کاشت گیاهان دارویی در گلخانه

پوشاندن گلخانه (موقت)

رشـد جمعیـت و افزایـش مصـرف سـرانه که با سـطح درآمد و زندگـی افراد جامعه هم بسـتگی زیـادی دارد، دو مسـئله مهـم در تأمیـن نیازهـای غذایـی بـرای افـراد جوامع در حـال پیشـرفت از جمله ایران اسـت و در ایـن میـان نقـش اسـتفاده مؤثـر و بهینه از منابـع محدود آب وخـاک از اهمیت ویـژهای برخوردار اسـت. هر یـک از گیاهـان بـرای داشـتن رشـد مطلـوب نیـاز به شـرایط خاصی از نظر شـدت نـور، دمای روزانـه، دمای شـبانه، میـزان رطوبـت نسـبی هـوا و رطوبـت خاک دارنـد. برای تولیـد و پرورش تجـاری گیاهان بـا کیفیت بـاال و در تمـام طـول سـال بایـد شـرایط محیطـی مطلوبـی بـه همـراه کنتـرل عوامل خسـارت زا نظیـر باد، طوفانهـای ویرانگـر، سـرما و یخبنـدان و..... از طریـق سـاختمانی بنـام گلخانـه فراهـم آوریـم که بـه عنوان محیـط کنتـرل شـده مطـرح می گـردد. بـا توجـه به نیـاز روزافـزون بـازار، چـه از نظـر تولیـد گل و گیاهان زینتـی و چـه از نظـر سـبزیجات و صیفی جـات خارج از فصـل و همچنین تولیـد گیاهان دارویـی، این روش، تولیـد، امـروزه بـه یکـی از سـودآورترین بخش هـای کشـاورزی تبدیـل شده اسـت کـه البته سـرمایه گذاری اولیـه فراوانـی را نیـز طلـب می کنـد. بـا توجه به سـرمایه گذاری زیـادی که در ایـن زمینه صـورت میگیرد، فقـدان مدیریـت صحیـح در احـداث گلخانـه، انتخـاب مکان، نـوع گلخانه و پوشـش آن باعث عـدم بهره وری مناسـب از سـرمایه و امکانات خواهد شـد.

تکثیر و نگهداری گیاهان دارویی در محیط های سرپوشیده

بـرای تولیـد و پـرورش تجـاری گیاهـان بـا کیفیـت بـالا و در تمام طول سـال، شـرایط محیطـی مطلوبی به همـراه کنتـرل عوامل خسـارت زا نظیـر باد، طوفان، سـرما، یخبنـدان و... در محیط های کنترل شـده مطرح میگردنـد و از طرفـی تکنولـوژی تولیـد محصـولات در محیطهـای سرپوشـیده گلخانهای منجر بـه افزایش چشـمگیر راندمـان بهـره وری از منابـع محـدود آبـی و خاکـی گشـته و اهمیت آن بـا توجه به اقلیم خشـک و کـم بـاران در اکثـر نقاط کشـور ما، غیـر قابل انکار اسـت. بنابرایـن ایجـاد محلهـای تحـت کنتـرل و پوشـیده بـه منظـور نگهـداری و پـرورش گیاهان مخصوصـا برای مناطقـی کـه خطـر عوامل نامسـاعد جوی وجـود دارد، الزامی می باشـد. این موضـوع اهدافی را بـه دنبال دارد.

کـه مهمتـر از همـه میتـوان تولیـد خـارج از فصـل یـا پیـش رس کـردن بسـیاری از محصولات و بهدسـت آوردن محصـولات در غیـر از موطـن اصلـی را نـام بـرد. كشـت گیاهـان، درچنیـن محل هـای سرپوشـیده و کنتـرل شـدهای، بـه آب و زمیـن كمتـری احتیـاج دارد، امـا كار بیشـتری میطلبـد. هرچنـد کـه گیاهـان دارویـی در اغلـب منابـع علمـی بـه گیاهـان تنشـی معـروف بـوده ودر شـرایط سـخت نیـز رویش داشـته و مـواد مؤثـره تولیـد می کننـد، امـا بـرای پیش رس کـردن، تولیـد نشـاء، تکثیر خـارج از فصل رویـش، انجام تحقیـات بـر روی رشـد و میـزان مـواد مؤثـره گیاهـان دارویی و همچنیـن پرورش برخـی از گیاهـان دارویی وارد شـده بـه کشـور کـه در آب و هوای ایـران نمیتوان اقدام به کشـت اقتصـادی آنها نمـود، نیازمند چنین مکانهای سـر پوشـیدهای هسـتیم.

