زوفا

نام فارسی:

زوفا

نام علمی:

Hyssopus offisinalis
 

نام انگلیسی:

hyssop

خصوصیات گیاهی

زوفا گیاهی از قشری و چند سال منتظر این گیاه آسیای صغیر گزارش شده و از دریای خزر تا دریای سیاه همچنین در مناطق شنی نواحی مدیترانه ای می روید ریشه سو و مستقیم از تلاش‌های فراوان دارد ساقه چهارگوش مستقیم ارتفاع آن متفاوت و بین ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر است های سابق قسمت تحتانی چوبی و قهوه‌ای رنگ وضعش آب های فراوانی برخوردار است. ولی قسمت فوقانی آن  نرم رسد رنگی باشد برگ های صاف فاقد دندانه باریک و کشیده و کم و بیش نیزه ای شکل و رنگ آن سبز روشن است برگ ها به طول ۲ تا ۴ سانتی متر و به عرض ۰/۵ تا ۱ سانتی متر که در طول ساقه به صورت متقابل قرار می‌گیرد هر دو طرف فرهنگ پوشیده از سفره های قهوه ای شکل اسانس است برگ های آن حاوی کوتیکول نسبتاً ضخیمی می‌باشد که از خصوصیت گیاهان مناطق گرم و خشک است گل ها در نواحی فوقانی ساقه هایی به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر به صورت چرخ های مجتمع که هرچند که مرکب از ۷ تا ۹ گل می باشد تشکیل می‌شود گل ها آبی صورتی یا سفید رنگ هستند رنگ گل در ترکیبات تشکیل دهنده احساس هیچ گونه تاثیری ندارد میوه صندوقه چهار قسمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه‌ای تیره و قسمت میانی آن کمی برجسته بوده و میوه کم و بیش به شکل مثلث است.

 قسمت دارویی

زوفا یکی از مهمترین گیاهان دارویی و ادویه ای به شمار می رود در اکثر فارماکوپه های معتبر از پیکر رویشی به عنوان دارو یاد شده است.

 مواد موثره

مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را پی نوکام فون ۵۰% تشکیل می دهد از ترکیبات مهم دیگر آلفا و بتاپینن وکامفن الکلهای سزکوئی ترپن نام دارد. اندام رویشی گیاه حاوی فلاونوئید تانن  ۵ تا ۸ درصد مواد تلخ ۳ تا ۶ درصد مواد دیگری مانند دیور فین وهیسوپین ترکیبات موسیلاژی است.

 خواص درمانی

از دمکرده اندام رویشی این گیاه برای درمان بیماری های مربوط به دستگاه تنفس مانند سرفه سیاه سرفه برونشیت و آسم فاده می‌شود مواد موثره این گیاه سبب افزایش فشارخون هضم غذا و همچنین کاهش تورم می‌شود اسانس زوفا خاصیت ضد قارچی و باکتریایی دارد در صنایع کنسرو سازی نوشابه سازی و در صنایع آرایشی و بهداشتی کاربرد فراوانی دارد.

 مواد و عناصر غذایی

قبل از کاشت و در فصل پاییز همراه با شخم توصیه می‌شود ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار پتاس به خاک اضافه شود با افزایش سن گیاه نیاز آن و زیاد می‌شود به طوری که افزودن کودهای ازت  به خاک گیاه چند ساله سبب بهبود رشد و افزایش کمیت و کیفیت مواد موثره اروپا می‌شود مقدار اعضا به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد از این رو هر سال در فصل بهار ۶۰ تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار از زمین باید به صورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد محل های غذایی سبب تسریع در رشد افزایش عملکرد پیکر رویشی و افزایش مواد موثره زوفا می شوند.

بیشتر بخوانید: بادرنجبویه

سازگاری

مناطق خشک و گرم و نواحی جنوبی تپه ها و مناطق مناسبی برای کشت زوفا می باشند این گیاه به خشکی مقاوم است ولی در آغاز رویش و همچنین پس از اولین برداشت به آب کافی نیاز دارد پس از اولین برداشت چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد به خصوص اگر آب کافی در اختیار گیاه باشد گیاهان مجدداً به گل می روند سوفا به خاک خاصی نیاز ندارد تقریباً در هر خاکی حتی خاک های شنی و توقعی از مواد و عناصر غذایی رشد می کند برای کشت این گیاه می‌توان از مناطق بیابانی استفاده کرد در سطوح وسیع کشت از خاکهای با بافت متوسط که حاوی ترکیبات کلسیم هستند باید استفاده کرد ماسه های بسیار نرم ماسه بادی و خاک های اشباع از آب برای کشت زیبا مناسب نیستند ‏ph خاک برای زوپا بین ۵ تا ۷ و نیم مناسب است.
 

