آشنایی با گیاه نعناع فلفلی

تاریخچه نعناع فلفلی

یکی از قدیمی ترین گیاهان اروپایی نعناع فلفلی است که از دیر باز برای مصارف دارویی مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه معطر از گونه‌های معروف نعناع است که از پیوند نعناع آبی و نعناع زینتی یا تند به‌وجود آمده است. روغن نعناع فلفلی نیز بسیار معطر است و از قسمت‌های هوایی گیاه و با روش تقطیر با بخار آب به دست می آید.

هشدارها و موارد منع مصرف ممکن است مصرف نعناع فلفلی نیز مانند بسیاری از گیاهان دیگر، با سایر گیاهان دارویی، مکمل‌های غذایی یا انواع داروها تداخل داشته باشد و یا ایجاد حساسیت و عوارض جانبی کند بنابراین باید در صورت استفاده از داروهای دیگر با پزشک مشورت شود.

بعضی افراد نیز به نعناع فلفلی آلرژی (حساسیت) دارند. اگر این روغن به صورت مالیده شود، ممکن است باعث بروز مشکلات تنفسی بسیار جدی شود.

مصرف نعناع فلفلی برای خردسالان ممنوع است. همچنین برای افراد مبتلا به دیابت، زیرا ممکن است میزان قند خون پایین را افزایش دهد.

افراد مبتلابه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) باید از مصرف نعناع فلفلی پرهیز کنند. همچنین کسانی که دچار عارضه فتق هیاتال (ورود قسمتی از معده به درون قفسه سینه از طریق هیاتوس مری موجود در دیافراگم که باعث افزایش احتمال ابتلا به رفلاکس و سوزش معده می شود. در افراد چاق و زنان باردار نیز نباید نعناع فلفلی مصرف کنند.

نعناع فلفلی چیست؟

 نعناع فلفلی با نام علمی Mentha piperita L و با نام عمومی Peppermint یک گیاه علفی چند ساله است که در رده بندی گیاهی از تیره Lamiaceae راسته Lamialse و رده Rosidae می باشد برگهای آن بیضوی ، متقابل ، نوک تیز ، دندانه دار کمی پوشیده از کرک به درازای ۷-۴ سانتی متر و به عرض ۳-۲ سانتی متر است.گل ها کامل ، نامنظم ، اکثراً دوجنس یا هر مافرودیت و مجتمع به صورت گروهی در روی ساقه و در انتهای ساقه ظاهر می شوند گلها در ماههای مرداد و شهریور ظاهر می شوند . رنگ آنها گلی روشن یا کم و بیش ارغوانی مایل به بنفش می باشد و به تعداد زیاد نیز در مجاورت یکدیگر به نحوی مجتمع می شوند که مجموعاً در قسمت انتهای ساقه ها ، به صورت سنبله هایی با شکل ظاهری ، بیضوی و نوک تیز جلوه می کند . برخی از شاخه های این گیاه عقیم و آری از گل باقی می ماند . عمر گلها بسیار  کوتاه و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شود ، میوه کپسول ، کوچک و به رنگ قرمز تیره است . از جمله ویژگی های تشریحی نعناع فلفلی ، کرک های ترشحی اسانس در آنها دارای پایه یک یا چند سلولی منتهی به یک برجستگی ۴ تا ۸ سلولی و حتی بیشتر است . اسانس ترشح شده نیز معمولاً خارج از جدار سلولزی ، در زیر کوتیکول جمع می گردد و این خود باعث می شود که بشره در همان ناحیه کمی متورم جلوه نماید . اسانس گیاه نعناع فلفلی در ابتدای رویش گیاه در غده های پیکررویشی گیاه ساخته و ذخیره می شود . تعداد کل غده از حدود ۱۰۰ غده برای برگهای به طول ۲ میلی متر تا حدود ۷۵۰۰ غده برای برگ های ۲۵ میلیمتری نعناع فلفلی متغیر است . برگ ها ۲ تا ۷/۲ درصد و گلها ۴ تا ۶ درصد اسانس دارند . ساقه ها معمولاً فاقد اسانس می باشند . به طور متوسط مقداراسانس در اندام های هوایی گیاه ۱ تا ۵/۱ درصد گزارش شده است.