پوشش های گلخانه

پوشـش گلخانـه یکـی از مـوارد مهـم میباشـد کـه باید در همـان آغـاز طراحی گلخانـه به آن توجه شـود و از مهمتریـن تصمیمـات گلخانـه داران می باشـد و بایسـتی بـه دقت انجـام گیرد. ویژگی های پوشش های مناسب گلخانه ای عبارتنداز:

1ـ درصد عبور نور مؤثر درفتوسنتز ازآنها زیاد باشد.

2ـ کمترین اتلاف را در میزان حرارت و گرما داشته باشد.

 3ـ وزن کمتری داشته باشد.

4ـ از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.

 5ـ عمر طولانی داشته باشد.

رایج ترین پوشش های گلخانه عبارتند از:

1ـ پلاستیک

 امـروزه بـرای پوشـاندن گلخانه هـا اسـتفاده از پلاسـتیک در مقایسـه بـا شیشـه بسـیار متداول شـده اسـت. ایـن پوشـشها در و درصـد بالایـی از پوشـش گلخانه هـای دنیـا را بـه خـود اختصـاص داده اسـت. معمـولا در سـایبان ها بـه کار می رونـد. گلخانه هـای تونلـی (نیم دایـره)، تونل هـای پلاسـتیکی و بعضـا از مزایـای پوشـشهای پلاسـتیکی، ارزان بـودن آنهـا و نصـب آسـان آنهـا می باشـد. عیـب پوشـشهای پلاسـتیکی دوام کم آنها اسـت. چرا که اشـعه ماورای بنفش خورشـید باعث شـکنندگی و تیرگی پلاسـتیک میشـود. پوشـشهای پلاسـتیکی میتوانـد از جنـس پلیاتیلـن، پلیاسـتر، پلی کلریـد وینیـل، پلـی وینیل فلوریـد، فایبـر گالس (فیبـر شیشـه) باشـد. اگرچـه درپالسـتیک های جدیـد پلـی وینیـل کلرید انتقـال نور بیشـتر و دارای عمـر طولانی تـر(ده سـال) هسـتند ولی پلاسـتیک های پلـی اتیلن بیشـترین اسـتفاده را در پوشـش گلخانه هـا دارنـد. و اغلـب پوشـشهای پلاسـتیکی از نـوع پلـی اتیلـن بـوده کـه معمـولا به ماده مقاوم کننـده در مقابـل اشـعه مـاورای بنفـش آمیختـه شـده اند کـه در این صورت طـول عمر آنهـا تا حدود ۳ سـال قابـل افزایـش اسـت. و همچنیـن بـا اسـتفاده ازمـواد نگهدارنـده نـور مـادون قرمـزدر پوشـشهای پلاسـتیکی، دمـای گلخانـه را در شـب نیـز کاهـش می دهنـد. بهترین موقع کشـیدن پالسـتیک در روزهای نرم اسـت و بهتـر روی بدنه میمانـد. در این صورت پس از سـرد گـرم و آفتابـی اسـت که پلاسـتیک نسـبتا شـدن هـوا پلاسـتیک منقبـض شـده و به طور کامـل کشـیده و محکـم می گردد.

