انواع خاکورزی چگونه انجام می شود؟

خاکورزی:

بــه آن دســته فعالیت هــای مکانیکــی کــه بــرای به هم زدن خــاک در راســتای آماده ســازی بســتر بــرای كاشــت گیاهــان زراعــی و باغــی انجــام می گیــرد، خــاک ورزی می گوینــد. خــاك ورزی را بــه منظورهــای مختلفــی چــون تهیــه بســتر بــذر، افزایــش نفوذپذیــری آب و هــوا در خـاك، مدفـون كـردن بقایـای گیاهـی در زیـر خـاك، مخلـوط كـردن انـواع كودهـا بـا خـاك، از بیـن بـردن علف هـای هـرز، كنتـرل و كاهـش جمعیـت آفـات و بیماری هـا، شكسـتن سـله خـاك، شكسـتن لایه هــای محدودكننــده رشــد ریشــه، حفــظ رطوبــت خــاك و... انجــام میدهنــد. عملیــات خــاک ورزی بایــد به طــور صحیــح و در زمــان مناســــب انجــام گیــرد.

خاك ورزی اولیه:

خـاک ورزی اولیـه عملیاتـی ماننـد زیـر و رو کـردن خـاک اسـت کـه بـرای شکسـتن مقاومـت خـاک در مقابـل اسـتقرار و جوانـه زنـی بذرصـورت می گیـرد. ایـن نـوع خـاک ورزی، شـامل عملیاتـی ماننـد تســطیح خــاک است. پــس از خــاک ورزی اولیــه ناهمــواری نســبتا عمیق در زمین باقی می مانـد. بـا اجـرای شـخم اهدافـی شـامل: بریـدن و متلاشی نمـودن خاک،دفـن بقایـای گیاهـی و علـف هـرز، مخلـوط کـردن بقایـای گیاهـی بـا خـاک زراعی،افزایـش نفوذپذیـری خـاك و... تأمیـن می شـود. در اجـرای عملیـات شـــخم عـلاوه بـر توجـه بـه تناســـب ماشـین بـا نـوع زمیـن، خـاک و گیـاه، زمـان و نحـوه انجـام نیـز بســـیار مهـم اسـت. شـخم حتمـا بایـد در حالـت گاورو بـودن خـاک صـورت گیـرد.

پــس از رســیدن بــه رطوبــت مناســب(بــه اصطــاح زمیــن گاورو شــود)، به وســیله گاوآهــن برگــردان دار شـخم زده شـود.

عملیــات شــخم معمــولا در ســطوح کــم و اراضــی کوچــک بــا ابــزار و ادوات دســتی ویــا بــا اســتفاده از نیـروی حیوانـات و خیـش ودرسـطوح وسـیع تـر به صـورت مکانیـزه بـا اسـتفاده از ادوات و ماشـین هایی ماننــد: تراکتــور و انــواع گاو آهــن انجــام می گیــرد.

عمق شخم:

عمـق خاكـی كـه گاو آهـن زیـرورو می کنـد بسـیار مهـم اسـت و بسـته بـه جنـس زمیـن، عمـق خـاك زراعـی و عمـق نفـوذ ریشـه در یكـی از چهـار گـروه زیـر قـرار می گیـرد:

1ـ شـخم سـطحی (15 تـا 20 سـانتی متر):

فقـط قسـمتی از سـطح زمیـن را شـخم می زننـد و معمـولا بــرای از بیــن بــردن علف هــای هــرز کــه ریشــه های ســطحی دارنــد و زیــر خــاک کــردن کودهــای شــیمیایی اســتفاده می شــود.

2ـ متوسـط (20 تـا 25 سـانتی متر) :

فقـط دو سـوم سـطح الارض را شـامل شـده و مکمـل شـخم عمیـق اسـت و بـرای زیـر خـاک کـردن کودهـای آلـی اسـتفاده می شـود. در بهـار نیـز ایـن شـخم قابـل اجـرا می باشــد.

3ـ عمیــق (25 تــا 30 ســانتی متر ):

شــخمی کــه تمــام خــاک ســطح الارض را زیــرورو می کنــد، ایــن در پائیــز زده می شــود.

4ـ خیلـی عمیـق (بیشـتر از 30 سـانتی متر):

در ایـن نـوع شـخم عـلاوه بـر خـاک سـطح الارض بخشـی از خـاک تحـت الارض را نیزشـامل می شـود. ایـن شـخم هـر 4ـ2 سـال یکبـار بـر حسـب نیـاز انجـام می شــود. در ایــن روش شــش مــاه قبــل از کشــت در فصــل پائیــز، شــخم عمیــق زده می شــود تــا در طـول زمسـتان آب کافـی در زمیـن ذخیـره و خـاک نشسـت کنـد و در بهـار آمـاده کشـت گـردد.

بیشتر بخوانید: انواع کود کشاورزی

خاک ورزی ثانویه:

پـس از انجـام عملیـات اولیـه تهیـه زمیـن، یـك سـری عملیـات تكمیلـی ماننـد: خـرد كـردن كلوخه هـا، نـرم كـردن خـاك، تسـطیح زمیـن، ریشـه كـن نمـودن علف هـای هـرز، مخلـوط كـردن كودهـای آلـی و معدنـی، سـله شـكنی و... بـر خـاک انجـام می پذیـرد كـه بـه آن خـاك ورزی ثانویـه می گوینـد. بـرای انجـام ایـن عملیـات از ادواتـی ماننـد: دیسـك، هـرس یـا دندانـه، غلتـك، مالـه، كولتیواتـور، شـیار كـن، نهـر كـن، مـرز بنـد و... اسـتفاده می شـود.

