مرحله شست وشو در تولید شیر پاستوریزه

مرحله شست و شو (CIP)

اصول عملیات CIP  

از آنجا که شیر و فراورده های آن محیط بسیار مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها هستند، شست و شو و ضدعفونی تجهیزات امری ضروری است. عملیات شست و شوی ماشین آلات در سیستم های مداوم و در فواصل زمانی معین انجام می گیرد اما در سیستم های غیرمداوم بعد از اتمام هر مرحله کاری انجام می شود.

در عملیات تمیزکردن، از مواد شیمیایی پاک کننده استفاده می شود. این ترکیبات باید دارای ویژگی های زیر باشند:

ـ کارایی الزم برای تمیز کردن را داشته باشند؛

ـ برای پرسنل زیان آور نباشند؛

ـ باعث خوردگی تجهیزات نشوند؛

ـ پساب تولیدی از این مواد، برای محیط زیست زیان آور نباشد.

مواد شوینده مورد استفاده از دو نوع قلیایی و اسیدی هستند:

سود (سدیم هیدروکسید) یک ترکیب رایج در همه شوینده ها است. این ترکیب اثرخوبی بر روی لکه های چربی داشته، ضمن اینکه خاصیت باکتری کشی هم دارد. نیتریک اسید و فسفریک اسید، اسیدهای مورد استفاده برای سیستم شست و شو هستند.

امروزه برای شست و شوی تجهیزات معمولاً از سیستم شست و شوی درجا CIP استفاده می شود. در این روش بدون اینکه دستگاه ها و تجهیزات باز شوند، با استفاده از گردش آب و محلول های پاک کننده عمل شست و شو انجام میشود. برای انجام رضایت بخش عملیات CIP تجهیزات باید از جنسی ساخته شوند که نسبت به مواد ضدعفونی و پاک کننده مقاومت کافی داشته باشند و نیز طراحی آن ها به گونه ای باشد که هیچ بخشی از سیستم غیرقابل عبور برای مواد شوینده نباشد.

بیشتر بخوانید: مرحله ذخیره سازی شیرخام درتولیدشیرپاستوریزه

قبل از انجام عملیات CIP باید شیر باقیمانده در مسیر خطوط تولید را توسط آبی که به داخل لوله ها فرستاده میشود، بازیابی وجمع آوری کرد. این کار باعث کاهش ضایعات و تسهیل عملیات شست و شو می شود همچنین مشکلات دفع فاضلاب کمتر میشود.

برای انجام یک عملیات CIP موفق باید موارد زیر به دقت محاسبه و کنترل شود:

غلظت محلول شوینده:

معمولاً غلظت محلول سود 2-1 درصد و غلظت اسید بین 2/1-8/0 درصد است.

دمای فرآیند:

دمای سود حدود 75 درجه سلسیوس و برای اسید حدود 65 درجه سلسیوس است.

زمان انجام فرآیند:

براساس روش به کار رفته متغیر است.

فشار فرآیند:

فشار محلول های شوینده در عملیات CIP نسبت به فشار حرکت شیر 25ـ20 درصد بیشتر است. در عملیات CIP برنامه ریزی شست و شوی مخازن، لوله ها و سایر تجهیزاتی که گرم نمی شوند با پاستوریزاتور و سایر سطوحی که گرم می شوند، متفاوت است.

تفاوت اصلی این دو نوع سیستم وجود مرحله شست و شو با اسید در خط تولید دارای سطوح گرم است. زیرا برای حذف پروتئین های سوخته از جدار تجهیزات باید از یک پاک کننده اسیدی کمک گرفت.

عملیات CIP به دو روش متمرکز و غیرمتمرکز انجام میشود:

ـ روش متمرکز در واحدهای کوچک لبنی با خطوط کوتاه استفاده میشود. آب و مواد شوینده به وسیله پمپ از مخازن ذخیره در ایستگاه مرکزی به مسیرهای مختلف CIP روانه میشوند.

ـ روش غیرمتمرکز در کارخانه های بزرگ لبنی که فواصل بین یک سیستم مرکزی و مسیر اطراف برای CIP طولانی باشد مناسب است. پس در این وضعیت تعدادی واحد کوچکتر CIP به جای یک سیستم متمرکز احداث میشوند. این سیستم دارای فاضلاب تولیدی کمی است، بنابراین آسیب کمتری به محیط زیست وارد می کند.

منبع: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

بیشتر بخوانید: مرحله دریافت شیرخام در تولید شیر پاستوریزه