آشنایی با انواع کودها

آشنایی بیشتر با پدر علم خاک

واسیلی واسیِلویچ داکوچایف معمولا به عنوان پدر علم خاکشناسی و مطالعه خاک در محیط طبیعی خود شناخته میشود. وی در اول مارس 1846 میلادی در استان اسمولنسک امپراتوری روسیه چشم به جهان گشود و در هشتم نوامبر 1903 میلادی در سنت پترزبورگ در سن پنجاه و هفت سالگی درگذشت. تحصیلات او در دانشگاه سنت پترزبورگ در زیر نظر والدمیر ورنادسکی کانی شناس وقت دانشگاه انجام شد و علایقی در زمینه های جغرافیا، زمین شناسی و خاک شناسی از خود نشان داد. وایسلی خاکشناسی روسیه را ارتقا بخشیده و شاید بتوان گفت اولین فردی بود که بررسی های جغرافیایی بر روی انواع خاک ها انجام داد. سهم بزرگ وی در زمینه علم، شیوه منحصر به فرد او در قرار دادن "خاک بر روی نقشه" بود.

ایده تغییرات جغرافیایی در نوع خاک که می توانست توضیح دهد تنها عوامل زمی نشناسی (ماده مادی) در تشکیل خاک اثر نداشته و عواملی نظیر اقلیم، پستی و بلندی و زمان نیز موثرند توسط وایسلی معرفی شد. استفاده از این ایده ها به عنوان یک پایه و اساس منجر به اولین طبقه بندی خاک شد. ایده های داکوچایف به سرعت توسط تعدادی از خاک شناسان و به طور مشخصی هانس ینی مورد توجه قرار گرفت.

او در هنگام فعالیت های خاک شناسی خود طرحی از توصیف پنج عامل خاکساز را توسعه داد و فرضیه خود را پس از مطالعات میدانی گسترده به روی خاکهای روسیه در سال 1883 میلادی مطرح نمود و مشهورترین اثر وی متلعق به همان سال و با نام چرنوزوم روسی بود. به پاس زحمات داکوچایف تعدادی از اصطلاحات خاکشناسی روسی همچون چرنوزم، پادوزل، گلی، و سولنتز در واژگان بین المللی علوم خاک وجود دارد. همچنین دهانه ای بر روی مریخ به افتخار و به عنوان پاداش وی نامگذاری گردید که معادل جایزه نوبل در علم خاک بوده که توسط اتحادیه بین المللی علوم خاک اهدا گردید. داکوچایف در سالهای 1869 تا 1901 میلادی در حدود 285 کار علمی که شامل 61 جلد کتاب و 4 نقشه شد را صورت داد که اغلب آن ها به زبان روسی و تعداد معدودی به زبان انگلیسی انتشار یافته است.

آشنایی با انواع کودها

هر نوع موادی که جهت تقویت خاک و بالا بردن حاصلخیزی آن که چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی باعث افزایش عملکرد محصول می شود کود گفته می شود. کودها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از کودهای شیمیایی ، کود آلی و کود بیولوژیک.

الف) کودهای شیمیایی

تاریخچه:

تولید این نوع کودها، در کشاورزی و ازدیاد تولید محصولات زراعی انقلابی را به وجود آورد. طی مرور زمان تولید این کودها رو به فزونی گذاشته و از آنجا که علاوه بر این که این کود ها باعث ازدیاد محصول میگردد باید این را هم در نظر داشت که، این کودها صدمات زیادی را به خاک، موجودات زنده و اکوسیستم وارد می نمایند. ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوت ها بر مورد مصرف، نحوه پخش، زمان کوددهی و اثر بخشی کودها تاثیر بسیار مهمی دارند. بنابراین شناخت کافی از انواع کودهای شیمیائی قبل از انتخاب و یا مصرف آن ها ضرورت دارد.

کودهای شیمیایی به دو دسته که برخی جزء عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز جز عناصر کم مصرف گیاه ( میکرو المنت ) می باشد تقسیم می شود.