 آماده سازی خاک

پس از برداشت گیاهانی که بازو پا به تناوب کشت شده اند باید بقایای آن ها را جمع آوری کرد فصل پاییز پس از افزودن کود شیمیایی باید شخم عمیق زده شود در فصل بهار بستر خاک را باید برای کشت گیاه آماده کرد هنگام کاشت خاک باید مرطوب و زمین فاقد هرگونه پستی و بلندی باشد بدین جهت شغل در فصل بهار مناسب نیست زیرا از رطوبت خاک به شدت کاسته می‌شود و رویش گیاه را با مشکل مواجه می سازد.
 

کاشت

اوایل بهار زمان مناسبی برای کاشت زوفا ‏است. تاخیر در کاشت مناسب نیست و سبب کاهش جوانه زنی بذر ها می شود فاصله بین ردیف ها به روش برداشت محصول و نوع ماشین های برداشت بستگی دارد معمولاً بین ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر مناسب است عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید یک تا ۲ سانتی متر باشد در اعماق بیشتر مناسب نیست زیرا نه تنها تمام بحث ها سبز نمی‌شود بلکه سبب عدم یکسانی در جوانه زنی آنها گشته و برداشت مکانیزه را با مشکل مواجه می کند تعداد بازدید در هر مربع طول ردیف ۱۲۰ تا ۱۵۰ عدد مقدار برای هر هکتار زمین به کیفیت آن بستگی دارد و بین ۳ تا ۵ کیلوگرم مناسب است از آنجایی که ببذرهای زوفا قوه نامیه مناسبی دارند کشت مستقیم در زمین اصلی نتایج مطلوبی داشته در اکثر کشورها برای کشت زوفا از این روش استفاده می‌شود کشت زوفا به صورت ردیفی با استفاده از ردیف کارانجام می گیرد. پس از خاک زمین را باید آبیاری کرد چنانچه این گیاه در شیب ها کشت شود جهت ردیف ها باید بر خلاف جهت شیب زمین باشد.
 

 تکثیر رویشی

در گذشته در برخی از کشورها تکثیر زوفا به روش‌های غیر مستقیم و یا حتی به روش رویش انجام می گرفته است ولی در حال حاضر در اکثر کشورهایی که این گیاه کشت می‌شود برای تکثیر از روش مستقیم استفاده می شود.

برداشت

اگر هدف از کاشت زوفا استفاده از پیکر رویشی آن برای ادویه باشد و قایل گلدهی باید برداشت شوند اگر به منظور استخراج اسانس کشت شده باشد گیاهان را در مرحله گلدهی کامل اوایل تابستان باید برداشته شوند برداشت اندام های مورد نیاز گیاه باید از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی صورت گرفت چنانچه ساقه‌های چوبی با سایر قسمت های مورد نظر مخلوط شوند نقش موثری در کاهش کیفیت اسانس زوفا دارد اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد در آفتاب شدید بتابد پیکر رویشی برداشت شده را می توان برای مدتی روی زمین قرار داد و پس از کاهش رطوبت آن ها را به خشک کن منتقل کرد دمای مناسب برای خشک کردن پیکر رویشی با استفاده از خشک کن های الکتریکی ای ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی گراد است است اندام های خشک شده را باید بسته بندی و در مکان مناسب انبار کرد عملکرد اندام های رویشی در سال اول دو تا سه تن در هکتار و در سال دوم ۶ تا ۱۰ درصد در هکتار که از آن ها به ترتیب 0/4 تا 0/8 به1/5 تا2 تن پیکر رویشی خشک شده حاصل می شود درهرهکتار زوج های کشته شده ۸ تا ۱۵ کیلوگرم اسانس استحصال می‌شود عملکرد بز متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی داشته و بین ۳ تا ۴ تن در هکتار می باشد.

بیشتر بخوانید: شوید