 2ـ شیشه

امـروزه گلخانـه بـا پوشـش شیشـه ای از پرهزینـه تریـن انـواع گلخانه هـا اسـت. اگـر چه ایـن نـوع گلخانهها دارای طـول عمـر بـالا، قابلیـت بـالای عبـور نـور و حـرارت هسـتند ولـی هزینـه بـالای سـاخت، مشـکل تر بـودن احـداث آنهـا نسـبت بـه نایلون هـای گلخانـه ای، مصـرف سـوخت بـالا و.. سـبب شـده اسـت کـه اکثر تولیدکننـدگان محصـولات گلخانه ای روی بـه اسـتفاده از پوشـش های پلاسـتیکی بیاورنـد. از جملـه ایـن پلاسـتیک ها کـه بعنـوان جایگزین شیشـه بـه کار میروند فایبرگالس مقـاوم (فیبر شیشـه ای)اسـت. این نـوع پلاسـتیک ها دارای طـول عمـر 10 تا 20 سـاله بـوده و قیمت آنها از شیشـه ارزانتـر تمام میشـود.

3_فایبر گلاس

 طـول عمـر آن بسـته بـه کیفیـت مـاده بیـن ۲۰ـ۳ سـال متغیـر اسـت و در انـواع و درجـات مختلـف و در دو نـوع صاف و مـوجدار (مقـاوم بـه سـرما و تگـرگ) سـاخته می شـود و بیشـتر برای پوشـش تک لایه مـورد اسـتفاده قرار میگیرنـد. ایـن پوشـش مقـاوم بـوده و در برابـر ضربـات عوامـل خارجـی شـکنندگی کمتـری نسـبت بـه شیشـه دارد و باعـث پراکندگـی نـور شـده و شـدت نـور یکنواختـی در گلخانـه فراهـم می کنـد و در نتیجه بـرای پـرورش گیاهـان گلدانـی بـرگ زینتی مناسـب می باشـد. در مـدت زمان کمتـری خنک شـده ولی از بعد از گذشـت ۱۰ـ ۸ سـالً برابر با شیشـه دارند. این پوشـش معمولا نظـر گرمایـی نیـاز بـه انـرژی تقریبـا تغییـر رنـگ داده و میـزان نـور عبـوری از آن کاهـش می یابـد. از معایب دیگـر فایبر گلاس قابلیت اشـتعال زیـاد آن می باشـد.

تاسیسات باغبانی

نــور، دمــا، رطوبــت، گازهــا و بســترهای کشــت از مهمتریــن عوامــل محیطــی كنترل كننــده رشــد و نمــو گیاهـان می باشـند. منظـور از تأسیسـات باغبانـی فراهـم کـردن مکان هایـی اسـت کـه در آن عوامـل فـوق را بـا توجـه بـه نیـاز هرگونـه گیاهـی کنتـرل و تغییـر داده تـا گیاهانـی را خـارج از فصـل رویـش و یـا درآب و هوایـی غیـر از آنكـه در آن رشـد و نمـو میكننـد، پـرورش داده و همچنیـن برخـی از گیاهـان را پیـش رس و نشـاء آنهـا را بـرای انتقـال بـه زمیـن اصلـی تولیـد کـرد. برخی ازمهمترین تأسیسات باغبانی عبارتند از: خزانه، سایبان، شاسی، تونل های پلاستیکی و گلخانه.

خزانه هوای ازاد

خزانـه هـوای آزاد عبـارت اسـت از محـل محـدودی مانندکـرت یـا باغچـه ای بـه اندازه هـای مختلف کـه دارای خـاک اصلاح شـده و بـا زهکشـی مناسـب باشـد کـه ابتـدا گیاهان مـورد نظـر به صـورت متراکم در آن کشـت شـده و بعـد از طـی مرحلـه ای از رشـد بـه محـل اصلـی انتقـال داده شـوند. از خزانـه برای تولید نشـاء، کشـت برخـی از قلمـه گیاهـان و... اسـتفاده میشـود. در انتخـاب محـل و بسـتر کشـت خزانه بایـد دقت فـراوان نمود زیـرا گیاهـان مـورد نظـر در طی ازدیاد،حسـاس تریـن مرحله خـود را طی می کننـد و در صورت وجود شـرایط نامناسـب بـه نشـاء و نهـال در حـال ازدیاد خسـارت وارد میشـود. شـکلهای زیر تولیـد نشـاءگیاه دارویی گل همیشـه بهـار را نشـان می دهند.