عناصر پر مصرف (ماکرو) شامل: ازت - فسفر - پتاس - کلسیم - منیزیم عناصر کم مصرف (میکرو) شامل : آهن - روی - منگنز - مس – بور

از مزایای کودهای شیمیایی، بهای ارزان، کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و موادآلی آن) است. شیوع بیماریها و آفات متعدد مثلاً شیوع آتشک گلابی در باغ های گلابی کرج و قزوین، نماتد در مزارع چای و حتی شانکر مرکبات در جنوب کشور عمدتاً زاییده مصرف نامتعادل کودها می باشد.

نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهای شیمیایی در ایران می تواند موید مصرف نامتعادل کود در کشور باشد که به شرح زیر می باشد:

درتوزیع نابرابر کودهای شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعالانه، ایجاد یک محیط تجاری و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت برای تقویت مشارکت بخش خصوصی)، نظام قیمت گذاری سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می شود، عدم توازن بین کودشیمیایی در دسترس و کودشیمیایی مورد نیاز، ضعیف تحقیق در کاربرد کود، تجارب سایر کشورها در کنترل مصرف کود شیمیایی می تواند به مصرف کود در کشور کمک کند که در زیر به دو مورد اشاره می شود: در انگلستان تولید گندم در هر هکتار در حدود 5/7 تن تثبیت شده و تولید بیشتر از آن را وزارت کشاورزی صرفاً به خاطر مسایل زیست محیطی ممنوع نموده است. در بلژیک غلظت نیترات در زه آب مزارع اندازه گیری شده و اگر غلظت آن از غلظت نیترات رودخانه بیشتر باشد، با دادن اخطار و با جریمه، مقدار کود مصرفی زارع را کاهش می دهند. امروزه در دنیا تلاش بر آن است که برای تولید محصولی بهتر، سالمتر و همچنین آسیب رساندن کمتر به محیط زیست این نوع کودها را به صورت بهینه مصرف نمایند. در مصرف این نوع کودها باید دقت زیادی شود چون بعضا به دلیل قدرت دوزهای بالای مواد موثره اثرات منفی بر روی گیاه میگذارند. کودها از لحاظ کیفی باید در سطح قابل قبولی باشد و برای آنکه معلوم گردد کود مورد استفاده از کیفیت لازم برخوردار است و همچنین مقدار مورد نیاز و فهمیدن دیگر خصوصیات باید آزمایشهای ذیل را روی آن انجام داد:

-تعیین کیفیت کود

-تعیین میزان کود مصرفی در کشاورزی

-تعیین عناصر تشکیل دهنده کود

-تعیین میزان آلایندگی کود ها از نظر پارامترهای زیست محیطی در خاک و آب

در آزمایشگاه آنالیز کود انواع آزمایشهای شیمیایی (آلی، معدنی)، میکروبیولوژی و برخی پارامترهای فیزیکی بر روی انواع کودها انجام میگیرد تا بتوان کود را مورد بررسی قرار داد.

ب) کود آلی ارگانیک

هر ماده آلی که بوسیله میکروبها قابل تجزیه باشد می تواند بعنوان کود آلی به کار رود. اما کودهای آلی مختلف از نظر کیفیت و دوام در خاک و قیمت بسیار متفاوتند. توجه گردد که تامین مواد غذایی گیاه از طریق اضافه کردن مواد آلی به خاک گران تمام می شود. ارزش اصلی کودهای آلی به علت تغییرات فیزیکی است که در خاک ایجاد می کنند. کودهای آلی را می توان به سه گروه کودهای حیوانی، کود سبز و کمپوست تقسیم نمود.

1- کود حیوانی

کود حیوانی در حقیقت از فضولات حیوانات تهیه میشود که بیشتر از کود گوسفند و گاو و اسب و یا مرغ تشکیل میشود . کود حیوانی به علت دارا بودن حجم وسیعی از مود آلی و غذایی باقی مانده که برای غنای خاک بسیار مفید میباشد در طول تاریخ همواره مورد توجه کشاورزان بوده است .کود انسانی نیز در رده کودهای حیوانی به حساب می آید. در بعضی کشورها از جمله ایران از مدفوع انسانی به عنوان کود در مزارع کشاورزی استفاده میشود.