گونه‌ها

•    پونه (گیاه)  Mentha pulegium

•    منتا رکوینی       Mentha requienii

•    نعنا آبی   Mentha aquatica

•    پونه آسیایی Mentha longifolia

•    نعناع زینتی Mentha spicata[۶]
•    نعناع سیبی Mentha suaveolens
•    نعناع کوهی Mentha piperita
•    نعنا وحشی Mentha arvensis
•    نعنا آبی – یا نعنا مرداب
•    نعنا وحشی – یا نعنا ژاپنی
•    نعنا آسیایی
•    نعنا استرالیایی - نعنا رودخانه
•    نعنا کانادنسیس
•    نعنا سروینا - پونه هارت
•    نعنا برگاموت – نعنا لیمویی
•    نعنا کریسپاتا - نعنا برگ چین دار
•    نعنا کونینگامی
•    نعنا داهوریکا -
•    نعنا باریک - نعنا دیمنیک
•    Mentha asiatica

•    Mentha australis
•    Mentha canadensis
•    Mentha cervina
•    Mentha citrata
•    Mentha crispata
•    Mentha dahurica
•    Mentha diemenica
•    Mentha laxiflora
•    Mentha sachalinensis
•    Mentha satureioides
•    Mentha vagans

نعناع فلفلي يك گياه علفي پايا و معطر است كه گونه اي هيبريد بين نعناع (Mentha spicata) و پونه آبي (Mentha aquatica) مي باشد. اين گياه تا ارتفاع ۹۰-۳۰ سانتي متر رشد مي كند و داراي ساقه صاف مي باشد كه در برش عرضي، سطح مربعي دارد و ريشه آن افشان و گوشتي است و برگها به رنگ سبز تيره همراه با رگبرگهاي قرمزرنگ، به طول ۹-۴ سانتي متر و پهناي ۴-۵/۱ سانتي متر هستند. ساقه و برگها معمولاً پرزدار مي باشند.گلها به رنگ ارغواني، به طول ۸-۶ ميلي متر با يك جام گل ۴ پر به قطر ۵ ميلي متر هستند كه در يك آرايش مارپيچي اطراف ساقه تشكيل مي شوند. اين گلها در اواسط تا اواخر تابسستان شكوفا شده و نازا هستند. بنابراين تكثير نعناع فلفلي بيشتر از طريق غيرجنسي و توسط جداكردن ريشه مي باشد. 
 

تركيبات:

اسانس فرار

مواد اصلي شامل:

منتول (%۴۵-۳۵)، منتون (%۲۰-۱۵)، استات منتيل (%۵-۳)، نئومنتول (%۵/۳-۵/۲)، ايزومنتون(%۳-۲)، منتوفوران(%۷-۲)، همچنين حاوي ساير تركيبات از جمله ليمونن، پولگون، آلفا و بتا پي نن، ترانس-سابينن هيدرات.

اسيد كافئيك:

علاوه بر ساير تركيبات رزماريك اسيد.

فلاونوئيدها:

گليكويدهاي آپي ژنين، ديوتمين و لوئين، فلاون متوكسيله شده ليپوفيليك آزاد شامل گزانتوميكرول و گاردنين.

قسمت مورد استفاده:

برگ و روغن نعناع مورد استفاده مي باشد.

خاستگاه و پراکنش نعناع فلفلی

گیاهان تیره نعناع طوری در کره زمین پراکنده شده اند که در اغلب نواحی یافت می شوند ، ولی بیشینه انتشار آنها در منطقه مدیترانه است . امروزه در کشورهای مختلف جهان ، متجاوز از یک هزار تن اسانس در سال ، از این گیاهان تهیه می شود و این خود درجه اهمیت و توسعه کشت آنها را در نقاط مختلف کره زمین نشان می دهد . اسانس مانت کشور انگلستان که به اسانس میچام موسوم است ، بهترین نوع آن به حساب می آید . در مورد منشاء این گیاه اختلاف نظرهایی وجود دارد . عده ای از گیاه شناسان آسیا را منشاء نعناع می دانند . در حالیکه عده ای دیگر از محققان منشاء آن را انگلیس دانسته و معتقدند که این گیاه در قرن هفدهم ، در انگلیس به وجود آمده است .

 

مورفولوژی

    گیاهی علفی و چند ساله
    اندام های هوایی تحت تاثیر سرمای زمستان خشک می شوند.
    ضخامت ریشه 3 تا 4 میلی متر
    ریشه چندان عمیق نیست ( به صورت پراکنده در سطح خاک)

    از استولون ها که به صورت انشعابات متعدد، بلند و سفید رنگ از ریزوم خارج می شوند برای تکثیر استفاده می شود.
    نعناع دارای ساقه ای 4گوش است که به واسطه ی وجود آنتوسیانینها به رنگ بنفش هستند.

