رازیانه

نام فارسی:

رازیانه 

نام علمی :

Foeniculum vulgare mill

نام انگلیسی :

Fennel

خصوصیات گیاهی:

رازیانه گیاهی است علفی وچند ساله که منشأ آن نواحی مدیترانه وجنوب اروپا گزارش شده است. ارتفاع رازیانه متفاوت بوده و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 150تا200 سانتی متر است. ساقه این گیاه استونه ای شکل وبه رنگ سبز روشن است.برگ ها سبز تیره، متناوب ،ظریف و دارای بریدگی های کم وبیش عمیق هستند. گل های کوچک و زرد رنگ رازیانه در انتهای ساقه های اصلی و فرعی به صورت مجتمع در چتر مرکب قرار دارند. ریشه ان گیاه غده ای ، دوکی شکل، مستقیم وبه رنگ سفید مات بوده و میوه آن به طول 6تا 10 و عرض 2تا3 میلی متر است. دو انتهای میوه باریک بوده و رنگ آن سبز وقهوه ای روشن است. وزن هزاردانه 4تا8 گرم است. بذر رازیانه دو تا سه سال از قوه رویشی مناسبی برخوردار است و 14تا20 روز پس از کاشت سبز می شود. رازیانه 4تا5 سال عمر دارد. بذر گیاهان دو ساله کیفیت مطلوبی (از نظرقوه نامیه) برای کشت دارند.

قسمت داروئی:

دانه های رازیانه حاو ی مواد مؤثره هستند و خاصیت دارویی دارند. ریشه وپیکر رویشی این گیاه نیز از مقدار بسیار کمی مواد مؤثره برخوردار است.

مواد مؤثره:

تمام پیکر این گیاه حاوی مواد مؤثره از نوع اسانس است.مقدار اسانس در میوه رازیانه بین دوتاشش درصد است. در حالی که مقدار آن در ریشه 000تا 7درصد ودر برگه ها 1تا 5/1 درصد است. اسانس رازیانه از بیش از 30 ترکیب ترپنی یا ترکیباتی که منشأ ترپنوئیدی دارند تشکیل شده است. مهم ترین آن ها عبارتند از :آنتول، فنکن، استراگول، متیل،کاویکول و...

بیشتر بخوانید: سنبل الطیب

خواص درمانی:

از مواد موثر رازیانه برای مداوای سرفه دل درد استفاده می شود. این مواد سبب تسهیل در هضم غذا شده و باعث معالجه دل پیچه می شود. همچنین تولید شیر را تحریک می کنند. مواد موثره رازیانه در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی مصرف فراوانی دارد.

مواد و عناصر غذایی:

 رازیانه در طول رویش به مواد و عناصر غذای کافی نیاز دارد. از این رو در طول رویش، این مواد باید در اختیار گیاه قرار گیرند. در اضافه کردن کود ازت باید قطع کرد. زیرا ازت زیاد سبب تحریک رشد رویشی، گیاه می شود و گلدهی آن را مختل می کند. در فصل پاییز ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، ۴۰ تا ۶۰ کیلوگرم اکسید پتاس باید به زمین اضافه کرد. در فصل بهار به خاک های تهی از ازت باید‌۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار... به صورت سرک اضافه کرد. چنانچه اوایل بهار سال دوم رویش، گیاهان از رشد کندی برخوردار بودند، ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار ازت باید به خاک اضافه شود.

سازگاری:

 رازیانه گیاهی است مدیترانه‌ای و در طول رویش به هوای گرم و آفتاب کافی نیاز دارد. بذر رازیانه در دمای ۶۲۸ درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی ان ۱۵ تا ۱۶ درجه سانتیگراد است. خاکهای لومی رسی با مواد و عناصر غذایی و ترکیبات هوموسی کافی برای رویش این گیاه مناسب هستند.