-کود اسبی

اسب مقدار زیادی علف هرز می خورد و غذای خود را نرم و پودر نمی کند و در نتیجه تعداد از بذور علف هرز سالم از دستگاه گوارش آن عبور می کنند و به همین علت کود اسبی بذر علف هرز زیادی دارد. برای گیاهان اسید دوست کود اسبی مناسب می باشد. کود اسبی نسبت به کودهای گاوی و مرغی درصد ازت بیشتری دارد. سرعت قابلیت استفاده عناصر غذایی کود اسبی متوسط می باشد. کود اسبی برای گیاهان گلدار ، سبزی و صیفی و گیاهان ریشه ای و غده ای مناسب ترین کود می باشد.

-کود گاوی

گاو مقدار زیادی علف می خورد و آنها را خوب جویده وخرد می کند و سیستم گوارش گاو کارایی بیشتر در هضم غذا دارد و در نتیجه کود گاوی تعداد بذر علف هرز کمتری دارد. آزاد سازی عناصر غذایی از کود گاوی تا میزان 50 درصد ممکن است بیش از 18 هفته طول بکشد.

-کود مرغی

کود مرغ مخلوطی از کود مرغی خام و مواد بستر نظیر خاک اره ، خرده چوب و پوسته برنج می باشد

شرایط مصرف کودهای حیوانی

کودهای حیوانی بلافاصله بعد از مصرف با خاک مخلوط کنید تا از هدر رفتن ازت آن جلوگیری بعمل آید. نزدیک به زمان کاشت گیاه زراعی از کودهای حیوانی به مقدار کمتر استفاده کنید در صورت مصرف زیاد کود حیوانی نزدیک به زمان کاشت مشکلات تاخیر در کاشت بدلیل ایجاد شرایط بسیار مرطوب هم چنین پس از کاشت نیز بعلت آزاد سازی آمونیاک می تواند موجب گیاه سوزی در بذور و رشد گیاهچه شود.

بیشتر بخوانید: غذاهای خشک و آماده برای ماهیان زینتی

2- کمپوست

کودی است که از بازیافت مواد ارگانیک (مواد زائدی که ازگیاهان و حیوانات برجای میمانند) به دست می آید. از کمپوست (Compost) در باغبانی و کشاورزی به عنوان تقویت کننده خاک استفاده میشود. کمپوست یکی از بهترین کودهای گیاهی و تقویت کننده های طبیعی خاک است و میتواند جایگزین خوبی برای کودهای تجاری شود. مهم ترین حسن این کود، ارزان بودن آن است. استفاده از کمپوست ساختار خاک را ارتقا میدهد، محتوای خاک را تقویت میکنند و سبب می شود خاک مدت زمان بیشتری بتواند آب را در خود نگه دارد. کمپوست قدرت باروری خاک را افزایش میدهد و کمک میکنند ریشه های سالم در گیاه رشد کند. مواد ارگانیک موجود در کمپوست در حقیقت مواد غذایی میکروارگانیسم هایی هستند که خاک را در وضعیتی سالم و متعادل نگه میدارند. نیتروژن، پتاسیم و فسفر موادی هستند که در نتیجه تغذیه میکروارگانیسم ها از مواد آلی تولید میشوند و در نتیجه تنها تعداد اندکی از مواد مغذی میماند که باید به خاک افزوده شود. با طی زمان کافی تمام زباله های ارگانیک در طبیعت به کمپوست تبدیل میشوند. البته همه زباله ها برای تولید کمپوست در خانه مناسب نیستند.

در اغلب سیستم های تولید کمپوست که در خانه ها به کار میروند، سیستم به دمای مناسب برای کشتن عوامل بیماریزا نمی رسد، در نتیجه باید در نوع مواد اولیه ای که برای تولید کمپوست به کار میرود دقت کرد.

