بسته بندی و انبار بذر گیاهان دارویی

بسته بندی و انبار

  بسـته بندی و انبـارداری از فرایندهـای مهـم در مرحلـۀ پس از برداشـت گیاهان دارویی می باشـند کـه می توانند سـبب تأمیـن پایـداری مـواد گیاهی مـورد نیاز صنعـت فرآوری گیاهـان دارویی شـوند. یکـی از مهم ترین اصول در ذخیـره سـازی بـذر ایـن اسـت کـه ظروف ذخیره سـازی شـده یـا مکان های قـرار گیـری این ظروف نسـبت بـه رطوبـت نفوذناپذیـر باشـند. تـا بـذور همان طـور خشـک بمانند. بسـته بنـدی بذرهـای خشـک در ظرف های سربسـته و ضـد آب روش مهمـی در جابه جایـی و تجـارت بـذر می باشـد. بـه طـور کلـی ظرف هایـی کـه بـرای بسـته بندی بذرهای خشـک بـه کار می رونـد باید از نظـر دوام، اسـتحکام، هزینـه، مقاومـت در برابر نفوذ رطوبت، جوندگان و حشـرات مناسـب باشـند. مانند قوطی های حلبی، آلومینیومی، شیشـه، کیسـه های پلاسـتیکی و.... برای داشـتن حداکثر عمر سـالم بذر بایـد آن هـا را در شـرایط خنـک و خشـک نگهـداری نمود.

بـذور را بـه دلیل مهـم در جای خشـك و خنك نگهـداری می نمایند:

1ـ حفظ ذخیره بذر و جنین

2ـ حفظ بذر از حمله قارچها و باكتری ها 

عوامل مؤثر بر انبارداری بذرها

مـدت نگـه داری بـذر در انبـار به نوع بذر و شـرایط محیطـی انبار بسـتگی دارد. به طور کلی برخـی از مهم ترین عوامـل از قبیـل کیفیـت اولیـه بـذر، عوامل ژنتیکی بـذر، ترکیبات شـیمیایی بـذر، رطوبت و دما بـر طول مدت انبـار داری بذرها تأثیـر می گذارند.

بیشتر بخوانید: زمان بذرگیری گیاهان دارویی

1ـ کیفیـت اولیـه بـذر:

تولیدکننـدگان بایـد سـعی کنند تنهـا بذرهـای با کیفیـت بـالا را ذخیره کننـد و از نگـهداری بذرهـای بـا کیفیـت پاییـن در انبـار خـودداری نماینـد. بذرهـای دارای قدرت بالا نسـبت بـه بذرهای ضعیف و زوال یافته دارای پتانسـیل انبار داری بیشـتری می باشـند. شرایط فیزیکی و وضعیت فیزیولوژیکی بذرها بـر طـول مـدت انبـارداری آن هـا تأثیر می گـذارد. بذرهای شکسـته، تـرک خورده و چروکیده نسـبت بـه بذرهای سـالم، پتانسـیل انبـارداری کمتـری دارنـد. همچنیـن شـرایط محیطـی حاکم طی نمو بـذر و طی رسـیدگی بر قابلیـت انبـارداری بذرهـا تأثیرگذار می باشـد. بذر بیشـترین تـوان انبار داری خـود را در رسـیدگی فیزیولوژیکی به دسـت مـی آورد.

2ـ عوامـل ژنتیکـی بـذر:

قابلیـت انبـارداری بذرهایی که طـول عمر زیـادی دارند. بـا کاهش دمـا و رطوبت، افزایـش می یابـد. رطوبـت ایـن بذرهـا را بـدون اینکـه صدمه ببیننـد به میـزان 5 درصـد می توان کاهـش داد و همچنیـن ایـن بذرهـا قادر بـه تحمل دماهـای یخ زدگی هسـتند.

