آشنایی با نحوه ی پرورش بادرشبی

زراعت بادرشبو

-گیاهشناسی گیاه بادرشبی:

بادرشبی یا بادرشبو یک گیاه دارویی از خانواده ­ی نعناعیان است که نام علمی آن (Dracocephalum moldavica) است. اسانس بادرشبو، بویی معطر و مطبوع شبیه بادرنجبویه (نام علمی بادرنجبویه (Melissa officinalis) است و با بادرشبی متفاوت است.) .

بادرشبی گیاهی است علفی و یکساله، ریشه­ های آن دارای  انشعابات زیادی است و عمق ریشه به 20 سانتی ­متر هم می ­رسد. ساقه­ ی آن مستقیم و به ارتفاع 80 تا 120 سانتی­ متر قد می­ کشد و به دلیل ترکیبات آنتوسیانینی به رنگ بنفش دیده می­ شود. برگ ­ها به شکل متقابل و به اندازه­ ی 2 تا 3 در 1 تا 2 سانتی ­متر دیده می­ شوند، رنگ برگ ­ها سبز تیره است و در حاشیه ­ی آن­ها بریدگی­ های دندانه­ داری وجود دارد. گل­ ها به رنگ بنفش تیره مایل به آبی و بندرت سفید دیده می ­شود.

نیازهای اکولوژیکی گیاه بادرشبی:

بادرشبی تقریباً در هر اقلیمی قادر به رشد است. در مناطق کم آب هم می­توان بادرشبی را کشت کرد، اما برای افزایش عملکرد مواد موثره باید آب کافی در دسترس گیاه قرار داد. این گیاه در خاک ­های سبک و شنی هم می ­روید اما خاک ­های با بافت متوسط برای کشت مناسب­ تر هستند.

یشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی انیسون

روش کاشت گیاه بادرشبی:

آماده­ سازی خاک برای کاشت گیاه بادرشبی:

پس از برداشت محصول قبل، زمین را شخم متوسطی می ­زنند و پس از خرد کردن کلوخه­ ها با دیسک، زمین را تسطیح می­ کنند.  اواخر زمستان، بستر را برای کشت بذر بادرشبو کاملاً آماده می­کنند.

تاریخ و فواصل کشت گیاه بادرشبی:

زمان مناسب برای کشت بادرشبی، اواسط فروردین است. فاصله ­ی ردیف ­ها از یکدیگر 60 تا 70 سانتی ­متر است. عمق بذر متفاوت است و به نوع خاک و شرایط آب و هوایی محل کشت بستگی دارد و بین 2 تا 3 سانتی ­متر است.

روش کاشت گیاه بادرشبی:

کشت بادرشبی از طریق بذر، و در زمین اصلی به صورت ردیفی انجام می ­شود. برای رشد سریع تر بادرشبی باید در بستر خاک، تراکم ایجاد شود؛ برای این منظور بستر سطحی خاک را غلتک سبکی می ­زنند.

*توجه: بذرهای بادرشبی به مدت 3 تا 4 سال قوه رویشی مناسبی دارند. بذرها در 10 درجه سانتی­ گراد جوانه می ­زنندو پس از 12 تا 15 روز همه ­ی آن ­ها سبز می ­شوند. اولین گل­ ها اواخر بهار و اوایل تابستان ظاهر می­ شوند و تا 50 یا 60 روز نیز ادامه دارند.

تناوب کشت برای گیاه بادرشبی:

تناوب کشت بادرشبی با گیاهان صحیح بسیار مهم است و همواره باید تناوب کشت آن مورد توجه قرار گیرد. از آنجا که علف­ های هرز در رشد بادرشبی اختلال ایجاد می ­کنند؛ در تناوب کشت باید از گیاهانی استفاده شود که علاوه براینکه مانع گسترش علف­ های هرز می­ شوند؛ سبب حاصلخیز شدن خاک نیز بشوند. برای این منظور غلات و گیاهان خانواده پروانه آسا گزینه های مناسبی برای تناوب کشت بادرشبی هستند.

بیشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی انجدان رومی

روش داشت گیاه بادرشبی:

برگرداندن خاک بین ردیف ­ها، از زمان رویش گیاه تا زمانی که فواصل بین گیاهان بر اثر رشد گیاهان بسته شود؛ باید یک تا دو مرتبه انجام شود تا تهویه­ ی خاک تسهیل شود و رشد گیاهان تسریع شود.

مبارزه با علف ­های هرز گیاه بادرشبی:

در طول دوره ­ی رویش گیاهان، مبارزه با علف ­های هرز ضرورت دارد. قبل از کشت باید از علف­کش اولیترف به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.

طریقه­ ی آبیاری گیاه بادرشبی:

آبیاری، تأثیر مطلوبی در رشد، عملکرد و کیفیت و کمیت مواد موثره بادرشبی دارد. ازین رو گیاهان باید به طور منظم و کافی آبیاری شوند.

پس از اولین برداشت، اگر گیاهان آبیاری شوند؛ کمبود نیتروژن خاک با آبیاری تأمین می ­گردد.