بطورکلی، کمپوست ها از نظر مواد غذائی ضعیف هستند )به استثناء بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت غنی می باشند( و معمولاً برای بهبود ساختمان خاک مورد استفاده قرار می گیرند. اثر فیزیکی کمپوست به مقدار ماده آلی آن و اثر شیمیائی کمپوست به ترکیب شیمیائی آن بستگی دارد. تهیه کمپوست از زباله های شهری و لجن فاضلاب راه مفیدی برای مصرف مجدد و دفع بهداشتی این مواد است. مواد اخیر از این نظر که دارای املاح کم، فاقد مولدین امراض و آفات گیاهی، بذر علف های هرز و خاک می باشند مناسب بوده و به سرعت در خاک می پوسند. لجن فاضلاب را پس از تخمیر غیر هوازی و حرارت دادن (برای کشتن عوامل بیماریزای آن) مورد استفاده قرار می دهند برای تهیه کمپوست روش کلی زیر انجام پذیر است. موادی را که می خواهند. کمپوست نمایند بصورت لایه ای به ضخامت 7 تا 10 سانتیمتر روی سطح زمین یا حفره ای که در زمین تهیه نموده اند قرار می دهند و به ازاء هر سطل از مواد کمپوست شونده حدود 100 گرم فسفات دی آمونیم یا سوپر فسفات بر روی مواد می باشند (در صورتی که از سوپر فسفات استفاده می شوند بهتر است حدود 40 گرم اوره به ازاء هر 100 گرم سوپر فسفات اضافه شود) پس از پاشیدن کود شیمیائی اقدام به آبپاشی این لایه نموده و سپس لایه های جدید را به همین روش اضافه می کنند. ممکن است لایه هائی از کود حیوانی و یا خاک را بطور متناوب با لایه های مواد کمپوست شونده قرار دهند. در صورتی که از لایه های کود حیوانی استفاده می شود به اضافه کردن کود ازت در زمان انباشتن مواد کمپوست شونده نیازی نیست، اما به فسفات و همچنین سولفات کلسیم ممکن است نیاز باشد. ترکیب کود شیمیائی که برای تحریک و تکمیل پوسیدگی و تعادل عناصر به کمپوست اضافه می شود به نسبت کربن به ازت و ترکیب شیمیائی مواد کمپوست شونده بستگی دارد.

پاشیدن چند کیلوگرم اوره به ازاء هر تن مواد کمپوست شونده روی توده کمپوست قبل از هر بار آبپاشی مفید است در مورد بقایای چوب بری ها لازم است کلیه عناصر غذائی به کمپوست اضافه شود. مواد کمپوست شونده را می بایستی همیشه مرطوب نگهداشت و هر 2 تا 4 هفته یکبار آن را مخلوط و زیرورو نمود تا به خوبی تهویه و یکنواخت گردد.

زیرورو کردن زیاد توده موجب می شود که حرارت کمپوست بالا نرفته و آفات و عوامل بیماریزای موجود در مواد از بین نروند.

کمپوست هنگامی آماده مصرف است که مواد کمپوست شونده پوسیده و پودر شده باشند. مدت لازم برای کمپوست شدن با مواد مصرفی و شرایط کار فوق می کند. زباله های شهری پس از مدتی حدود 6 هفته کمپوست می شوند. کمپوست شد کامل خاک اره گاهی چندین ماه طول می کشد. معمولاً خاک اره راحدود 6 هفته در شرایط مناسب می پوسانند تا ترکیبات سمی محلول آن پوسیده شوند و سپس مصرف می کنند. از مسائل تهیه کمپوست توسعه و تجمع مگس و پشه و بوی نامطلوب تخمیر آن است.

افزایش تهویه مواد از شدت بو می کاهد. برای مبارزه با مگس و پشه می بایستی از حشره کش ها استفاده نمود. کمپوست را می توان به جای کود حیوانی مورد استفاده قرار داد.

3- کود سبز

یکی دیگر از راه های افزایش ماده آلی خاک استفاده از کود سبز در تناوب زراعی می باشد. منظور از کود سبز شخم زدن گیاه در خاک پس از رشد کافی و بدون برداشت محصول است. اثر کود سبز بر خصوصیات فیزیکی خاک همانند کود حیوانی می باشد.