3ـ ترکیبـات شـیمیایی بذر:

بـه طور معمـول، بـذر گونه هایی ماننـد تخم کتان کـه دارای مقـدار بالایی روغـن باشـند، نسـبت بـه بذرهایـی که حـاوی نشاسـته و پروتئیـن بیشـتری می باشـند، قابلیت انبـار داری کمتـری دارنـد. همچنیـن در بیـن ارقـام نیز، رقمی کـه دارای درصد روغن بالاتری باشـد، قابلیـت انبار داری کمتـری دارد. در برخـی از بذرهـای گیاهـان دارویـی ماننـد بارهنـگ، تخـم ریحان و... پوسـته بذر به وسـیله ترکیبـات موسـیلاژی پوشـیده شـده اسـت. این ترکیبـات میل ترکیبی بـالا با آب دارنـد. بنابرایـن زمانی که در طـی انبـارداری رطوبت نسـبی انبـار افزایش می یابد، موسـیالژها آب جـذب کرده و درنتیجه بذر مسـتعد زوال پیـری میشـود و بـه دنبـال آن قابلیت انبـارداری آن کاهـش مییابد.

4ـ رطوبـت:

بایـد رطوبـت بـذر را بعـد از برداشـت و قبـل از انبـار کـردن، در حـد مناسـب کاهـش داد. بـا افزایـش رطوبـت در حد نامناسـب میزان رشـد قـارچ ها،تنفس و گرمـا افزایش می یابد که این شـرایط منجر بـه زوال شـدیدتر بذرهـا در طـی انبارداری می گـردد. و کاهش بیش از حد رطوبت نیز با آسـیب رسـاندن به آنزیم هـای موجـود در بـذر و تجزیـه سـاختار غشـا سـرعت پیری بذر و درنتیجه فاسـد شـدن بذر را تسـریع می بخشـد مقـدار رطوبـت موجـود در بـذر را معمـولابه صـورت درصد نشـاءن می دهنـد. درصـد رطوبت بذربـه عواملـی ماننـد درجـه رسـیدگی آن و موقعیـت اقلیـم منطقـه و زمـان برداشـت محصـول و طریقـه انبار ً برای اغلـب بذرها رطوبت نسـبی 7 تا 14 کـردن و بـه ویـژه درصد رطوبت نسـبی انبار بسـتگی دارد.معمـولا درصد مناسـب می باشـد.

 5   ـ دمـا:

میـزان دمـای محیـط در طـول عمـر بذر مؤثـر بوده و بـا کاهش دمـای انبـار تا حـد معینی طول عمـر بـذر افزایـش مییابـد. در ازای کاهـش هـر 5 درجه سـانتیگراد (دمـای بذر بیـن صفر تـا 5/44 درجه سـانتیگراد) طـول عمـر بـذر دو برابر می شـود.دماهای زیـر صفز نیز موجـب افزایش عمر انبارداری می شـود بـه شـرطی کـه رطوبـت نسـبی محیـط بـذر از 70 درصد کمتـر نباشـد، در غیر این صـورت بلورهـای یخ در فضـای بیـن سـلولی ایجاد شـده و موجب گسـیختگی نظم سـلولی میگـردد، بنابراین رطوبت نسـبی موجب کاهـش خسـارت دمـای پاییـن می شـود. دمـای مناسـب انبـار بـرای نگهـداری بذرهـا بـه گونه هـای گیاهی وابسـته بـوده و معمـولادر شـرایط معمولـی، بذرهـا بین 1 الـی 10 درجه سـانتیگراد نگهداری می شـوند.

انبارهای نگهداری بذر

از ویژگی هـای یـک سـاختار انبـاری می تـوان بـه حفاظـت در برابـر آب، پرهیـز از آمیخته شـدن با سـایر بذرها و حفاظـت در برابـر جونـدگان، حشـرات، قارچ هـا و آتـش را نـام بـرد. در ایـن صورت بـا کنترل دقیق حـرارت و رطوبـت نسـبی میتـوان بـذر بسـیاری از گونه هـا را به مـدت طولانی نگهـداری نمـود. نگهداری بـذر در منطقه خشـک و سـرد هزینه کمتری نسـبت بـه منطقه گرم و مرطـوب دارد.برای نگهداری بذرها نسـبت بـه نوع بذر و شـرایط مـورد نیـاز از انبارهـای مختلف اسـتفاده می شـود. به طور کلـی انبارهای بذر را به سـه گروه زیر تقسـیم می کنند.

بیشتر بخوانید: روش های برداشت بذر در گیاهان دارویی