    طول ساقه بسته به شرایط اقلیمی محل رویش 30 تا 100 سانتی متر
    برگ ها بلند،به طول 3 تا 9 و به عرض 1 تا 3 سانتی متر، بیضوی، پهن، در کناره ها دندانه دار و به رنگ سبز تیره
    حفره های محتوی اسانس در دو طرف برگ وجود دارند.
    گل ها،بنفش روشن و به صورت خوشه های مجتمع روی چرخه هایی قرار دارند
    عمر گل ها بسیار کوتاه است

    میوه کپسولی، کوچک و به رنگ قرمز تیره است.
    بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است
    دوره ی رویشی نعناع (از بدو رویش تا مرحله ی گلدهی) 80 تا 100 روز به طول می انجامد.
 

تفاوت نعناع و نعناع فلفلی در چه چیزی است؟

وقتی صحبت از نعناع می‌شود یک واژه کلی برای انواع آن استفاده می‌شود. در صورتی که علاوه بر تفاوت‌های ظاهری خواص نعناع و نعناع فلفلی نیز تفاوت دارد. هر چند در بسیاری موارد آن‌ها را می‌توان به جای هم استفاده کرد ولی گیاهان متفاوت با خواص متفاوتی هستند. در نت نوشت امروز از تفاوت نعناع و نعناع فلفلی بخوانید.

گیاه شناسی نعناع و نعناع فلفلی

از نظر علمی نعناع به خانواده منتا اسپیکاتا Mentha spicata تعلق دارد که گیاه بومی اروپا و آسیا است. برخلاف نعناع، نعناع فلفلی آبدارتر است و خشکی نعنا را ندارد. برگ‌های ریزی تری دارد و طعم آن تند تر است. به همین دلیل آن را در گیاه شناسی از خانواده منتا اکس پیپریتا Mentha x piperita می‌دانند.

تفاوت طعم نعناع و نعناع فلفلی

طعم و مزه نعناع طراوت و تازگی خاصی دارد که به دلیل وجود ماده آر کاروون R-carvone است. همان ماده‌ای که به مزه معروف نعنایی معروف است و در بسیاری از محصولات از جمله آدامس یا نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. طعم نعناع فلفلی تند و تیزتر است که به دلیل داشتن منتول بیشتر است. بجز منتول مواد دیگری مثل پینن و پالئون دارد.

موارد استفاده

نعنا به دلیل طعم ملایمش در بسیاری از ترکیبات غذایی مثل چای، نوشیدنی ها، دسرها و حتی خمیر دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از دهان شویه‌ها و آدامس‌ها نیز طعم نعنا دارد تا طراوات و تازگی بیشتری به دهان دهد و آن را خنک کند. البته از نعناع فلفلی هم برای طعم دادن به این مواد غذایی استفاده می‌شود ولی این گیاه  جنبه دارویی دارد و بیشتر در قرص‌ها و نوشیدنی‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تفاوت نعناع و نعناع فلفلی

نعنا را به صورت تازه، خشک شده می‌توان استفاده کرد. حتی می‌توانید آن را در فریزر بگذارید و بعد استفاده کنید بدون آن که خواص غذایی خود را از دست بدهد. نعناع فلفلی گیاه سرسختی است که به طور خودرو در می‌آید و امکان کاشتن آن از طریق دانه هایش نیست.
 

خواص نعناع فلفلی

 ۱۵ کاربرد مفید بصورت خوراکی و موضعی
 از جمله خواص نعناع فلفلی می‌توان به خاصیت ضدعفونی و ضد میکروبی، کاهش درد دندان،  به گزارش بهداشت نیوز: نعناع فلفلی از گیاهان دارویی پر خاصیت و مشهور به شمار می‌رود. یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین اسانس‌ها در جهان نعناع فلفلی به همراه اسطوخودوس است. از نعناع فلفلی هم به صورت خوراکی و هم به صورت موضعی استفاده می‌شود و یکی از خواص بارز آن که به باعث محبوبیت این گیاه شده، خواص ضد میکروبی آن است. در این مقاله قصد داریم ۱۵ مورد از اصلی‌ترین خواص نعناع فلفلی را برشماریم و بیان کنیم. با ما همراه باشید.

 1.پیشگیری از رشد سرطان

نعناع فلفلی با دارا بودن ترکیب مهمی به نام منتول از رشد سرطان به ویژه سرطان پروستات جلوگیری می‌کند. همچنین نعناع فلفلی می‌تواند در شرایط مرگ سلولی و اشعه، بدن را از آسیب های وارده به DNA محافظت کند.

