راهنمای زراعت گیاه دارویی گل انگشتانه

زراعت گل انگشتانه:

گیاه شناسی گل انگشتانه:

گل انگشتانه­­­ ی ارغوانی با نام علمی (Digitalis purpurea)  از خانواده ­ی گل میمون می­ باشد، گیاهی­ است بوته ­ای، که معمولاً دوساله و بندرت سه تا چهار سال عمر می­ کند. ریشه ­ی گیاه انگشتانه مستقیم و طول آن 20 تا 30 سانتی­ متر است. در سال اول رویش برگ ­های طوقه ­ای تخم ­مرغی شکل تشکیل می­ شود. تعداد برگ ­های طوقه ­ای در گیاهان خودرو 15 تا 20 عدد است؛ درحالیکه در گیاهان اصلاح شده تعداد آن ­ها به 60 تا 80 عدد می ­رسد. طول این برگ ­ها سبز تیره است، سطح آن­ها ناصاف و دارای برجستگی و کم و بیش کرکدار است.

برگ­ های گیاه انگشتانه حاوی مواد موثره ­ای مهمی مانند: دیجیتالین و دیجیتوکسین... هستند که در تهیه ­ی داروهای قلبی نقش اصلی را دارند.

در سال دوم رویش،گیاهان انگشتانه پس از گذراندن سرمای زمستان به ساقه می­ روند. ارتفاع ساقه متفاوت و بین 100 تا 150 سانتی ­متر است. گل­ های انگشتانه در نواحی فوقانی ساقه­ ها تشکیل می ­شوند. گل­ ها به شکل زنگوله و به رنگ ­های قرمز، سفید یا ارغوانی هستند. داخل گل­ ها لکه­ های بنفش رنگی دیده می­ شود. برگ­ های پایینی دمبرگ کوتاهی دارند.

میوه  از نوع کپسول است و داخل آن تعداد زیادی بذر تشکیل می­ شود. بذرها قرمز رنگ هستند. بذرها 25 تا 30 روز پس از کاشت سبز می­ شوند.

رویش گیاهان انگشتانه در سال اول بسیار کند و بطئی است و تنها برگ ­های طوقه­ ای تشکیل می ­شود. در سال دوم از اوایل بهار رویش سریع گیاه آغاز و اولین گل ­ها در اواخر بهار حدوداً خرداد ماه ظاهر می­ شوند و گلدهی تا اوایل تابستان حدوداً مرداد ماه ادامه دارد. میوه ­ها نیز از اواسط مرداد ماه تشکیل و به تدریج کامل می­ شوند.

بیشتر بخوانید: معرفی گیاه بذرالبنج و نحوه ی کشت و پرورش آن

نیازهای اکولوژیکی گیاه انگشتانه:

گیاه انگشتانه برای رویش مطلوب به رطوبت 70 درصد نیاز دارد؛ مناطق جنگلی و مرطوب برای رویش این گیاه مناسب هستند.

خاک­ هایی با بافت متوسط، غنی از هوموس خاک­ های مناسبی برای تولید گل انگشتانه است. گل انگشتانه در طول رویش به نور کافی احتیاج دارد.

گل انگشتانه مقادیر قابل توجهی نیاز آبی دارد، به طوریکه باید این گیاه را در مناطقی که بارش­ های سالیانه ­ی آن بین 600 تا 650 میلی ­متر است کشت کرد.

این گیاه سرمای 4 درجه سانتی­ گراد را تحمل می­کند ولی برای مدت طولانی قادر به تحمل درجه حرارت ­های پایین نمی ­باشد.

PH خاک برای گل انگشتانه ارغوانی بین 5/4 تا 2/8 مناسب است.

نحوه­ ی کاشت گیاه انگشتانه:

آماده سازی خاک گل انگشتانه:

برای آماده کردن خاک مورد زراعت گیاه انگشتانه باید در فصل پاییز پس از افزودن کودهای حیوانی مورد نیاز شخم عمیقی زده ­شود. اواخر زمستان باید زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کاشت گیاه آماده نمود. زمین مناسب زراعت گل انگشتانه باید کاملاً مسطح و فاقد هرگونه شیب و بلندی باشد تا مانع از ایجاد آب ایستایی شود چون آب ایستایی موجب کاهش عملکرد گیاه انگشتانه می ­شود.

تاریخ و فواصل کاشت گل انگشتانه:

زمان مناسب برای کاشت مستقیم بذر گیاه انگشتانه ارغوانی در زمین اصلی اواخر پاییز یا اوایل بهار تقریباً در نیمه ­ی دوم اسفند ماه است. فاصله ­ی ردیف ­ها کاشت بین 45 تا 50 سانتی­متر مناسب است. عمق بذر گل انگشتانه­ ی ارغوانی در موقع کاشت نباید بیش از 5/0 سانتی ­متر باشد.

مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین چهار تا پنج کیلوگرم است.

اوایل بهار حدوداً در نیمه­ ی دوم اسفند ماه زمان مناسبی برای کاشت بذرها در خزانه­ ی هوای آزاد است. بذرها گیاه انگشتانه در ردیف­ هایی به فاصله­ ی 10 سانتی ­متر و به عمق 5/0 سانتی­متر کشت می­ شوند.

بیشتر بخوانید: تشریح و تولید گیاه فوق العاده ی پروانش یا پریوش

روش کاشت گل انگشتانه:

کاشت گل انگشتانه بوسیله ­ی بذر و به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می­گیرد. به منظور افزایش قوه ­ی رویشی توصیه می­ شود بذرها را دو تا سه روز در آب با دمای 30 درجه سانتی­گراد خیساند.

کشت مستقیم گیاه انگشتانه:

در زمان مناسب اقدام به کشت ردیفی بذر در زمین اصلی می ­شود. برای هر متر 70 تا 80 عدد بذر گل انگشتانه را می­ توان در طول ردیف­ ها کشت کرد. بعد از کاشت بذرها، بلافاصله باید آن­ها را آبیاری کرد.

کشت غیر مستقیم گیاه انگشتانه:

اوایل بهار بذرها را در خزانه ­ای که بستر آن­ ها کاملاً آماده شده است کشت می­ کنند.

خاکی با بافت متوسط و حاوی ترکیبات هوموسی فراوان را بعنوان خاک خزانه باید انتخاب کرد. آبیاری منظم سطح خزانه و وجین علف ­های هرز آن ضرورت دارد.

از آنجایی که گل انگشتانه ارغوانی گیاهی 2 ساله است، استفاده از روش کشت غیر مستقیم، کشاورز را متحمل هزینه­ ی زیادی می­کند؛ بهمین علت کشت مستقیم در زمین اصلی برای گونه ­های مختلف گل انگشتانه استفاده می­ شود.

تناوب کاشت گیاه انگشتانه:

تناوب صحیح کاشت گل انگشتانه در افزایش عملکرد و عدم ابتلای به آفت­ ها و بیماری­ ها و همچنین کنترل علف ­های هرز بسیار موثر است.

گیاهانی برای تناوب کشت مفید هستند که اولاً از گسترش علف­ های هرز جلوگیری کنند و ثانیاً خاک را از عناصر غذایی تخلیه نکنند.

بهمین خاطر توصیه می ­شود گل انگشتانه را با گیاهان وجینی و غلات به تناوب کشت کرد. تناوب کشت با گیاهان تیره­ ی بادمجانیان مانند: تاجریزی دارویی، گوجه ­فرنگی و توتون مناسب نیست و سبب گسترش بیماری ­های مختلف، بخصوص بیماری­ های ویروسی می­ شود.

گونه ­های مختلف گل انگشتانه نسبت به کشت مداوم در یک زمین حساس است و تکرار آن در یک زمین پس از دو سال انجام پذیر است.

  نحوه­ ی داشت گیاه انگشتانه:

روش مقابله با آفات و علف ­های هرز گل انگشتانه:

رشد اولیه­ ی گل انگشتانه بسیار کند و بطئی است و علف­ های هرز در این مرحله گسترش خواهند داشت. ازین رو مبارزه با علف­ های هرز در طول رویش گیاهان ضروری است.

قبل از کاشت از علف­ کش داکتال به مقدار 8 تا 10 کیلوگرم در هکتار می­ توان استفاده کرد. بعد از کاشت و قبل از رویش بذرها نیز از علف­کش گراماکسون 8 درصد می ­توان استفاده کرد.

مبارزه شیمیایی با علف ­های هرز به تنهایی کافی نیست و در طول رویش گیاهان دو تا سه بار با استفاده از کولتیواتور باید اقدام به وجین علف­ های هرز نمود.

آفات ممکن است خساراتی را به بار آورند. برای مبارزه با آفات می­توان از آفت ­کش ­های مناسب مانند محلول B.I.58 استفاده کرد.

نیازهای کودی گیاه انگشتانه:

مواد و عناصر غذایی موجود در خاک، نقش مناسبی در افزایش عملکرد برگ گیاه انگشتانه دارد. کودهای حیوانی کاملاً پوسیده سبب افزایش عملکرد برگ و مواد موثره ­ی آن می ­شود.

افزودن 50 کیلوگرم در هکتار ازت در سال اول رویش 5/1 تا 2 ماه پس از سبز شدن بذر و 100 کیلوگرم در هکتار کود اکسید فسفر اوایل فصل بهار سال دوم رویش نقش عمده ­ای در افزایش عملکرد دارد.

