مقدمه ای برگیاه دارویی ارغوان

روش تكثير

براي زياد كردن اين درخت ، بذر آن را فروردين در هواي آزاد ميكارند. اين درخت را از راه پيوند و قلمه زدن نيز زياد ميكنند ولي درصد موفقيت قلمه زني كمتر است. ارغوان مقاومتي بي نظير دارد. و در هر جا كه آب كم و خاك نامطلوب است سبز شده و محيط زيست ما راحيات بخشيده است .امروزه مراكز حفاظت از منابع طبيعي آن را براي حاشيه شهرها و روستاها توصيه نموده و حتي بعضي از مراكز دولتي نهال ارغوان را توليد و به طور رايگان در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.

كاشت نهال

موقعي كه درخت هنوز بدون گل و برگ و يا به اصطلاح در خواب زمستانه به سر مي برد زمان مناسبي است كه آن را به باغچه منتقل كنيم. حجم گودال بايد مناسب با حجم ريشه باشد. قبل از انتقال نهال، ريشه هاي پوسيده آن را هرس كنيد اطراف ريشه را با مخلوطي از كود پوسيده حيواني و خاك بپوشانيد. بلافاصله بعد از كاشت به درخت آب بدهيد.

شرايط مناسب براي كاشت

ارغوان ، مناسبِ باغچه هاي بزرگ يا حاشيه كنار پياده روهاست. اين درخت به نورِ فروانِ آفتاب احتياج دارد. از كاشت آن در محل هاي كم نور خودداري كنيد. از سويي ديگر به سرما حساس است و مناسب مناطق سردسير نيست. در عوض در مناطق مركزي كشور و در حاشيه كوير به آساني مي رويد. راز سلامتي اين گياه در قابل نفوذ بودنِ خاك است، هر قدر خاك زه كش بهتري داشته باشد ارغوان سالم تر ميماند. ارغوان در خاك هاي آهكي پرقوت بهتررشد مي كند و در برابر خشكي مقاوم است و به تابش مستقيم نور خورشيد نياز دارد. اين نكته نيز قابل يادآوري است كه اگر در كنار ديوار غرس شود ممكن است ريشه هاي عميقش به استحكام ديوارها آسيب برساند.

بررسي پيشبرد افزايش جنسي و رويشي ارغوان معمولي

ايران جز اقليم هاي خشك و نيمه خشك دنياست كه از ميانگين بارش ساليانه پاييني برخوردار است و سطح زيادي از زمين هاي آن خاك هاي آهكي و گچي پوشانده است. از سوي ديگر، هر ساله مقدار زيادي از خاك كشور پهناور ايران طعمه سيل مي شود. بنابراين گياهاني كه بتوانند شرايط نامساعد آب و هوايي و خاكي را تحمل كرده و از فرسايش خاك جلوگيري كنند، بسيار با ارزش است. درخت ارغوان معمولي Cercis siliquastrum L. براي حفظ خاك به ويژه در شيب ها كه خاك فرسايش بيشتري صورت مي گيرد بسيار سودمند است و نيز مي تواند در فضاي سبز براي باغ ها و جنگل كاري هاي شهري مورد استفاده قرار گيرد. آزمايش هايي در سال 78-1376 در مورد افزايش جنسي و غيرجنسي ارغوان صورت گرفت. براي افزايش جنسي از بذرهاي كاملا رسيده درختان مادري موجود در دانشكده كشاورزي دانشگاه شيراز استفاده شد و در افزايش رويشي نيز سه نوع قلمه چوب سخت، نيمه سخت و چوب نرم (سبز) از همان درختان تهيه گرديد. در افزايش جنسي درصد تنژگي، سرعت تنژگي، ارزش تنژگي، طول و وزن تر زيرلپه و در افزايش رويشي نيز در صد ريشه زايي قلمه ها مورد بررسي قرار گرفت. نتايج بدست آمده از افزايش جنسي نشان داد كه خراش دهي براي جذب آب توسط بذرها ضروري بود ولي اين تيمار به تنهايي براي تنزگي بذرها كافي نبود. با توجه به تمام صفات اندازه گيري شده در افزايش جنسي، بالاترين درصد تنژگي به ترتيب 98-97% از تیمار 60 دقیقه سولفوريك اسيد و 45 روز چينه سرمايي با 60 دقيقه سولفوريك اسيد و 500 ميلي گرم در ليتر جيبرليك اسيد ((GA3 به دست آمد كه در سطح 1 % آزمون چند دامنه اي جديد دانكن ((DNMRT با شاهد تفاوت معني دار داشت. در افزايش رويشي، از ميان انواع قلمه ها تنها قلمه هاي چوب نرم ريشه دار شدند و قلمه هاي چوب سخت و نيمه سخت در شرايط اين آزمايش توليد ريشه نكردند. از ميان دو اكسين به كار رفته بالاترين درصد ريشه زايي از بالاترين غلظت نفتالين استيك اسيد (10000 ميلي گرم در ليتر) به دست آمد. تمام آزمايش ها در قالب طرح كاملا تصادفي انجام شد، كه در افزايش جنسي هر تيمار شامل 5 تكرار بوده و در هر تكرار 40 عدد بذر به كار برده شده بود و در افزايش رويشي هر تيمار شامل 6 تكرار در هر تكرار8  قلمه قرار داشت.