۲. کاهش درد دندان درآوردن نوزادان

روغن نعناع فلفلی می‌تواند برای کاهش درد دندان درآوردن در نوزادان مورد استفاده قرار گیرد. برای این کار روغن نعناع فلفلی را به نسبت ۱ به ۱ با روغن نارگیل ترکیب و بر روی لثه‌های نوزاد بزنید.

۳. خوشبو کننده دهان

خاصیت ضد میکروبی نعناع فلفلی از تجمع میکروب‌ها در دهان جلوگیری کرده و به بهداشت دهان کمک می‌کند و نفسی خوشبو را برای شما به ارمغان می‌آورد. همچنین ترکیب منتول که در نعناع فلفلی به فراوانی یافت می‌شود می‌تواند دهان شما را برای مدت زمان طولانی خوشبو نگه دارد.

۴. رفع مشکلات گوارش

نعناع فلفلی ترشح صفرا را بالا می‌برد به همین دلیل است که می‌تواند هضم را راحت‌تر و سریع‌تر کند. سندرم روده تحریک پذیر با مصرف نعناع فلفلی درمان می‌شود. همچنین مشکلات گوارشی از جمله نفخ و ورم معده را از بین می‌برد و این خواص نعناع فلفلی به رسمیت شناخته شده است. می‌توانید برای رفع حالت تهوع خود نیز از نعناع فلفلی استفاده کنید. البته کسانی که به رفلاکس معده دچار هستند باید از مصرف این گیاه خودداری کنند.

۵. تسکین درد و التهاب

نعناع فلفلی با خاصیت ضد التهابی خود می‌تواند درد را برطرف کند. از دلایل دیگر این خاصیت می‌توان به وجود منتول در نعناع فلفلی اشاره کرد. ترکیب منتول دارای خاصیت خنک کنندگی است و مانند یک مسکن عمل می‌کند.

۶. ضد خارش

اگر خارش پوست دارید می‌توانید با مالش روغن نعناع فلفلی بر روی پوست خوداین مشکل را رفع کنید. این ویژگی نعناع فلفلی نیز به خواص مسکنی گیاه برمی‌گردد.

۷. ضد تعریق و خنک کننده

منتول موجود در نعناع فلفلی می‌تواند طراوت و خنکی را برای مدت طولانی در بدن حفظ کند و با خاصیت آنتی باکتریایی باعث از بین بردن باکتری‌های ناشی از عرق کردن بپردازد و از عرق کردن مکرر نیز جلوگیری کند.

رفع عرق کردن با نعناع فلفلی

۸. بازکردن سینوس‌ها و خلط آوری

تنفس روغن نعناع فلفلی می‌تواند به سرعت به باز کردن سینوس‌های شما بپردازد و خارش گلو را برطرف کند. همچنین خلط آوری یکی دیگر از خواص ارزشمند نعناع فلفلی است که باعث رفع سرماخوردگی، سینوزیت، سرفه، برونشیت و آسم می‌شود.

۹. ضدشوره و نشاط آور

با اضافه کردن عرق نعناع فلفلی به میزان ۲ تا ۳ قطره به شامپوی خود می‌توانید پوست سر خود را تحریک کرده و توانایی ذهن خود را در ابتدای صبح بالا ببرید و خواب آلودگی را از خود دور کنید. در واقع با این کار صبح بانشاطی را آغاز خواهید کرد. همچنین نعناع فلفلی با داشتن خاصیت ضدعفونی کنندهگی می‌تواند شوره‌ی سر را رفع کند و شپش را نیز از بین ببرد.

۱۰.برنده تب

خواص خنکی نعناع فلفلی این گیاه را در رفع تب کاربردی و موثر کرده است. به ویژه در کودکانی که تب دارند می‌توانید روغن نعناع فلفلی را با روغن نارگیل ترکیب کرده و به گردن و پایین پای او بمالید و شاهد پایین آمدن تب کودک باشید.

۱۱. رفع مشکلات پوستی و خنک کننده

در صورت اضافه کردن روغن نعناع فلفلی به لوسیون بدن خود علاوه بر خنک کنندگی و طراوتی که به پوست بدن شما می‌بخشد، می‌توانید از خاصیت ضد التهابی آن نیز استفاده کنید. این خاصیت و این کاربرد نعناع فلفلی را در صورتی که با روغن اسطوخودوس نیز مخلوط شود به درمانی برای اگزما و پسوریازیس تبدیل کرده است . با توجه به خواص میکروبی نعناع فلفلی، می‌توان به نقش موثر آن بر پوست صورت رسید. روغن نعناع فلفلی همچنین می‌تواند به خوبی آکنه‌های موجود بر روی پوست را درمان کند.

