت می آیـد. بنابرایـن قـدرت نامیـه بذر توسـط سـرعت جوانه زنـی تعییـن  می گـردد. بنیـه بـذر شـامل مجموعـه ویژگی هـای گیاه می باشـد کـه سـبب جوانه زنی و سـبز شـدن گیاهچـه در سـطح خـاک میشـود. بـذر به ویـژه در شـرایط مزرعـه تحـت تأثیر عوامـل متعدد از جملـه نوسـانات رطوبـت، دمـا، حملـه قارچ هـا و حشـرات قـرار میگیـرد و هرچـه جوانه زنی بذر سـریعتر باشـد، شـانس تولیـد گیاهچـه جدیـد افزایـش می یابـد. در مـورد تعییـن قـوه نامیه بـذر مدت معیـن (روز) بـرای پـاره شـدن پوسـته بـذر و ظاهـر شـدن 2 میلـی متـر از ریشـه چـه مـورد نظـر می باشـد، که سـرعت جوانه زنـی را مشـخص می کنـد.

تعیین قوۀ نامیه بذر

وسـایل لازم: پتـری دیـش، کاغـذ صافـی، آبفشـان، قیچـی، بـذر گیاهـان دارویـی، لبـاس کار و تجهیزات ایمنـی فردی (دسـتکش و ماسـک) توجـه: انتخـاب تعـداد بـذور بـرای تعییـن قـوه نامیـه، بسـتگی بـه ریـزی و درشـتی بـذر دارد. این تعـداد در بـذر گیاهـان دانـه ریـز 100عـدد، گیاهـان دانـه متوسـط50 عـدد و گیاهـان دانـه درشـت 25 عدد می باشـد.

مراحل انجام کار

1ـ چهار عدد پتری دیش انتخاب نمایید و ضد عفونی کنید.

 2ـ کاغذ صافیها را در کف پتری دیش ها قرارداده و آن را با قارچ کش مرطوب نمایید.

 3ـ50 عـدد بـذر را شـمارش نمـوده و بـا آب مقطر شستوشـو داده و ضدعفونی کنید، سـپس در روی کاغذ صافیهـا با فاصلـه منظم قـرار دهید.

4ـ کاغذ صافی دیگری را روی بذرها قرار داده ومرطوب نمایید.

 5ـ آنها را در محلی از آزمایشگاه که دمای آن حدود ٣٠ـ٢٠ درجه سانتیگراد است، قرار دهید.

6   ـ از نمونه هـای خـود بـه طـور مرتـب بازدیـد کنیـد و تعـداد بـذور جوانـه زده در هـر روز را بشـمارید تـا روزی کـه مطمئـن شـوید بقیـه بـذور جوانـه نخواهـد زد.

7ـ میانگیـن تعـداد بـذور جوانـه زده را از رابطـه زیـر حسـاب کـرده

                    تعدادبذر های جوانه زده                                                                                                       _______________________   ×100 = درصد جوانه زنی بذر

                   تعدادبذرهای کاشته شده (50 )

محاسبه سرعت جوانه زنی بذر:تعــداد بذرهــای جوانــه زده یــک گیــاه دارویــی را هــر روز در تعــداد روزهــای کاشــت تــا جوانــه زنــی، ضــرب کنیــد. ســپس حاصل ضربهــا را جمــع و بــه تعــداد بــذر تقســیم نماییــد، عــدد به دســت آمــده ســرعت جوانــه زدن بــذر را نشــان می دهــد.

ضدعفونی کردن بذر:

وسایل لازم: بذر یک گیاه دارویی، سم ویتاواکس، مقداری آب، بشکۀ ضدعفونی بذر، دستکش، ماسک، روپوش، ترازوی حساس، بشر

مقـداری آب بـا توجه به دسـتورالعمل کارخانه سـازندۀ سـم در داخـل یـک بشـر بریزیـد.

یـک گرم ازسـم ویتاواکـس را وزن کنید و بـه داخل آب بریزیـد.

 مخلوط را خـوب بـه هـم بزنیـد و بـه بذرداخل بشـکۀ ضدعفونـی اضافه کنیـد.

درب بشـکه را محکـم ببندید و با اسـتفاده از دسـته، آن را بچرخانیـد.

 بعـد از چنـد دقیقـه که کاملابذر و سـم مخلوط شـد درب بشـکه را بـاز کنیـد و بـدون دخالـت دسـت بـذور ضدعفونی شـده را در داخـل یک ظرف خالـی کنید.

رکود خواب بذر:

رکـود بـذر حالتـی اسـت کـه بـذر در صورت مهیـا نشـدن شـرایطی مانند رطوبـت، دما و اکسـیژن قـادر به جوانـه زدن نمیباشـد. امـا خـواب بـذر شـرایطی اسـت که حتی بـا وجـود فراهم بودن شـرایط جوانـه زنی، بـذر قـادر بـه جوانـه زدن نخواهـد بود. خـواب بـذر دارای دالیل مختلفی مانند: پوشـش سـخت بـذر، وجود بازدارندههـای رشـد در قسـمتهای مختلـف میـوه و بذر،جنیـن رشـد نکـرده و یـا جنین راکد دارنـد که در بـذر ایجـاد خـواب می کننـد. مثلا  در مورد گیاهـان دارویی خانـواده چتریـان مانند: گلپر، کرفس وحشـی و آونـدول سـرمادهی مرطـوب در دمـای 5 درجـه سـانتیگراد میتوانـد در شکسـتن دوره خواب و بـاال رفتن درصـد جوانهزنـی مؤثر باشـد. برای برطرف کردن خواب بذر از روشهای زیر میتوان استفاده کرد.

 1ـ خیساندن بذر در آب خیسـاندن بذرهـا قبـل از کاشـت در آب کـه بسـته بـه نوع بـذر متفاوت میباشـد. ماننـد: بذر گیـاه گلرنگ به دلیل داشـتن پوسـته سـخت، باید قبل از کاشـت، 24 سـاعت در آب خیسـانده شـود.

 2ـ خراش دهی بـا اسـتفاده از مـواد شـیمیایی ماننـد اسیدسـولفوریک در بـذوری ماننـد زالزالـک، خراشدهـی مکانیکی با کاغـذ سـمباده، نـرم کردن، شکسـتن و یا سـوراخ کردن پوسـته بذر برای بذرهایی که دارای پوسـته سـخت در مقابـل نفـوذ آب و گازهـا باشـند، راه هـای مختلفـی بـرای برطرف کـردن خواب بذر می باشـد.

 3ـ چینه سرمایی قـراردادن بذرهـا در سـرمای مطلـوب )چینـه سـرمایی( مانند:بذرهـای گیاهـان دارویـی رونـاس و باریجـه. همچنیـن اسـتفاده از هورمونهایـی ماننـد جیبرلیـن و سـایتوکینینها، از روشهای شکسـتن رکـود بذرها میباشـد.

 4ـ تغییرات متناوب دما قـرار دادن بذرهـا در دماهـای متنـاوب سـبب تغییر در لزوجت فسـفولیپیدهای غشـای سـلولها میشـود و سـلولها را نسـبت بـه جذب آب و اکسـیژن فعـال می نماید.