كاربرد هاي غذايي و خوراكي

مزه گل ارغوان ترش و نسبتاً مطبوع است. از اين رو در بعضي از كشورها گل ارغوان را همراه سالاد مي خورند يا در بعضي از غذاها مي ريزند. گل هاي ارغوان بسيار معطر است و در فرانسه مانند كور آن را در سركه پروده نموده و نوعي ترشي درست مي كنند و يا در ساير ترشي ها به عنوان ادويه معطر مخلوط مي نمايند. برگ هاي آن خوراكي است. در يونان و تركيه غلاف ها جمع آوري شده و با ساير سبزيجات در سالاد مصرف مي شوند تا بو و طعم مناسب بگيرد گل ها را با كره و همراه با جوانه آن به صورت خمير درآمده و در سركه ريخته و سپس مي خورند.

قسمت هاي مورد استفاده

گل ؛ ريشه؛پوست ريشه ؛ چوب و برگ مت هاي مورد

خواص درماني ارغوان

دشمن سنگ كليه است. اگر سوخته گل و ريشه را بر روي زخم بگذارند، خون آنرا بند مي آورد. براي دستگاه تنفس بسيار موثر است. پاك كننده معده بوده و سردي آنرا نيز درمان مي كند.

شربت بهار آن خمارشكن است و پوست درخت قابض است. . گل ارغوان آواز را صاف مي نمايد. اخلاط لزج را از بين برده ؛ سردي معده و كليه ها را از بين مي برد، دستگاه تنفس را زهكشي مي كند و سنگ مثانه رااز بين مي برد. نوشيدن جوشانده آن قي آور است و دستگاه تنفس را پاك مي كند . خضابي نيكو است، بويژه براي رنگ كردن مژه و ابرو بسيار مناسب است.

عصاره ارغوان منبع منحصر به فرد ترپنوئيد ها است كه در از بين بردن پاتوژن هاي متعدد ؛ باكتري ها و تك ياخته اي ها به خصوص پلاسموديوم ها موثر است. از آن در درمان سياه سرفه ؛ سرفه ؛ اسهال ؛ اسهال خوني و كم خوني به خصوص در دختران جوان استفاده مي شود. دم كرده پوست داخلي و ريشه به صورت چاي براي تميز كردن ريه مفيد است. اگر با سوخته ريشه ارغوان براي نوزاد ابروي زيبائي بكشيد ابروي نوزاد به همان شكل رشد ميكند.

 برگ و پوست اين درخت، به ويژه پوست ريشه، داراي خاصيت قابض قوي است. همچنين به عنوان يك تجويز در طب سنتي براي درمان سوزاك مزمن ، ورم مجرای درار و تراوشات سوزاكي، leuocorrhea، و ورم ملتحمه مزمن و زكام مخاطي توصيه مي شود.

ضد انعقاد خون ؛ انعقاد خون در شبكيه، آمبولي شرياني؛آترواسكلروز (انحطاط از ديواره هاي شرياني) است. درمان كننده بيماري برگر ، ورم شرياني اندام تحتاني، سندرم رينود، كبودي دست ها و پاها است.

گل مژه ؛ انسداد مجراي اشكي، ورم ملتحمه مزمن، ورم ملتحمه حاد، مزمن ؛ رتينوپاتي ؛ رتينوپاتي ديابتي، رتينوپاتي فشار خون بالا. آب سياه و آلزايمررا درمان كرده و بهبود دهنده عملكرد سيستم عصبي مي باشد.براي پوست هاي آسيب ديده ، آكنه و روزاسه توصيه ميشود و محافظت كبد در برابر مواد شيميايي ؛ آلاينده ها ؛ ويزوس و الكلي ها است.

ارغوان داراي نيتريل گلوكوزايد ( ليتوشپرموزايد) است كه به صورت خوراكي براي جلوگيري از بارداري به كار مي رود ؛ همچنين سيانو اتيلن سايكلوهگزنيل موجود درآن مهار كننده هورمون هاي هيپوفيز قدامي و ترميم بافت هاي سوخته و زخمي و هپاتيت Cمي باشد. اين درخت حاوي Rutinase كه يك آنزيم روتين هيدروليزشده است. و باعث مهار تجمع پلاكتي ، رقيق كردن خون و بهبود گردش خون شده و داراي فعاليت ضد التهابي است. روتين آنزیم Aldose reductace را كه به صورت طبيعي در چشم و درساير نقاط ديگر بدن است ؛ را مهار كرده و گلوكز را به سوربيتول.تبديل مي نمايد.اين ماده محافظ قلب است. تسكين دهنده؛ مقوي قلب است.

