انواع خشک کن های گیاهان دارویی

اسـتفاده از روش هـای مصنوعـی در خشـک کـردن اندام هـای گیاهـان دارویـی چـه مزایـا و معایبـی دارد؟

 اسـتفاده از روش هـای مصنوعـی ممکن اسـت از چنـد دقیقه تا چند سـاعت به طول بی انجامـد. در این روش اسـاس کار بـر پایـه وجـود هـوای گـرم و وجـود دسـتگاه تهویه کـه سـبب جابه جایی هـوای گرم می شـود، قـرار دارد. اسـتفاده از ایـن روش، نیـاز کمتـری بـه نیروی بدنی زیـاد دارد.

براسـاس میزان درجـه حرارت و میزان تهویه سـه دسـته خشـک کن وجـود دارد:

الـف) خشـک کـن بـا جریـان هوای خنـک

 ب) خشـک کن بـا جریان هـوای گرم

 ج)خشـک کن بـا جریان هوای داغ.

الف) خشک کن باجریان هوای خنک

در ایـن روش درجـه حـرارت مـورد اسـتفاده همـان درجـه حـرارت محیـط اسـت. و منظور از هـوای خنک نیـز همـان هـوای معمولـی اسـت که بـه جریان افتـاده اسـت. تنها وجـود تهویه های مناسـب و قـوی باعث جابه جایـی هـوا در داخـل سیسـتم و خنکـی محیـط می گـردد. از ایـن خشـک کن ها فقـط زمانی اسـتفاده می شـود کـه بقیه خشـک کن ها در دسـترس نباشند.اسـتفاده از تهویه، تنهـا در روزهای گرم وخشـک جایز اسـت و در روزهایـی کـه رطوبـت هـوا بـاالی50 درصـد باشـد، اسـتفاده از ایـن نـوع تهویه ها بـه هیچ وجه مناسـب نیسـت و رطوبـت داخل خشـک کن بـالا می رود. زمـان لازم برای خشـک کردن اندام ها به شـرایط آب وهوایـی محـل بسـتگی دارد و معمـولا بیـن هشـت تا بیسـت روز طول می کشـد. این روش که شـباهت زیـادی بـه روش طبیعـی دارد، (بـه جهـت نیـاز بـه زمـان زیـاد)، معمـولا سیسـتم های هـوای خنـک علاوه بـر تهویه مناسـب، دمای مناسـبی نیز(به کمـک دسـتگاه های مخصوص) جریـان داده شـود، عیبـی که در مورد این سیسـتم ذکر شـد برطرف شـده و خشـک شـدن اندام هـا در این سیسـتم تسـریع می گردد.

بیشتر بخوانید: انواع رطوبت موجود در گیاهان دارویی از نظر پیوندهای شیمیایی

ب) خشک کن با جریان هوای گرم

ایـن نـوع خشـک کن ها در مقایسـه بـا خشـک کن های دارای جریـان هـوای خنـک، کیفیـت بهتر و سـرعت عمـل بیشـتری دارنـد. از ایـن رو، بـرای خشـک کـردن گیاهـان دارویـی اغلـب از ایـن نـوع خشـک کن ها اسـتفاده می شـود. در ایـن نـوع خشـک کن ها درجه حـرارت (معمـولا بین 40 تـا 80 درجه سـانتیگراد) و رطوبـت دسـتگاه قابـل تنظیـم اسـت. و علاوه بـر جریان مناسـب هـوا در داخل دسـتگاه، اندام هـای گیاهی در دسـتگاه نیـز جابه جـا می شـوند. از انـواع خشـک کن هـای جریـان هـوای گـرم می تـوان بـه خشـک کن کابینتـی و خشـک کن تسـمه ای اشـاره کرد.

1ـ خشـک کن کابینتـی:

از مزایـای ایـن خشـك كن كوچـك بـودن آن اسـت، بـه طـوری كه جـای كمی را اشـغال می كنـد. همچنیـن می تـوان درجـه حـرارت داخـل دسـتگاه و سـرعت تهویـه آن را تنظیـم نمود.

اندام هـای گیاهـان نظیـر گل هـا، برگ هـا و ریشـه ها در این دسـتگاه بـه نحو مطلوبی خشـك می شـوند زیرا آن هـا در فواصـل زمانـی مناسـب جابه جـا می گردنـد. بـه دلیـل جابه جایـی اندام هـای مـورد نظـر گیاهان در ایـن دسـتگاه بـرای خشـك كردن، قرار دادن سـاقه ها و انشـعابات شـاخه ای برای خشـک کـردن در این نوع خشـک کن ها مناسـب نمی باشـد زیـرا بـر اثـر جابه جایـی، اندام هـای مذكور خـرد گشـته و از كیفیـت مواد دارویـی کاسـته می شـود. نظـر بـه اینكـه كار پـر كردن ظـروف مخصـوص دسـتگاه، از انـدام گیاهـان مورد نظـر و قـرار دادن آن هـا در طبقـات مربوطه توسـط انسـان انجـام می گیرد و پـس از اتمام كار بـاز باید به طور دسـتی اقـدام بـه خـارج كردن اندام های خشـك شـده نمود. لـذا كار با این دسـتگاه متضمـن زحمت زیادی خواهـد بـود. بـه همیـن دلیـل امروزه دسـتگاه مذكـور عملا كمتـر مورد اسـتفاده قـرار می گیرد.

2ـ خشـك كـن تسـمه ای:

ایـن خشـك كن از مدرنتریـن خشـك كن های دارای جریـان هـوای گـرم می باشـد كـه بـه منظـور خشـك كـردن اندام هـای گیاهـان دارویـی همـواره مـورد اسـتفاده قـرار میگیرد. از مزایـای ایـن نـوع خشـك كن ها ایـن اسـت كـه بـرای خـارج كـردن اندام هـای خشـك شـده نیـازی بـه متوقف كـردن دسـتگاه نمی باشـد. درجـه حـرارت، سـرعت تهویه و میـزان رطوبـت داخل آن را نیـز میتوان بـه خوبـی تنظیـم نمـود. از مزایـای این دسـتگاه بازدهی زیـاد و عدم نیاز بـه كار دائمی اسـت و از معایب آن گرانبـودن و مصـرف زیـاد انـرژی می باشـد.

ج ـ خشک کن دارای جریان هوای داغ

از ایـن خشـک کن هـا معمـولا بـرای خشـک کـردن محصـولات کشـاورزی و عمدتـا علوفـه دامـی اسـتفاده می شـود. درخشـک کـردن انـدام گیاهـان دارویـی کمتر از این دسـتگاه ها اسـتفاده میشـود. بجـز در مورد گیاهـان دارویـی، ماننـد: تاتـوره، پروانـش صغیر،تـاج ریـزی دارویی و... کـه مواد مؤثـره آن ها به حـرارت زیاد حسـاس هسـتند. بـرای دیگرگیاهـان دارویـی که به حرارت زیاد حسـاس نیسـتند، از این نوع خشـک کنها میتـوان اسـتفاده کـرد. همانطـور کـه در بـالا ذکر شـد، دمـا در سیسـتم های دارای جریان هـوای گرم بین 40 تـا 80 درجـه سـانتی گراد اسـت در صورتـی کـه در سیسـتم های دارای جریـان هـوای داغ بیـن200 تا 1000 درجـه سـانتی گراد اسـت و محصـول در فاصلـه 2 تا 5 دقیقه خشـک می شـود.

بیشتر بخوانید: مراحل خشک کردن گیاهان دارویی