آن­ها همچنین اظهار می­ دارند که کاربرد بیش از اندازه ­ی کود فسفر اگرچه ممکن است سبب افزایش سطح برگ­ های گیاه انگشتانه شود ولی از میزان مواد موثره­ ی آن می­ کاهد.

  نحوه­ ی برداشت گیاه انگشتانه:

به طور کلی زمان برداشت برگ ­های گیاه گل انگشتانه، نسبت به شرایط محل رویش متفاوت است.

اما بهترین زمان برداشت برگ ­ها در شهریور ماه سال اول است.

معمولاً برگ ­های گیاه انگشتانه ­ی ارغوانی را از فاصله­ ی دو تا سه سانتی ­متری سطح زمین به وسیله­ ی داس یا به وسیله­ ی ماشین ­آلات برداشت می­ کنند.

باید توجه داشت که برگ ­های گونه­ های مختلف گیاه انگشتانه را باید در طول روز برداشت کرد؛ زیرا مواد موثره­ ی گلیکوزیدی موجود در برگ­ ها در هنگام شب تجزیه می ­شوند.

بهتر است در سال اول برگ ­های کمتری مورد برداشت قرار بگیرد تا گیاه انگشتانه قادر به ادامه دادن زندگی در سال بعد هم باشد؛ گفته شده که برگ­ های طوقه ­ای مواد موثره­ ی با کیفیت­ تری نسبت به برگ ­های دیگر دارند. 

بیشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی خرگوشک یا گل ماهور

خشک کردن گیاه انگشتانه:

پس از برداشت بلافاصله باید به خشک کردن برگ­ های گیاه انگشتانه اقدام نمود. دمای مناسب برای خشک کردن برگ ­ها 80 درجه ­ی سانتی­ گراد است. رطوبت مطلوب پس از خشک شدن برگ ­ها 10 تا 12 درصد است؛ بلافاصله پس از خشک شدن، برگ­ ها را بسته بندی کرده و در مکان خشک و خنک به دور از نور آفتاب نگهداری می­ کنند.

از دلایل اصلی خشک کردن برگ­ های گیاه انگشتانه بلافاصله پس از برداشت؛ وجود آنزیم ­های تجزیه­ کننده گلیکوزید بنام « دیجیپورپورآز » است که در برگ سبب تغییر شکل و از بین رفتن گلیکوزیدها می­ شود ترکیبات گلیکوزیدها، همان مواد موثره­ی اصلی گیاه انگشتانه هستند.

این آنزیم ­ها در دمای 50 تا 60 درجه سانتی­ گراد فعال هستند اما اگر گیاهان در دمای 80 درجه سانتی­گراد خشک شوند این آنزیم­ ها تجزیه می­ شوند.

عملکرد گیاه انگشتانه ارغوانی:

مقدار عملکرد برگ خشک گیاه انگشتانه ارغوانی 5/1 تا 2 تن در هکتار است.

ولی اگر هدف از کشت و کار گیاه انگشتانه­ ی ارغوانی، جمع ­آوری بذر باشد؛ باید از برداشت برگ ­ها در سال اول رویش ممانعت کرد و برای افزایش عملکرد و کیفیت بذر در اوایل بهار سال دوم رویش، مقدار 40 تا 50 کیلوگرم کود اکسید فسفر در هر هکتار،  در اختیار گیاه قرار داده شود؛ علاوه براین طی مرحله­ ی ساقه دهی گیاه انگشتانه، بمنظور وجین علف­ های هرز و تهویه ­ی خاک، باید نسبت به برگرداندن خاک بین ردیف­ها یک تا دوبار اقدام کرد. 

بمنظور تهیه­ ی بذر سالم و فاقد هرگونه بیماری، باید گیاهان دارای آفات و بیماری­ های ویروسی و یا قارچی را به طور کامل از زمین خارج کرد.

بذرها از اواخر تابستان تقریباً حوالی مرداد ماه می­ رسند و چون به راحتی از گیاه جدا می­ شوند، به اطراف ریزش می ­کنند.

برای برداشت بذر هنگامی که میوه ­ها تشکیل شدند، ساقه­ ی گل­ دهنده را جدا کرده و در سایه خشک می ­کنند؛ معمولاً میوه ­های گیاه انگشتانه طی 7 تا 10 روز کاملاً خشک می­ شوند سپس باید به بوجاری و تمیز کردن بذرها اقدام کرد. 

مقدار بذر تولیدی در هر هکتار 250 تا 350 کیلوگرم می­ باشد.

بیشتر بخوانید: شرح نکات کامل زراعت گیاه گشنیز