 ۱۲. رفع آفتاب سوختگی

نعناع فلفلی خاصیت آبرسانی دارد. از این جهت برای درمان آفتاب سوختگی به کار می‌رود. به کار بردن ترکیب روغن نعناع فلفلی و روغن نارگیل به منطقه آسیب دیده می‌تواند درد آفتاب‌سوختگی را نیز کاهش دهد.

۱۳. ضد تهوع

از خواص نعناع فلفلی کاهش حالت تهوع است. حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی را می توانید با اضافه کردن روغن نعناع فلفلی به آب خود و میل کردن، یا مالیدن آن پشت گوشتان و یا با پخش بوی آن در فضا از بین ببرید.

۱۴. درمان سردرد و میگرن

نعناع فلفلی می تواند باعث بهبود گردش خون شود. این خاصیت نتایج بسیاری در پی دارد. از جمله آن‌ها رفع درد به ویژه سر درد و حتی میگرن است. برای این کار می‌توانید روغن نعناع فلفلی را روی پیشانی و شقیقه ها بمالید.

درمان و بهبود زخم‌های مزمن
تحقیقات منتشرشده در مجله‌ی ACS Nano نشان می‌دهد که دانشمندان راهی برای بسته‌بندی ترکیبات ضدمیکروبی نعناع فلفلی و دارچین در کپسول‌های کوچک پیدا کرده‌اند که می تواند بیوفیلم‌ها (فیلم زیستی) را نابود کند و به‌طور مؤثری به ترمیم زخم کمک نماید.
این محققان، روغن نعناع فلفلی و سینامالدهید – ترکیبی در دارچین که به آن عطر و طعم می‌دهد – را داخل نانوذرات سیلیکا بسته‌بندی کردند.
این درمان میکروکپسول در برابر ۴ نوع باکتری مختلف ازجمله یک سویه‌ی مقاوم به آنتی بیوتیک مؤثر بود. همچنین رشد فیبروبلاست‌ها – نوعی سلول که در ترمیم زخم اهمیت دارد – را نیز افزایش داد.

 ۱۵. دفع حشرات

بسیاری از حشرات همچون کنه، مورچه‌، عنکبوت، سوسک، پشه، موش، و حتی شپش از روغن نعناع فلفلی نفرت دارند. با انتشار عطر نعناع فلفلی این حشرات فرار کرده و دفع خواهند شد.
نعناع فلفلی برای افراد زیر توصیه نمی‌شود

•    افراد مبتلا به دیابت، زیرا ممکن است احتمال هیپوگلیسمی یا قند خون پایین را افزایش دهد.
•    کسانی که فتق هیاتال (ورود قسمتی از معده به درون قفسه سینه از طریق هیاتوس مری موجود در دیافراگم) دارند.
•    افراد مبتلابه بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
نعناع فلفلی ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد
•    سیکلوسپورین که دریافت‌کنندگان عضو پیوندی برای جلوگیری از پس‌زدن عضو مصرف می‌کنند.
•    پپسید، زانتاک و سایر داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند.
•    داروهای دیابت که موجب کاهش قند خون می‌شوند.
•    داروهایی که بیماران مبتلابه قند خون مصرف می‌کنند.
•    داروهایی که کبد آنها را متابولیزه می‌‌کند.
نعناع فلفلی نباید به‌همراه داروهای ضداسید مصرف شود. دلیلش این است که برخی از مکمل‌های نعناع فلفلی به‌شکل کپسول هستند. اگر بیمار آنها را با داروی ضداسید مصرف کند، ممکن است روکش آنها خیلی سریع تجزیه شود و احتمال سوزش سردل را افزایش دهد.
همچنین نعناع فلفلی در آماده‌سازی برای از بین بردن پلاک دندان و درمان سایر بیماری‌‌ها ازجمله شینگلز، عفونت دستگاه ادراری و التهاب دهان نیز به‌کار می‌رود.
دکتر کلیگلر و همکارانش در مقاله‌ای که در مجله‌ی «پزشک خانواده‌ی آمریکا» به چاپ رسید، به این نتیجه رسیدند که نعناع فلفلی در درمان برخی علائم IBS مؤثر و بی‌خطر است و اینکه می‌تواند به تسکین سردردهای تنشی کمک کند. بااین‌حال آنها در مورد مصرف بیش‌ازحد آن هشدار دادند، چون دوزهای بالا می‌تواند به مسمومیت غذایی منجر شود.
هیچ شواهد علمی برای تأیید اثربخشی یا بی‌خطر بودن نعناع فلفلی وجود ندارد، اما مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) می‌گوید که این گیاه ممکن است برخی از انواع ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها را ازبین ببرد.

ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اسانس نعناع فلفلی

اسانس نعناع این گونه (M.piperita ) از سرشاخه های گلدار آن توسط تقطیر با آب یا بخار آب استخراج می گردد . در حالت تازه بی رنگ است و طعم تندی دارد ، ولی به مرور زمان رنگ زرد مایل به سبز پیدا می کند و طعم آن در صورت رقیق شدن مطبوع می گردد . در آب به مقدار بسیار کم حل می شود به طوریکه آن را معطر می سازد . وزن مخصوص ( دانسیته ) آن در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد نسبت به آب ۲۰ درجه سانتیگراد از ۹۰۳/. تا ۹۱۲/. گرم بر سانتی متر مکعب تغییر می کند . برای تهیه اسانس معمولاً گیاه دو ساله که حاوی اسانس بیشتری است مورد استفاده قرار می دهند . از جمله ترکیبات موجود در اسانس نعناع فلفلی می توان : منتول ، سینئول ، اوسمین ، کاریوفیلن ، پیپرتون ، ایزومنتول ، فیتول ، توکرفولها ، بتائین ، تانن و کارون و… اشاره نمود . به اسانس نعناع به طور تقلبی اسانس های مختلفی مانند اسانس چوب سدر ، اسانس هاس کم ارزش دیگر ، تربانتین الکیزه ، روغن های چرب و غیره افزوده می گردد .

نکاتی در مورد اسانس و منتول در نعناع

    در ابتدای رویش گیاهان، در پیکر رویشی ساخته و ذخیره می گردد.
    با رشد گیاه سرعت سنتز اسانس افزایش می یابد.
    اسانس در حفره های زیر کوتیکول ساخته و ذخیره می گردد.

    برگ ها 2 تا 2/7 %، گل ها 4 تا 6% و ساقه ها معمولاً فاقد اسانس می باشند.
    ترکیبات تشکیل دهنده اسانس به بیش از 20 نوع می رسد که مهمترین «منتول» به میزان 40 تا 60% می باشد.
    بیشترین منتول در اسانس برگ های جوان
    اسانس گل ها مقدار کمی منتول دارد و مهمترین ترکیب آن ها «منتوفوران» به میزان 10 تا 12 درصد می باشد.
    از دیگر مواد اسانس می توان از منتون، پیپریتون، سابینن و...

نیازهای اکولوژیکی نعناع فلفلی

وقتی در مورد گونه M.piperita در کشورهای نیمکره شمالی مطالعه می شود ، مشخص می گردد که درصد منتول در این گونه از ۳۵ تا ۵۵ درصد ومنتون از ۱۰ تا ۴۰ درصد در سنین مختلف گیاه متغیر است و همچنین مقدار استر های آن نیز از ۴ تا ۱۰ درصد متفاوت بوده است . اگر برگهای نعناع ۱۰ الی ۱۵ روز زودتر یا دیرتر از موعد مقرر جدا شوند ، مقدار منتول آنها تا۳۰ درصد تغییر می یابد . در ضمن مطالعاتی که روی همین گونه در کشور هایی که آب و هوای گرم و خشک دارند ، نشان می دهد که ترکیب اسانس تغییر کرده به مواد دیگر تبدیل شده است . به عنوان مثال ، در همین گونه ، منتول به نئومنتول (۶۲/۴۲ درصد ) و منتون به پیپریتون (۲۵/۱۲ درصد ) تبدیل شده است . این پدیده نشان می دهد که دما باعث ناپایداری ترکیب های مونوترپنوئیدی در گیاه می شود . با بررسی مقاله های ارائه شده نشان داده شده است که وقتی هوا گرم است درصد منتون در گیاه زیاد است و وقتی هوا سرد می شود ، درصد آن پائین می آید و در مورد منتول برعکس می شود . همچنین نتایج بدست آمده از دوره شروع رشد گیاه نشان می دهد که ترکیبهای مونوترپنوئیدی در اسانس مختلف هستند . برگهای جوان ترکیب های منتو فوران ، پولگون و منتون دارند ، بعد از مدتی منتون ترکیب اصلی می شود و ترکیب اول در برگ از بین می رود . بعدها در اثر سرما منتول افزایش و منتون کاهش پیدا می کند . در اروپا با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه رشد خوبی دارد و در مورد کشت این گونه در ایران باید مناطقی را که از نظر شرایط آب و هوایی مشابه اروپا است برای کشت اینگونه در نظر گرفت ، مانند مناطق کوهستانی و مناطق سردسیر تا منتول آن در اثر گرما تغییر نکند .