سایبان

یکـی از تأسیسـات سـاده در باغبانـی سـایبان اسـت. کـه از یـک اسـکلت چوبـی یـا فلـزی کـه روی آن را با مـوادی ماننـد پلاسـتیک، پارچـه، شـاخ و بـرگ گیاهـان و ماننـد آن پوشـانیده اند. تشـکیل شـده اسـت. و در واقـع مكانـی بـرای حفاظـت از گیاهـان در مقابـل تابـش مسـتقیم نـور خورشـید، بارندگـی، نـور اضافی، حشـرات و... می باشـد. سـایبان در ابعـاد مختلـف سـاخته می شـود.

شاسی

شاسـی محـل یـا جعبه ای اسـت با ابعاد مشـخص کـه عرض آن 80 تـا 100 سـانتیمتر، ارتفـاع آن 30 تا 50 سـانتیمتر و طـول آن 30 تـا 40 سـانتی متر می باشـد. از شاسـی بـرای كشـت بذر و تولید نشـاء جهت انتقـال بـه مزرعـه، پیـش رس کـردن گیاهان، ریشـه دار کـردن قلمه هـا، مقاوم كـردن قلمه های ریشـه دار شـده و گیاهـان تولیـد شـده در گلخانه، به سـرما اسـتفاده می شـود. شاسـی ها در واقـع گلخانه های کوچک بـه شـمار می رونـد و ممکـن اسـت به صـورت متحـرک و یا ثابـت باشـند. از نظر حـرارت موجود در شاسـی دو نوع شاسـی سـرد و شاسـی گرم وجـود دارد.

شاسی سرد:

نوعـی از شاسـی اسـت کـه منبـع حرارتی آن فقط انرژی خورشـیدی می باشـد و غیـر از نور خورشـید منبع حرارتـی دیگـری نـدارد. بایـد توجه نمـود که لبه های این شاسـی را شـیب دار می سـازند تا شاسـی توانایی جذب حداکثر انرژی خورشـیدی را داشـته باشـد.

شاسی گرم:

در ایـن نـوع از شاسـی، منبـع حرارتی فقط خورشـید نیسـت، بلکه از منابع آلـی مانند کود یا برگ، سیسـتم آب گـرم، جریـان هوای گرم،وسـایل برقـی و یا کابل های حرارتی نیز اسـتفاده می شـود.

تونل پلاستیکی:

امـروزه بـا بهره گیـری از تونل هـای پلاسـتیکی اقـدام بـه کشـت و به دسـت آوردن محصـولات غیـر فصـل می کننـد. سـاده ترین تونل هـا، تونـل بسـیار کوتـاه یـا مینیتونـل می باشـد کـه ارتفـاع آن در حـدود 50 سـانتیمتر بـوده و بـرای پوشـش آن از نایلـون پلـی اتیلـن اسـتفاده میشـود. از تونلهای پلاسـتیکی کوتاه تـا ارتفـاع یـک متـر و تونل هـای بلنـد تا ارتفـاع 2 متر بـرای پیش رس کـردن سـبزی ها اسـتفاده می کنند. بـرای برپـا کـردن تونـل بـه فاصلـه هر 3 متـر، 2 عدد مفتـول آهنی یکـی در زیـر و دیگری در روی پوشـش نایلـون در زمیـن فـرو می برنـد و پوشـش نایلونی در بیـن این دو کمان آهنی کشـیده و محکم قـرار میگیرد و در انتهـای تونـل نیز بسـته می شـود.

بیشتر بخوانید: خیار گلخانه ای

گلخانه:

گلخانـه عبـارت اسـت از مكانـی كـه بـا مـواد شـفاف پوشـیده شـده و در آن عوامل محیطـی مختلـف از قبیـل دمـا، رطوبـت نسـبی، نـور، میـزان دی اكسـیدكربن و تهویـه قابـل کنتـرل می باشـد. و در آن میتـوان گیاهـان را در تمـام طـول سـال پـرورش داد.

