گیاه شناسی زیره سبز

زیره سبز با نام علمی Cuminum cyminum I,, گیاهی است یکساله از خانواده چتریان ( Apiaceae یاUmbellifera)، که ارتفاع آن برحسب شرایط محیطی از 10 تا 50 سانتی متر متغیر می باشد

گیاه شناسی زیره سبز

 نام انگلیسی آن Cumin و در عربی به آن کمون می گویند. در برخی از مناطق استان خراسان این گیا کراویه نامیده می شود و در زبان ترکی به آن گوی زیره گویند.

در برخی از مناطق استان خراسان این گیاه کراویه نامیده می شود و در زبان ترکی به آن گوی زیره گویند.

ریشه اصلی راست و به ضخامت 2 تا 4 میلی متر بوده که به طور قائم در خاک فرو می رود. ساقه گیاه علفی منشعب به تقسیمات دوتایی و به ندرت سه تایی است. هر یک از این انشعابات ، شاخه های فرعی دیگری بوجود می آوردند که نهایتا به گل آذین ختم می شوند.

برگ های زیره سبز متناوب، شفاف، بی کرک، رشته ای شکل و فاقد گشوارک می باشد. گل آذین آن چتر مرکب بوده و در محل پایک چتر و چترکها، به ترتیب گریبان و گریبانک مشاهده می شود. هر چتر دارای 3 تا 5 شعاع بدون کرک می باشد.

چترها از پائین بوته به سمت بالا و از اطراف به طرف مرکز چتر تولید بذر کرده که معرف گل آذین نامحدود و رشد نامحدود گیاه است و چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد تولید گل و بذر مجدد نیز می کند. زیره ی سبز گیاهی عمدتا خودگشن است و دگر گشنی آن 2 تا 3 درصد می باشد. گلها کوچک و به رنگ های سفید، قرمز، صورتی و یا بنفش دیده می شود. کاسه گل شامل 5 کاسبرگ جدا، نوک تیز و سبز و جام گل از 5 گلبرگ آزاد تشکیل شده است.

بیشتر بخوانید: اهمیت اقتصادی زیره سبز

تعداد پرچم ها 5 عدد بوده و تخمدان آن دو برچه ای است که نهایتا تولید میوه دو فندقه شیزوکارپی می کند که به صورت دو بذر به چسبیده می باشد. بذرها به صورت عمودی روی دمگل قرار میگیرند.

میوه ی زیره سبز بیضی شکل و در دو انتا باریک است، بوی معطر داشته و طول تقریبی آن 4 تا 8 و یه طور متوسط 6 میلی متر و بزرگترین قطر آن 2/1 تا 2 میلی متر می باشد که غالبا پوشیده از تارهای خشن است ولی در بعضی از ارقام این تارها مشاهده نمی شود. رنگ بذر از سبز تا قهوه ای تغییر می کند. بذر سالم و رسیده زرد است ولی هرچه از عمر بذر بیشتر بگذرد، رنگ آن تیره تر می گردد. وزن هزار دانه حدود 3 گرم می باشد.

در سطح دانه، شیارهای نسبتا عمیقی مشاهده می شود که تعداد این شیارها روی بذر 6 عدد است و دیواره ی این شیارها به صورت دو ردیف دیواره بلند به موازات شیارها از نوک دانه تا انتها کشیده شده است. پریکارپ نازک و تنها در محل دیواره ها ضخامت پیدا می کند. در برش عرضی میوه 6 مجرای ترشحی در طول میوه ملاحظه می گردد.

بیشتر بخوانید: اهمیت کاشت زیره

ناگفته نماند که از جنس Cuminum دو گونه به نامهای C, setifolium  و C, cyminum در ایران وجود دارد. گونه اول وحشی بوده که بوته آن کاملا شبیه زیره اهلی است منتهی بذرهای آن پوشیده از کرکها فراوان سفید رنگ است و نمونه های آن از ارتفاعات شمال شرق مشهد تا سرخس و در مناطقی از لرستان ، برازجان و رباط پشت بادام ( کویر مرکزی ایران) جمع آوری شده است. در بررسی های سیتولوژیکی کروموزوم های زیره سبز 7 جفت (2n=14) مشخص شده است.

لازم به توضیح است، زیره سبز و زیره سیاه دو گیاه کاملا متفاوت هستند. زیره سیاه گیاهی چندساله بوده و نام علمی آن Bonium persicum یا Carum bulbocastaneum  می باشد همچنین به نام carum carvi نیز معروف است و در زبان انگلیسی بذر آن را Caraway seed می نامند، این گیاه به صورت وحشی در کوه های بارز کرمان و یا ایر ارتفاعات ایران یافت می شود.