عصاره ارغوان ضد باكتري و آنتي اكسيدان است. در هوميوپاتي براي تسكين موقت از عوارض جزيي مرتبط با تصلب شرايين توصيه مي شوند.

از بافت هاي گياهي در مرحله رشد فعال، مانند جوانه، شاخه و يا ريشك ها ها، براي حذف تركيبات سمي از بدن استفاده مي شوند و از آنجا كه اين مواد طبيعي و گياهي هستند با خيال راحت و آزادانه مي توان از آن استفاده كرد.

درخت ارغوان موجب افزايش گردش خون و كاهش فشار چشم مي شود.
 

آروماتراپي ارغوان : خواص

آروماتراپي هنر و علم استفاده از اسانسهاي روغني براي ايجاد آرامش ،تعادل و تحرك بدن وروان مي باشد. آروماتراپي تركيبي از دو كلمه است . آروما به معني رايحه يا بوي خوشايند و تراپي به معناي درمان.

آروماتراپي يكي از زمينه هاي طب سنتي بوده تاكنون رشد سريع و پيش رونده اي داشته و بطور گسترده در منازل، كلينيك ها و بيمارستانها براي مصارف گونان از قبيل تسكين درد، مراقبت پوستي، تسكين فشارروحي و قوت بخشيدن به كل بدن استفاده مي شود، در بيماراني كه تحت شيمي درماني قرار دارند به عنوان مسكن استفاده شده و همينطور براي احياي قلبي كاربرد دارد.

آروماتراپي نه تنها عدم تعادل فيزيكي بدن را برطرف مي كند بلكه بر احساسات و عاطفه تاثير بسزايي دارد. همچنين دانشمندان در طي تحقيقات خود به ارتباطي موثر بين بوي خوش و سيستم ايمني بدن پي برده اند. آزمايشات اخير گوياي اين مطلب است كه لاواندر خاصيت آرام بخشي داشته و رزماري باعث افزايش قدرت وتوان مي شود. هم چنين در در آزمايشي كه دو گروه مصرف كننده رزماري و لاواندر در آن شركت كرده بودند، اين دو گروه مسائل رياضي را نسبت به سايرين بهتر حل كردند . البته مصرف كنندگان لاواندر نسبت به مصرف كنندگان رزماري مسائل را كمي آرامتر ولي سريع ترحل نمودند.

در آزمايشي در سال 1983 بر روي پرسنل كنترل پروازي كه در معرض عصاره هاي نعناع، لاواندرو آنيس قرار گرفته بودند احساس سرگيجه و خستگي بسيار كمتري نسبت به گروه شاهد كه بوي اين عصاره ها را مصرف نكرده بودند مشاهده شد.

تحقيق شده است كه بوي گل ارغوان در ادارات باعث كاهش حدودا 25 % از اشتباهات كامپيوتري مي شود. متخصصين شركت مهندسي رايحه پردازان پيشتاز، باتوجه به ضرورت پالايش هواي محيط و ايجاد حسي دلپذير، پس از انجام مطالعات گسترده موفق به توليد نسل جديد خوشبوكننده هاي هوشمند محيط شده اند. اين دستگاهها كه حاصل تلاش چندين ساله كارشناسان اين شركت مي باشند، برمبناي انتشار يكنواخت عطر در فضا بدون ايجاد هرگونه آلرژي و قابليت استفاده در رايحه درماني، براي ايجاد احساسي متفاوت از محيط پيرامون طراحي شده است.

عصرجديد آروماتراپي در 1930 وقتي يك داروسازفرانسوي بنام رنه ماوريس گاته از آروماتراپي براي مقاصد درماني استفاده نمود،ظهور كرد. او مجذوب اثرات موثر گل ارغوان شد. وقتي كه اين شخص گل ارغوان را براي سوختگي دستش بعد از انفجاري در آزمايشگاهش به كار برد و مشاهده كرد كه دست سوخته اش بدون باقي ماندن هيچ اثر سوختگي درمان شده است، به دنبال اين يافته او وقتش را براي آناليز خواص شيميايي اسانس هاي روغني صادقانه صرف كرد و ارزش درماني آن ها را در سوختگي هاي پوست، عفونت هاي پوستي، گانگرن و زخم هاي سربازان طول جنگ جهاني اول ثابت كرد. در جنگ جهاني دوم دكتر ژان ولنت از اين تركيبات به عنوان ضد عفوني كننده استفاده نمود. سرانجام در سال 1990 خانم مارگارت ماري آروماتراپي را به عنوان درمان گسترش داد . او اسانس هاي روغني براي درمان بيمارانش استفاده نمود و حسن شهرتي كه بعدها كسب نمود به دليل استفاده ازاسانس هاي روغني در مالش بر روي پوست بود. در فرانسه بيش از 1500 پزشك آموزش ديده، اسانس هاي روغني را به عنوان آنتي بيوتيك به كار مي برند.