ولی کود سبز عملاً مواد غذایی به خاک اضافه نمی کند، بلکه آن چه را که طی رشد خود از خاک جذب کرده و در خود ذخیره نموده است به خاک بر می گرداند اما در صورتی که از گیاهان تیره بقولات بعنوان کود سبز استفاده شود تمام ازت تثبیت شده را به خاک بر می گرداند. از طرف دیگر کود سبز با جذب و ذخیره مواد غذایی در خود از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید. گیاه مورد استفاده بعنوان کود سبز می بایستی اثرات فیتوتوکسینی بر رشد محصول بعدی نداشته باشد، فصل رشد کوتاهی داشته، تراکم بوته بالا را تحمل کند و رشد سبزینه ای زیادی داشته باشد تا علاوه بر این که مقدار زیادی ماده آلی به خاک اضافه می کند، پوشش کامل خاک را تامین نماید. پوشش کامل خاک برای جلوگیری از فرسایش خاک و بازداری رشد علف های هرز ضرورت دارد. بنابراین اهداف کود سبز را می توان در افزایش ماده آلی خاک، حفظ مواد غذائی خاک (و در صورت استفاده از گیاهان تیره بقولات افزایش ازت خاک)، جلوگیری از فرسایش خاک و مبارزه با علف های هرز خالصه نمود. توجه به اهداف فوق روشن می سازد که کود سبز قبل از گیاهان وجینی در تناوب قرار می گیرد.

کود سبز در سیکل تناوبی فقط می تواند جایگزین آیش فصلی گردد. چنانچه طول آیش فصلی موجود برای تولید یک محصول کفایت می نماید، استفاده از کود سبز طی آن آیش فصلی مجاز نیست. نوع آیش فصلی (زمستانه یاتابستانه) که در شرایط کشت آبی توسط کود سبز جایگزین می شود به شرایط اقلیمی بستگی دارد. در نواحی اقلیمی که با زمستان سرد مشخص می شوند، گیاهان وجینی (مانند چغندرقند، پنبه، ذرت و سیب زمینی) در بهار کاشته می شوند و آیش زمستانه می تواند توسط کود سبز اشغال گردد.

در آن نواحی اقلیمی که با زمستان ملایم مشخص می شوند گیاهان وجینی ممکن است در پائیز (مانند چغندر قند و سیب زمینی) یا در بهار (مانند ذرت، پنبه و آفتابگردان) کاشته شوند و کود سبز می تواند محصولی تابستانه یا پائیزه (عکس دوران رشد محصول اصلی) باشد. مهمترین گیاهانی که بعنوان کود سبز در کشت آبی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از خلر، لوبیا روغنی، انواع لوبیا، چاودار، شبدر، جو و گندم سیاه. یونجه بعنوان کود سبز کاشته نمی شود، اما در صورتی که پس از حصول رشد کافی سبزینه ای به خاک برگردانده شود، بعضی از هدف های کود سبز را تامین می کند. گیاهانی مثل گندم سیاه چاودار و شبدر ایرانی به خوب در خاک های فقیر رشد می کنند و در بهبود باروری و ساختمان خاکها موثر می باشند.

کود سبز را حداقل دو هفته قبل از کاشت محصول اصلی به خاک بر میگردانند. هرچه درصد مواد خشبی کود سبز بیشتر و ازت آن کمتر باشد، می بایستی با فاصله زمانی طولانی تری از کاشت محصول اصلی به خاک برگردانده شود. در صورتی که از گیاهانی مثل یونجه یا شبدر بعنوان کود سبز استفاده می شود می بایستی ابتدا آن ها را با ماشین آلاتی مانند کولتیواتور پنجه غازی از پائین طوقه قطع نمود تا خشک گردند و یا آنها را با علف کش راند آپ یا توفوردی خشک کرد و 3 تا 4 هفته بعد از طوقه کن کردن یا تیمار با علف کش در وضعیت گاو رو بودن خاک شخم شوند.