مزایای پرورش گیاهان دارویی

1 ـ امـكان تولیـد مسـتمر محصـوالت در تمـام طول سـال بـدون تأثیـر محدودیتهای موجـود بخصوص در مناطق سـرد.

 2ـ پیش رس کردن گیاهان و امکان تولید محصول در کوتاه مدت.

 3ـ طوالنی کردن فصل رشد گیاهان.

 4ـ ازدیاد گیاهان به روش جنسی و غیر جنسی.

 5ـ بهرهوری صحیح از امكانات محدود آب و خاك بخصوص در قطعات و اراضی كوچك غیر اقتصادی.

 6 ـ بازدهی تثبیت شده با توجه به كنترل عوامل تولید شامل رطوبت، درجه حرارت، تهویه و نور.

 7 ـ كاهش خسارت و تأمین امنیت تولید با توجه به كنترل عوامل سوء محیطی در یك محیط بسته.

 8 ـ ایجاد اشتغال مفید و مولد در جامعه.

انواع گلخانه ها

گلخانه ها را معمولا از نظر شکل و ساختار و همچنین از نظر دما به انواع زیر تقسیم بندی می کنند:

از نظر دمایی گلخانه ها را به چهار گروه زیر تقسیم می کنند:

1ـ گلخانه های سرد

 2ـ گلخانه نیمه گرم یا معتدل

 3ـ گلخانه گرم

4ـ گلخانه گرم و مرطوب

انواع گلخانه از نظر شکل و ساختار:

1ـ گلخانه های یک طرفه

 2ـ گلخانه های دوطرفه 169 پوشاندن گلخانه (موقت)

3ـ گلخانه های نیمه دو طرفه

 4ـ گلخانه  آ شکل( Aـ shaped )

5  ـ گلخانه های جوی پشته ای(به هم پیوسته) 

6  ـ گلخانه های تونلی یا نیم استوانه ای

ایـن نـوع گلخانه هـا بـه نسـبت سـاخت، آسـان و ارزان دارند، و امروزه بسـیار متداول شـده اسـت. اسـکلت آن توسـط لولـه یـا پروفیل هـای گالوانیـزه سـاخته میشـود که قـوس 180 درجـه دارند و توسـط تیرهای فرعـی کـه در امتـداد طولـی گلخانـه قـرار دارنـد، نگه داشـته می شـود. امـروزه بـرای اسـتحکام بیشـتر و تغییـرات احتمالـی از پیـچ و مهـره بجای جوشـکاری اسـتفاده می شـود.

نکات مهم در احداث گلخانه

یکـی از اولیـن تصمیماتـی کـه باید اتخاذ شـود، این اسـت که گلخانه به صـورت یک واحد جداگانـه، در تماس بـا سـاختمانهای موجود و یا به صورت بخشـی از سـاختمانهای جدید سـاخته شـود. رسـیدن بـه این هدف زمانـی حاصـل میشـود كـه مشـخصات فنـی گلخانـه در حـد اسـتاندارد و یـا حداقـل نزدیـك به ایـن معیار رعایـت شـده باشـد. بـه همیـن منظور بـرای احداث هـر گلخانه باید مـوارد زیر مـد نظر قـرار گیرند.

 1ـ در انتخـاب محل مناسـب، فضای توسـعه بایسـتی مـورد توجه قرار گیـرد. پیش بینی احـداث ابنیه مورد نیـاز علاوه بـر اسـکلت گلخانه ها، سـاختمان کارگـری، سـرویسهای بهداشـتی، فضای لازم جهـت ذخیره آب وسـوخت از اهمیت ویژهای برخوردار اسـت.