اهداف خاکورزی ثانویه

نـرم كـردن بیشـتر خـاك و اصـلاح بسـتر بـذر، تسـطیح و فشـردن خـاك سـطحی، كنتـرل علف هـای هـرز، مخلـوط كـردن كودهـای پایـه بـا خـاك، شـكل دادن سـطح زمیـن و... می باشـد.

رعایت نکات لازم در خاکورزی ثانویه:

1ـ از نــرم كــردن بیش از حد خاك جداپرهیز کنید.

2ـ عملیـات خـاک ورزی ثانویـه را بایـد زمانـی انجـام داد كـه بـه محـض اتمـام آن، اقـدام بـه كاشـت نمـود تـا خطـر فرسـایش بـه حداقل برسـد.

3ـ از عملیات خاک ورزی در زمان وزش باد یا احتمال بارش شدیدبپرهیزید.

4ـ خــاک ورزی ثانویــه یــك اقــدام ضــروری یــا الزامــی بــرای كاشــــت تمــام گیاهــان نمی باشــد. لــذا می تــوان در بســیاری از مواقــع از بخشــی از ایــن عملیــات صرف نظــر كــرد.

رایج ترین ماشین های خاکورزی ثانویه عبارت اند از:

الــف) دیســک ها:

از مهم تریــن و رایجتریــن ماشــین های نرم کننــده خــاک هســتند. دیســك ها بهتریـن وسـیله بـرای تسـطیح زمیـن شـخم خـورده و خـرد و نـرم كـردن كلوخه هـا می باشـند.

ب) هرس هــا (دندانه ها):

بــرای نــرم كــردن خــاك اســتفاده می شــود امــا عمـق و نیـروی كار آن زیـاد نیسـت و نمی توانـد در خـرد كـردن كلوخه هـای بــزرگ، خشــك و مقــاوم مؤثــر باشــد در صورتــی كــه كلوخه هــای ایجــاد شـده پـس از شـخم، كوچـك و ضعیـف باشـد می تـوان از آن اسـتفاده كـرد.

ج) کولتیواتورهــای مزرعــه:

بــرای نــرم كــردن خــاك و خــراش دادن زمیــن، شکســتن ســله و وجیــن علف هــای هــرز بیــن ردیفهــای كاشــت اســتفاده می شــود. كولتیواتــور از یــك شاســی و تعــدادی تیغه هــای فــولادی بــه شــكل ها و اندازه هــای مختلــف (فنــری، پنجــه غــازی و دوار) سـاخته شـده و تیغه هـا قابـل تعویـض می باشـند.

د) روتیواتــور:

بــرای نــرم كــردن خــاك در كشــت گیاهــان علوفــه ای كــه بــذر بســیار ریــزی دارنــد و تمـاس كامـل ذرات خـاك بـا بـذر بسـیار مهـم اسـت، اسـتفاده می شـود. روتیواتـور، خـاك را بـه شـدت پـودر میكنـد و بـه همیـن علـت در مواقـع بسـیار ضـروری اســتفاده می شــود.

هــ) ماله هـا:

از ایـن نـوع ماشـینها بـرای جابه جایـی، نـرم کـردن خـاک سـطحی و تسـطیح مـزارع اسـتفاده میشــود.

خاکورزی ویژه

بـه مجموعـه اقداماتـی کـه پـس از آماده سـازی بسـتر بـذر، بـه منظـور تکمیـل بسترسـازی و تسـطیح زمیـن و آبیـاری زمیـن انجـام میگیـرد (خـاک ورزی ویـژه) می گوینـد. از مهم تریـن ادوات خـاک ورزی ویــژه میتــوان نهرکن هــا، شــیارکش ها و مرزکش هــا را نــام بــرد.

نهرکن ها

نهرکـن وسـیله ای اسـت جهـت احـداث جـوی و نهرهــای اصلــی آبیــاری در مزرعــه كــه اســتفاده می شــود.

شیارکش ها

از ایــن ماشــین ها بــه منظــور ایجــاد شــیارهای آبیــاری در کاشــت محصــولات ردیفــی کــه به صــورت نشــتی آبیــاری می شــوند، اســتفاده می شــود.

مرزکش ها

مرزکـش یکـی از ماشـینهای خـاک ورزی ثانویـه اسـت کـه بـرای کرت بنـدی زراعت هـای فاریـاب و یـا بـه منظـور قطعه بنـدی زمیـن زراعتـی اسـتفاده میشـود بدیـن منظـور اسـتفاده ازخـاك ورزی حفاظتـی روشـی نویـن و تحولـی شـگرف در زمینـه سیسـتم های خـاك ورزی اسـت. از رایجتریـن ماشـین های بـه کار رفتـه در خـاک ورزی حفاظتـی انـواع گاو آهن هـای قلمــی و پنجــه غــازی و انــواع دیســک ها می باشــند.