روش های برداشت گیاهان دارویی

برداشت گیاهان دارویی

عملیـات برداشـت در گیاهـان دارویـی را میتوان براسـاس معیارهای مختلفـی طبقه بندی کرد. که یکـی از آن ها منشـاء گیاه دارویی اسـت. طبقه بنـدی براین اسـاس عبارتند از:

1ـ برداشت گیاهان خودرو در طبیعت

 2ـ برداشت گیاهان کشت شده منبـع نخسـت از گیاهـان دارویـی در طبیعـت بهصورت خودرو یافت می شـوند. در گذشـته اكثر گیاهـان دارویی كـه مـورد اسـتفاده قـرار میگرفتند ازطبیعت به دسـت می آمـد. در جمـع آوری گیاهانی که به صورت خـودرو در مراتـع پراکنده انـد باید بـه نکات زیر توجه شـود:

الـف) مطابـق قوانیـن حفظ محیط زیسـت از هر گونه گیاهـی باید در هر منطقه تعداد قابل ملاحظه و مشـخصی تعـدادی پایـه جهت حفظ نسـل گیاه در سـال های موجـود باشـد. لـذا هنـگام جمـع آوری دقت شـود کـه حتما آینـده، باقی بماند.

ب) جمع آوری به صورت متوالی (هر سال) نباشد.

ج) از جمع آوری قسمتهایی از یک گیاه که خاصیت دارویی ندارد، باید خودداری شود .

 د) در چیـدن قسـمتهایی از گیاهـان دارویـی که سرشـاخه های گل دارشـان خاصیـت دارویی دارد، حتمـا قیچی اسـتفاده نمود. طبقه بنـدی دیگرگیاهـان دارویـی، بـر اسـاس شـیوه برداشـت صـورت می گیـرد، اسـتفاده از روشهای مناسـب برداشـت در جلـو گیـری از هـدر رفتـن مـاده مؤثره گیاه نقش مهمـی ایفا می کند، لذا باید متناسـب بـا نوع گیاه و انـدام مـورد اسـتفاده، از روش هـای خـاص اسـتفاده كـرد. نحوه برداشـت انـدام گیاهی به نـوع انـدام، ظرافت و انـدازه آن بسـتگی دارد. کـه بر این اسـاس سـه نوع شـیوه برداشـت وجـود دارد.

1ـ برداشت به روش دستی

برداشـت دسـتی گیاهـان دارویـی بـه وسـیله کارگـران بـا تجربه صـورت می گیـرد. گاهی ایـن روش تنهـا روش در مـزارع کشـت گیاهـان دارویـی در سـطح کوچـک و یا بـرای برداشـت گیاهان برداشـت ممکـن اسـت. اکثـرا دارویـی خـودرو در طبیعـت کـه پراکنش زیادی داشـته و امکان عبور و مرور ماشـین آلات کشـاورزی به سـختی مقـدور باشـد. از روش دسـتی اسـتفاده می شـود. با ایـن روش نیازی بـه نیروی کارگـری زیـادی دارد و در نتیجه ممکن اسـت سـودآوری آن کم باشـد. همچنین تفاوت در کیفیت محصول برداشـت شـده در صورت اسـتفاده از کارگـران مختلـف، ممکن اسـت به وجود آیـد.

ابزارهایی ماننـد: داس بـرای درو کردن گیاهـان دارویی علفی، بیل بـرای برداشـت اندام هـای زیر زمینی و یا اسـتفاده از شـانه مخصوص برای برداشـت گلهای بابونـه نمونه هایی از برداشـت به شـیوه دسـتی می باشد.

2ـ برداشت به روش نیمه مکانیزه

شـامل اسـتفاده از ابزارهـای کمکـی می شـود که توسـط نیروهای کارگـری برای برداشـت گیاهـان دارویی به کار می رود،کـه بـه ایـن ترتیـب نیروی کارگری و زمان برداشـت را نسـبت به حالت دسـتی کمتر می کند و برداشـت آسـانتر می شـود.وضعیت بـدن برداشـت کننـدگان در هنـگام انجام برخی از روش های برداشـت سـنتی بسـیار نامناسـب اسـت مثلا وضعیت بـدن هنگام برداشـت زعفران بسـیار نامناسـب و در طولانی مدت سـبب ناراحتی برداشـت کننـدگان می شـود. در ایـن مـوارد، نیمه مکانیزه کـردن و فراهم کردن شـرایط رفاهی بیشـتر در کارها را با اسـتفاده از دسـتگاه مناسـب می تـوان تأمین کرد.

3) برداشت به روش مکانیزه

برداشـت مکانیـزه شـامل اسـتفاده کامل از ماشـین ها و ادوات در برداشـت محصـولات گیاهان دارویی می باشـد. از مهم تریـن پیـش نیازهـای موفقیت در تولیـد اقتصادی و سـودآور گیاهان دارویی، برداشـت به صـورت مکانیزه می باشـد. گاهی ممکن اسـت محصول حاصل از برداشـت مکانیزه در مقایسـه با برداشـت دستی کیفیت کمتری داشـته باشـد، اما معمولا یکنواخت تر اسـت و نیروی کارگر کمتری صرف و سـرعت برداشـت بیشـتر می باشد.

از مهمتریـن طبقـه بندی هـای برداشـت مکانیزه بر اسـاس نوع اندام گیاهی قابل برداشـت شـامل موارد زیر اسـت:

1ـ برداشـت ریشـه ها و پیازها

 2ـ برداشـت اندام رویشـی، برگها و سـاقه ها

 3ـ برداشـت گل ها یا بخش هایی از گل

 4ـ برداشـت میوه هـا و دانه هـا

 5ـ انواع خاصی از برداشـت.

ازطیـف گسـترده ای از دسـتگاه ها بـرای برداشـت اختصاصـی گیاهان دارویی اسـتفاده می شـود، که تفـاوت نوع دسـتگاه و روش کار آن بـه مـزارع کوچـک و یـا بـزرگ مربـوط اسـت. علاوه بـر طراحی و سـاخت ماشـین های مخصـوص برداشـت گیاهـان دارویـی در ایـن زمینه، ایـن نظریه مطرح اسـت که از دسـتگاه های برداشـت دیگر محصـولات زراعـی به صـورت تغییـر یافتـه، کامـل و یا از برخـی قسـمت های آنها میتوان اسـتفاده نمـود. مانند اسـتفاده از گاو آهن هـای برگـردان دار و دسـتگاه برداشـت سـیب زمینـی برای برداشـت ریشـه و پیـاز، تغییر در دسـتگاه علـف چین هـا (دروگرهـای علوفه ای) برای برداشـت بـرگ و سـاقه در گیاهانی نظیـر بادرنجبویه، نعنای فلفلـی، آویشـن و.. و یـا از کمباین های برداشـت غلات با اندکی تغییر درآن ها برای برداشـت دانـه گیاهان دارویی اسـتفاده می شود.

بیشتر بخوانید: زمان مناسب برداشت گیاهان دارویی