مكانيسم اثر اسانس هاي روغني درآروماتراپي

حس بويايي بشر نقش بسيار مهمي را در زندگيش ايفا مي كند. اين حس شايد قويترين حس بدن بوده كه طبق بعضي برآوردها 10000 بار قويتر از ساير حواس است و پرده بويايي تنهاجايي در بدن بوده كه سيستم اعصاب مركزي در معرض محيط قرار گرفته و به طور مستقيم با محيط بيرون تماس دارد.گيرنده هاي بويايي بيني با دو ساختمان كه در قسمت عمقي مغز قرار دارند مرتبط هستند و مخزني براي عواطف و احساسات محسوب مي شوند . اين ساختارها آميگدولا و هيپو كامبوس ناميده مي شوند. تركيبات شيميايي اسانس هاي روغني خاصيت هاي جسمي و روحي دارند. آنها در يك سطح ملكولي كار مي كنند و در راههاي متنوع قرارمي گيرند.وقتي استنشاق مي شوند، بو توسط شخص حس شده و به پياز بويايي منتقل مي شوند كه ايمپالس هاي عصبي به سيستم ليمبيك مغز يعني آميگدولا (كنترل كننده احساسات) و هيپوكامبوس (نگهدارنده و بازيابنده خاطرات) مي فرستد.گل ارغوان حاوي مواد معطري است كه داراي خواص تسكيني بوده و آرام كننده درد است. نظريه اي وجود دارد كه اين گياه آميگدلا را با افزايش نورون هاي بازدارنده حاوي گاما–اسيد آمينو بوتيريك تحت تاثير قرار مي دهد اسانس هاي روغني وقتي بر روي پوست ماليده مي شوند به داخل گردش خون جذب مي گردند. تماس مستقيم فيبرهاي حساسيت در پوست را تحريك مي كند كه سيستم پاراسمپاتيك را فعال كرده و سبب كاهش احساس درد و آرامش در شخص مي گردد. نتايج مطالعات نشان داده است كه گل سرخ ، گل ارغوان و كندر باعث كاهش اضطراب و احساس ترس مي شوند.

آروماتراپي براي كاهش استرس در محل كار

اگر شخصي در يك ساختمان بسته ؛خسته كننده و بي روح كار كند ؛ پخش اسانس ارغوان در فضاي ساختمان مي تواند اثرات بسيار عالي در رفع استرس و فشار هاي روحي داشته باشد.

ارغوان بافي در طرقبه

سبد از قديمي ترين بافته هاي بشر است. از همان زمان كه بشر با تنيدن ساقه ها و شاخه هاي نازك درهم آشنا شد، سبدبافي نيز آغاز شد.در نقاط مختلف ايران بنا بر طبيعت هر منطقه، از الياف طبيعي آن براي بافت محصولات سبدي استفاده مي شود . در خراسان رضوي و به خصوص طرقبه، از شاخه هاي ارغوان و در اين اواخر از شاخه هاي بيدمشك استفاده مي كنند. به همين علت به آن ارغوان بافي مي گويند درخت ارغوان در منطقه طرقبه فراوان است ارغوان بافان، الياف ارغوان را در آب خيس مي كنند تا خاصيت ارتجاعي پيدا كند و سپس اقدام به بافت توليدات مختلف مي كنند.توليدات ارغوان بافي، داراي استحكام زيادي است و بافت آن نسبت به ديگر محصولات حصيري از قدمت بيشتري برخوردار مي باشد و قبل از رواج پلاستيك، كاربرد و مصارف فراواني داشته است. شست و شوي آن با آب و شوينده هاي معمولي امكان پذير است و صدمه اي به آن وارد نمي كند، اما رطوبت مداوم ممكن است از دوام آن بكاهد ضمن اين كه آتش باعث سوختن و از بين رفتن آن مي شود.از توليدات ا ارغوان بافي بيشتر به عنوان جاي نان، آبكش براي برنج، شستن سبزي و ميوه، سبد ميوه و گل استفاده مي شود.

پوست داخلي و ريشه

امروزه مراكز حفاظت از منابع طبيعي آن را براي حاشيه شهرها و روستاها توصيه نموده و حتي بعضي از مراكز دولتي نهال ارغوان را توليد و به طور رايگان در اختيار علاقه مندان قرار مي دهند.

بیشتر بخوانید: گیاه شناسی ارغوان