استفاده های دارویی

در حال حاضر در ایران از اسانس نعناع گونه piperita همراه دیگر گونه های گیاهی در ساخت داروهای گیاهی زیر که در کشور ایران به ثبت رسیده است ، استفاده می شود . برای مثال قرص مکیدنی آلتادین (موارد مصرف : التهاب های مخاط گلو و دهان ) ، قرص های روکش دار آلیکوم ( موارد مصرف : پایین آورنده فشار و چربی خون ، ضد تصلب شرایین ، ضد نفخ ، اشتها آور ) ، گرانول پلانتاژل (موارد مصرف : اسهالهای ساده ) ، قرص درگلیس ( موارد مصرف : درمان زخم معده و زخم اثنی عشر ، گاستریت و نفخ معده ) ، پودر کارامین ( موارد مصرف : اختلالهای هضم همراه نفخ ) ، شربت کاراوی میکسچر( موارد مصرف : دل درد نوزادان و اختلالات گوارشی در کودکان ) ، قرص مکیدنی ماسومنت ( موارد مصرف : التهاب گلو در سرماخوردگیها و سرفه ) ، قرص جویدنی مانت ( موارد مصرف : اسپاسمهای دستگاه گوارش ، نفخ معده و به عنوان خوشبو کننده دهان ) ، ژل منتاژل ( موارد مصرف : قارچ کچلی لای انگشتان پا و کشاله ران ، ضد خارش و سوزش ، گزیدگیها و سوختگیهای سطحی ).

استفاده های غذایی

اسانس نعناع در صنایع غذایی ، بهداشتی و آرایشی ، شیرینی پزی ، نوشابه سازی و تولید ادویه مورد استفاده قرار می گیرد . نعناع فلفلی به دلیل خواص چاشنی و بادشکنی آن با دیگر گیاهانی که برای تولید چای استفاده می شوند در ارتباط است . از اسانس نعناع فلفلی برای تهیه آب های معطر یا محلول های الکلی نیز استفاده می شود . در اهواز کنار بسته های خرما شاخه ای از نعناع قرار می دهند که از کرم زدگی آن جلوگیری نماید . اسانس نعناع را در شیرینی پزی جهت ساخت و تهیه قرص نعناع به کار می برند که بسیار مطبوع و در عین حال ضد کرم روده است .

کشت و تکثیر نعناع فلفلی

تکثیر این گیاه منحصراً از راه ساقه های خزنده که ایجاد جوانه و ریشه های نابجا می کنند ، صورت می گیرد . پرورش این گیاه در هر زمینی میسر است ، مشروط بر آنکه زیاد رسی نبوده و کمی آهک نیز همراه داشته باشد و لذا زمین مورد نظر باید نسبتاً مرطوب ، سست و نرم بوده ودر محلی آفتابگیر یا نیمه سایه ، گرم و محفوظ در برابر باد قرار داشته باشد . برای کشت نعناع از نشاء بوته هایی که ۱۰-۱۵ سانتیمتر طول و ۳ تا ۵ برگ دارند ویا ریشه های جانبی که ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر طول و ۳ تا ۴ جوانه دارند . گونه Mentha piperita نتیجه تلفیق بین دو گونه Mentha aquatica و گونه Mentha viridis است ولی تفاوت این دو گونه در این است که بذر آنها بارور نیست بنابراین دو گونه نعناع فاقد تکثیرجنسی هستند و بقا یا پایایی آن به کمک تکثیر رویشی ، یعنی نمو ساقه خزنده انجام می گیرد . نعناع فلفلی گیاه مقاوم و سازگار بوده ، می تواند در آب و هوای مرطوب رشد نماید و خود را با آب و هوا و تغییرات آن به خوبی سازگار کند . از نظر شرایط خاک ریشه های نابجا نعناع در خاک های مرطوب و حاصلخیز هوموسی بهتر تشکیل شده و گیاه در چنین شرایطی بهتر می روید و برگهای آن لطیف تر می شود . در نقاطی که آب و هوای خشک دارند عطر و طعم گیاه تندتر می شود .