ج) کود بیولوژیک

کودهای بیولوژیک دارای باکتری و قارچ های مفیدی می باشند که برای اهداف خاصی استفاده می شوند.از این موارد می توان به تثبیت ازت – رها سازی یون فسفات، آهن ،پتاسیم و.. از ترکیبات نامحلول ان ها اشاره نمود.این با کتری ها معمولا در اطراف ریشه گیاه استقرار یافته و به گیاه در جذب عناصرغذایی کمک می نماید.این گونه کودها منشاء طبیعی دارند و معمولا از خاک گرفته می شوند.کود های بیولوژیک دیگر الودگی کود های شیمیایی را ندارد و باعث کاهش الودگی کود های شیمیایی هم می شود این کودها باعث بهبود ساختمان خاک ،افزایش محصول و کاهش بیماری ها می شوند.شرکت های مختلفی در این زمینه فعالیت دارند و از مشهورترین این شرکت ها در ایران می توان به زیست فناور سبز اشاره نمود و از محصولات ان ها می توان به کود زیستی فسفاته بارور 2 اشاره نمود. موسسه فن اوری زیستی اسیا هم در این زمینه فعالیت گسترده ای دارد این موسسه همچنین در تولید حشره کش های بیولوژیک فعالیت دارد از کود های بیولژیک این موسسه می توان به کود بیولوژیک ازتو باکتر(نیتروکسن– ازتو باکتر مایع) ،بیووم پلاس(حل کننده فسفات)،ریزو چک پی،بیووم ، سوپر نیترو و... و از حشره کش های بیولوژیک بی تورین رانام برد. قارچ کش بیو لوژیک بیوسوبتیل نیز از این موارد می باشد.

کودهای گیاهی

گیالوش

گیالوش (پیت) یا تورب عبارت از بقایای گیاهان آبزی، باتلاق ها و مرداب هاست که زیر آب به حالت نیمه پوسیده و تجزیه شده به جا مانده است و خرد شده آن را پس از استخراج در ترکیبات خاکی بکار می برند. ترکیبات گیالوش های مختلف بر حسب نوع گیاهی که از آن بوجود آمده اند مقدار پوسیده بودن، مقدار مواد معدنی و درجه اسیدی بودن، متفاوت است.از میان انواع گیالوش در ایران خزه از همه معروف تر است که دارای رنگ قهوه ای می باشد و ظرفیت نگهداری آبی حدود ده برابر وزن خشکش را دارد. این ماده، اسیدی و با pH برابر 8/3 تا 5/4 بوده، مقدار کمی ازت دارد و فسفر و پتاس آن ناچیز است. بنابراین برای نگهداری بیشتر آب و خاک افزوده، قبل از افزودن خزه لوش به خاک باید در صورت لزوم آن را تکه تکه کرد و لازم است که مرطوب شود.

آشنایی با پ هاش خاک

پ هاش یا واکنش خاک اصطلاحی است که واکنش اسیدی یا بازی خاک را نشان می دهد، یعنی به این سوال پاسخ میدهد: آیا خاک اسیدی است یا قلیایی یا خنثی. پ هاش خاک یکی از ویژگی های فیزیولوژیکی برجسته محلول خاک بوده و در خواص فیزیکی، شیمیایی و زیست شناختی آن تأثیر وافری دارد. بسیاری از واکنش های شیمیایی و زیست شیمیایی خاک تنها در پ هاش مشخصی از آن رخ می دهد. پ هاش خاک بطور مستقیم یا غیرمستقیم رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. مهم ترین نقش پهاش خاک کنترل حلالیت عناصر غذایی در خاک میباشد. به عبارت دیگر قابلیت جذب عناصر غذایی وابستگی زیادی به پ هاش خاک دارد.

عناصر غذایی در پ هاشهای مختلف، حلالیت های متفاوتی دارند.

1) سرعت تجزیه مواد معدنی و آلی خاک تحت تأثیر پ هاش آن قرار دارد.

2) محلولیت و قابلیت جذب عناصر غذایی خاک به وسیله واکنش یا پ هاش خاک انجام میشود.

 4) غلظت فسفات با پ هاش خاک تغییر میکند.

5) استفاده مستقیم از یون هایOHوH مانند: اسیدها و هیدروکسیدها و غیره هنگامی که با غلظت زیاد استفاده شوند برای گیاه مضر است.