می­توان 2 و یا حتی 3 بار محصول را برداشت نمود. بادرشبی تا حدودی به آفات و بیماری­ ها مقاوم است.

روش کود دهی گیاه بادرشبی:

نیتروژن، نقش عمده ­ای در رشد و عملکرد بادرشبی دارد، مقدار نیتروژن مصرفی، معمولاً 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار است که اوایل بهار بعنوان سرک در اختیار آن­ ها قرار می ­گیرد. این گیاه در طوا دوره­ ی رویش به مقادیر متوسطی از اکسیدفسفر و اکسید پتاس نیاز دارد.

بیشتر بخوانید: راهنمای زراعت گیاه دارویی گل انگشتانه

روش برداشت محصول بادرشبی:

بادرشبی در مرحله­ ی گلدهی از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردار است. اگر گیاهان را برای استخراج اسانس کشت شده باشند، باید اواخر گلدهی، زمانی که یک سوم میوه­ ها سبز شده باشند؛ برای برداشت اقدام شود.  محصول را می­توان بوسیله­ ی داس در وسعت کم و یا بوسیله­ ی دستگاه در وسعت ­های زیاد برداشت نمود. گیاهان باید از فاصله ­ی 30 تا 35 سانتی ­متری سطح زمین برداشت شوند. نکته قابل توجه در برداشت این است که جمع آوری ساقه­ های ضخیم و چوبی و همچنین برگ­ های خشک، کیفیت محصول را پایین می­آورد و میزان مواد موثره را کاهش می­ دهد پس باید در برداشت دقت زیادی صورت گیرد.

نحوه­ ی خشک کردن گیاه بادرشبی:

اندام­ های هوایی برداشت شده در سایه یا بوسیله­ ی دستگاه­ های خشک­ کن الکتریکی خشک می­ شوند. نکته­ ی قابل توجه در استفاده از خشک­ کن های الکتریکی استفاده از دما هایی است که علاوه بر خشک کردن رطوبت گیاه، کیفیت مواد موثره را حفظ کنند.  دمای مناسب خشک ­کن های الکتریکی برای خشک ­کردن بادرشبی؛ دمای 40 تا 50 درجه است.

عملکرد گیاه بادرشبی:

عملکرد پیکر رویشی تازه بادرشبی، بین 3 تا 4 تن در هکتار است و نسبت اندام تازه به خشک شده 4 تا 5 به 1 می­ باشد.

روش جمع آوری بذر بادرشبی:

اگر گیاهان برای استحصال بذر کشت شده باشند، اواسط تابستان (حدود پانزده مرداد ماه)، هنگامی که یک سوم بذرهای گل­ های تحتانی ساقه می ­رسند، زمان مناسبی برای برداشت بذر است.

باید دقت شود که دانه­ ها در زمان مناسبی برداشت شوند؛ هرچه دانه­ ها دیرتر برداشت شوند، عملکرد کمتری دارند. زیرا خشک شدن بیش از حد دانه ­ها موجب ریزش آن­ ها می ­شود. برداشت در زمین­ های کوچک به شکل مکانیکی و با دست بوسیله ­ی داس انجام می­ شود و سپس با استفاده از یک خرمن­کوب معمولی، بذرها را جدا کرده و بوجاری و تمیز می­ کنند؛ به طور متوسط در هر هکتار می­توان 500 کیلوگرم تا 1 تن بذر بادرشبی برداشت کرد.

اگر دانه­ های بادرشبی بیش از حد مورد نظر خشک شوند، شروع به ریزش می ­کنند، بهمین علت در برداشت بادرشبی باید دقت لازم را به خرج داد؛ چرا که هر یک روز تأخیر در زمان برداشت باعث ریزش بیشتر دانه ­ها می ­شود.

معمولا محصول (پیکر رویشی) بادرشبی را کشت­ه ای کوچک به وسیله ­ی دست و با داس برداشت می­ کنند اما در مزارع زیر کشت وسیع بادرشبی برای برداشت دانه ­ها باید از خرمن­کوب معمولی استفاده کرد که در این صورت بذرها بوسیله­ ی دستگاه بوجاری و تمیز می­ شوند. در هر هکتار زمین زیر کشت بادرشبی معمولاً 5/0 تا 1 تن در هکتار می ­توان بذر برداشت کرد.

نحوه­ ی بهره ­برداری گیاه بادرشبی:

هم ­اکنون در بازار ایران هر کیلو بذر بادرشبی، به قیمت 200 هزارتومان خرید و فروش می­ شود و هر لیتر عرق بادرشبی نیز به قیمت 35 هزارتومان به فروش می­ رسد، هر کیلو گیاه خشک نیز به قیمت 150 تا 180 هزار تومان خریداری می­ شود؛ همچنین با توجه به کاربردهای اسانس در زمینه­ های داروسازی، صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی؛ علارغم هزینه ­های صورت گرفته برای پرورش و برداشت بادرشبی، این گیاه صرفه­ ی اقتصادی خوبی دارد.

بیشتر بخوانید: شرح نکات کامل زراعت گیاه گشنیز