نقش عناصر غذایی بر کمیت و کیفیت نعناع فلفلی

نعناع در طول رویش و تولید مواد موثره به مقدار زیادی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد . تحقیقات نشان می دهد که مقادیر مناسب نیتروژن به میزان قابل توجهی سبب افزایش اسانس نعناع می شود . گیاهان برای تولید یک تن از پیکر رویشی تازه ( تا مرحله گلدهی ) ۲۵ کیلوگرم نیتروژن ، ۸ کیلوگرم اکسید فسفر و ۱۰ کیلوگرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند . از اینرو نیاز غذایی نعناع تا مرحله گلدهی بسیار زیاد است . مواد غذایی را می توان به صورت کود شیمیایی یا حیوانی به خاک اضافه نمود . اضافه کردن ۲ تا ۳ تن در هکتار کودهای کاملاً پوسیده حیوانی در فصل پائیز و قبل از کشت گیاهان ، به زمین هایی که نعناع در آنها کشت می شود ، نتایج خوبی به همراه خواهد داشت .
افزودن کود های شیمیایی بستگی به شرایط خاک دارد . به طور کلی در سال اول قبل از کشت ۵۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۶۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار کود های نیتروژن باید به زمینهایی که برای کشت نعناع اختصاص می یابد ، اضافه شود . هر ساله اضافه کردن ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن ( چنانچه خاک خشک و نیاز به آبیاری باشد مقدار ازت بیشتر از رقم ذکر شده خواهد بود ) به زمین های زیر کشت نعناع توصیه می شود از این مقدار دو سوم در فصل بهار ، قبل از رویش گیاه و یک سوم بقیه پس از اولین برداشت به خاک اضافه گردد . از سال دوم رویش هر ساله در فصل پائیز افزودن ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک سبب افزایش عملکرد و بهبود کیفیت مواد موثره می شود . نتایج حاصل از تحقیقات مردانی نژاد و همکاران نشان داده است هرچند که ترکیبات دارویی اسطوخودوس عاری از نیتروژن می باشد ، اما چون نیتروژن جزء مهمی از ملکول کلروفیل است لذا هر چه عرضه آن بیشتر گردد برگ ها بزرگتر شده و سطح کربن گیری افزایش می یابد . با ساخته شدن مواد هیدروکربنه به دنبال آن منجر به افزایش محصولات این گیاه می شود . از طرفی با افزایش سطح برگ تعداد کرک های ترشح کننده اسانس این گیاه زیادتر می شود . که متعاقب آن مقدار اسانس استخراجی نیز زیادتر می گردد . البته مقدار نیتروژن مصرفی حد آستانه ای دارد و افزایش بیش از حد کود های نیتروژنه منجر به کاهش اسانس خواهد شد . همانطور که اشاره شد تامین عناصر غذایی در گیاهان دارویی می تواند نقش مهمی در افزایش کمیت و کیفیت ماده موثره آنها داشته باشد . در این میان اهمیت عناصر پر مصرف از قبل مشخص بوده و اغلب این ترکیبات هر ساله به خاک مزارع اضافه می گردند . اما نقش عناصر کم مصرف تا حدی ناشناخته بوده و کاربرد آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است .

عناصر ریز مغذی در گیاهان به مقدار کم مورد استفاده قرار می گیرند ولی اثرات مهمی بر جای می گذارند . این عناصر در صورت کمبود گاهی به عنوان محدود کننده جذب سایر عناصر غذایی و رشد می توانند عمل کنند و همین امر لزوم توجه بیشتر به کاربرد آنها را مشخص می سازد . بکارگیری کود های حاوی عناصر کم مصرف در صورت مصرف متعادل کودهای عناصر پرمصرف شامل نیتروژن ، فسفر و پتاسیم ، اهداف زیر را تحقق می بخشد .

۱- عملکرد محصول را افزایش می دهد .
۲- غلظت عناصر کم مصرف را که برای بهبود سلامت جامعه مورد نیاز هستند ، در گباهان دارویی ارتقا می دهد .
۳- در صورت استفاده از بذر های غنی شده توسط عناصر کم مصرف جهت کشت ، گیاهان از ریشه دهی و رشد اولیه بیشتری برخوردار خواهند بود .
۴- محلول پاشی عناصر کم مصرف می تواند کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهان دارویی را افزایش می دهد .

بیشتر بخوانید: آموزش کامل کاشت نعناع فلفلی