جدول رابطه عناصر غذایی خاک و پها ش جذب
 

جدول طبقه بندی خاک از نظر پ هاش

پ هاش مناسب برای اغلب گیاهان زراعی بین 6 تا 7 است. محیط و شرایط آب و هوایی، کیفیت آب، کیفیت خاک و ترکیبات آن و کودهای شیمیایی همه و همه روی پ هاش خاک موثرند. تجزیه مواد آلی و بارندگی موجب کاهش پ هاش خاک می شود. مثال در مناطق خیلی مرطوب و بارانی به علت شسته شدن کاتیون های بازی، خاک حالت اسیدی پیدا می کند و برعکس در نواحی گرم و خشک خاک ها اغلب قلیایی هستند. رشد و توسعه ریشه (اغلب گیاهان) معمولا در خاک های اسیدی کمتر است. قارچ ها بیشتر در خاک اسیدی و باکتری ها بیشتر در خاک قلیایی رشد می کنند. گیاهانی مانند زغال اخته آبی رنگ توانایی تحمل اسیدیته 4 تا 5.5 را دارا هستند و برخی گیاهان نیز مانند جو و چغندرقند و درخت گز می توانند پ هاش های قلیایی را تحمل کنند. پس از نمونه برداری از خاک و انجام آزمایش های خاک شناسی میتوان به عدد دقیق پ هاش خاک پی برد. گاهی لازم میشود برای محصول مورد نظر اسیدیته خاک را کمی تغییر دهیم. برای اسیدی کردن خاک به آن گوگرد اضافه میکنند (که طی فرآیندهای شیمیایی به اسیدسولفوریک تبدیل می شود) یا مستقیما آزالیا کارها اسید سولفوریک اضافه می کنند. سولفات آهن و سولفات آلومنیوم هم در کاهش پ هاش موثرند. همچنین کودهای نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم نیز موجب اسیدی شدن خاک می شوند. (کودهای نیتروژن دار) حال برعکس اگر بخواهند خاک را قلیایی بکنند به آن آهک اضافه می کنند.

مشکل خاک ایران، بالا بودن پ هاش خاک و قلیایی بودن آن است.

برای کاهش پ هاش خاک باید از یکسری مواد اصلاح کننده یا کاهش دهنده پ هاش استفاده بکنیم. یعنی اینکه در بعضی جاها از طریق آبیاری اسید سولفوریک و اسید کلریدریک به خاک اضافه کنیم. ولی مصرف اسید کاری مشکل و همراه با خطرات جانبی بوده و توصیه می شود برای کاهش پهاش خاک، از گوگرد استفاده بشود. عنصر گوگرد اضافه شده به خاک بوسیله ی باکتری تیوباسیلوس (که در خاک موجود است) اکسید شده و اسید سولفوریک تولید می کند و پ هاش خاک را تغییر می دهد، اما کاهش پ هاش خاک زیاد نیست بلکه فقط در حد یک واحد پ هاش تغییر داده میشود. در روش دیگر، پ هاش خاک را موضعی کاهش می دهند تا اثرات منفی آن را از بین ببرند. مثلاً مقدار کمی از خاک گلدان را انتخاب کرده (حدود0.2کل خاک گلدان) و پ هاش آن را کاهش می دهند، وقتی ریشه گیاه به آن قسمت خاک رسید در محیط مناسب عناصر خود را دریافت می کند.

اثرات مصرف کودهای مختلف و میکروارگانیسم ها روی پ هاش مصرف کودهای مختلف در خاک های زیر کشت، تغییراتی در پ هاش ایجاد می کند، معمولاً کودهایی از نوع آمونیاکی، سولفات، کلرور پتاسیم، سوپر فسفات، گوگرد، اوره موجب تنزل پ هاش خاک می شود، در حالی که کودهای دیگر مانند سیانامید، اسکوری، نیترات های سدیم و کلسیم و کود دامی، پ هاش خاک را بالا می برند. تأثیر فعالیت میکروارگانیسم ها در عمل هوموسی شدن بقایای آلی تأثیر دارند، خواه ناخواه در پ هاش خاک تأثیر می گذارند، چرا که محصول نهایی این فعالیت در هر شرایط، نوع مشخص از هوموس است که پ هاش آن با نوع دیگر تفاوت دارد.

بیشتر بخوانید: لیسه بید