خاک های سبک و تهی از مواد غذایی برای کاشت رازیانه مناسب نیستند. آبیاری مناسب نقش عمده ای در افزایش عملکرد دانه دارد. بهترین زمان برای آبیاری،ابتدای رویش گیاه ،مرحله تشکیل ساقه و همچنین مرحله نموگل ها است. آماده سازی خاک رازیانه به کود حیوانی پوسیده بسیار حساس است و سبب سوختگی ریشه و خشک شدن گیاه می شود. از این رو در اواخر تابستان کود های حیوانی کاملاً پوسیده را باید به زمین اضافه کرده و سپس شخم عمیقی زده شود. پس از اضافه کردن کود های شیمیایی مورد نیاز گیاه ،آن را با دیسک به عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر در زمین فرو می برند و سپس زمین را تسطیح کرده و بستن خاک را برای کاشت آماده می کنند.

کاشت:

بذر رازیانه قوه نامیه مطلوبی دارد. از این رو این گیاه را به صورت مستقیم و در زمین اصلی باید کشت کرد. کشت رازیانه به صورت ردیفی و با استفاده از ردیف کار انجام می گیرد. چون دوره رویش رازیان بلند است، از این رو این گیاه را باید خیلی زود (نیمه دوم اسفند) کشت کرد. بذر را در ردیف هایی به فاصله ۳۶ تا ۴۸ سانتی‌متر کشت می کنند.بذر باید در عمق ۲ تا ۳سانتی متر طوری کشت شوند که در هر متر طول ردیف، ۶۰ تا ۸۰ عدد بذر قرار گیرد. برای هر هکتار زمین به ۸ تا ۱۰ کیلوگرم بذر نیاز است.

مراقبت و نگهداری:

چنانچه مواد و عناصر غذایی کافی در دسترس گیاهان باشد، رشد آن ها به صورت مطلوبی انجام می‌گیرد. وجین علف های هرز در طول رویش گیاهان ضروری است. اگرچه برای مبارزه با علف های هرز این گیاه علفکش های انتخابی مناسبی به بازار آمده ولی همواره باید با استفاده از عملیات به زراعی و روش های مکانیکی به مبارزه با علف های هرز رازیانه پرداخت. در سال اول رویش، ۲ بار باید اقدام به وجین علف های هرز کرد و در سال دوم و سوم رویش (اوایل بهار ) نیز می توان علف های هرز بین ردیف ها و جلب کرد.

برداشت:

میوه های رازیانه به طور غیر همزمان می رسند. میوه های رسیده از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده می شوند که در این صورت از میزان عملکرد به شدت کاسته می شود. از این روز قبل از ریزش باید محصول را به کمک ماشین برداشت غلات، برداشت کرد .زمان مناسب برای برداشت محصول در سال اول رویش مهر ماه و در سال دوم و سوم رویش، اوایل شهریور ماه است. محصول رازیانه را می توان در دو مرحله برداشت کرد. در مرحله اول شاخه ها و سرشاخه های حامل چتر به طول ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر را برداشت می کنند و آن ها را به مدت ۷ تا ۱۴ روز روی زمین می گذارند تا از رطوبت آنها کاسته شود. در مرحله دوم توسط کمباین ،محصول را برداشت کرده و میوه‌ها را پس از بوجاری کردن جمع آوری می کنند.

رطوبت زیاد در میوه‌های رازیانه مناسب نیست و در کیفیت رویشی و همچنین مواد موثره گیاه تاثیر منفی دارد. از این رو پس از برداشت، آن ها را باید خشک کرد. خشک کردن میوه رازیانه در سایه به استفاده از خشک کن های الکتریکی انجام می شود .چنانچه از خشک کن الکتریکی استفاده شود، دما نباید از ۴۰ درجه سانتی گراد بیشتر شود. عملکرد رازیانه متفاوت بوده و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. به طور کلی عملکرد در سال اول رویش چهار درصد تا ۶ درصد تن در هکتار و در سال دوم یک تا دو تن در هکتار و در سال سوم عملکرد ۶ درصد تا یک و نیم تن در هکتار می رسد و نسبت به سال دوم کاهش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: کدو تخم کاغذی