۲ـ محـل گلخانـه حتی الامـکان نزدیـک جاده هـای اصلـی یـا دارای جاده هـای مناسـب باشـد. شـیب های تنـد، محل هـای بادگیـر، مـکان مناسـبی بـرای احـداث گلخانـه نیسـتند. ابعـاد زمین بایـد طـوری انتخاب شـود کـه بتـوان گلخانه هـا را در جهـت شـمال ـ جنـوب در آن احـداث نمـود. بایسـتی محل تا حـد امکان مسـطح باشـد تـا هزینه تسـطیح کاهـش یابد.

 3ـ خـاک محـل احـداث گلخانـه بایـد دارای بافتـی متوسـط، زهکشـی مناسـب، فاقـد شـوری و... باشـددر به دلیـل اسـتفاده گسـترده از آب در عملیـات گلخانه هـا احـداث یک سیسـتم زهکش مناسـب مخصوصا خاک هـای دارای بافـت سـنگین ضـروری اسـت.

 4ـ دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب باید امکانپذیر باشد.

5ـ بـرای تأمیـن نـوع سـوخت مصرفـی در گلخانـه در مناطقـی کـه امکان دسترسـی بـه گاز طبیعـی وجود دارد؛ میتـوان بـا کاربـرد ایـن سـوخت ارزان، هزینه هـا را بـه مقـدار زیـادی در تولیـد فصـل سـرما کاهـش داد. گلخانه هـای دور از لوله هـای گاز مجبـور بـه اسـتفاده از سـایر منابـع انـرژی به جـای گاز می باشـد کـه به عنـوان ارزانتریـن و پاک تریـن منبـع انـرژی به شـمار مـیرود دارای آب و هـوای نامسـاعد، باران هـای شـدید، سـایه ناشـی از واقـع شـدن در دامنـه

 6  ـ جایـی کـه دائمـا شـمالی کوه هـای بلنـد و یـا درختـان سـربه فلـک کشـیده باشـد، مناسـب احـداث گلخانه نیسـت. 

بسترهای کشت در گلخانه

 آماده سـازی بسـتر گلخانـه از مـوارد بسـیار مهـم و حیاتـی در کنتـرل رشـد و بـاروری گیـاه اسـت. محیـط کشـت مطلـوب بایـد دارای ویژگیهـای زیـر باشـد:

 1ـ قدرت نگه داری آب کافی

2ـ داشتن خلل و فرج کافی برای تهویه و خروج آبهای اضافی

 3ـ کم بودن میزان نمک

4  ـ فاقد عوامل بیماری زا و بذر علفهای هرز

5  ـ داشتن مواد غذایی کافی

6ـ انتخـاب نـوع محصولـی کـه در برنامه تولیـد قرارمیگیرد از دیگر نـکات مهم در احداث گلخانه اسـت، با توجه بـه اینکـه گرایشهـا به سـمت تولیـد اختصاصی محصـولات اسـت و دسـتور کار تولید پـس از مطالعـه ابتدایی بـازار داخلـی و خارجـی مشـخص می گـردد؛ بنابراین قبل از احداث، ابتدا بایسـتی تعیین کننـد که چه محصولی تولید شود. سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیم مناسب آن محصول بگیرید.

بستر کاشت در گلخانه ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)می باشند.

الف) بسترهای خاکی

خصوصیـات مختلـف خـاک (فیزیکـی و شـیمیایی) بـر چگونگـی رشـد و نمـو، کمیـت و کیفیت مـواد مؤثر گیاهـان دارویـی تأثیـر دارد. بـرای حصـول اطمینـان از خـاک بسـتر گلخانـه، بهتـر اسـت اولیـن اقـدام، نمونهبـرداری از نقـاط مختلـف و ارسـال بـه آزمایشـگاه بـرای آنالیـز کامـل آن از لحـاظ بافـت، EC، PH و عناصـر غذایـی موجـود باشـد. در ایـن صـورت اصلاح خـاک و برنامـه کـود دهـی ضمن رشـد، متناسـب با سـن و نـوع محصـول را میتـوان بـه راحتی مدیریـت نمود. مـواد آلی خاک داخـل گلخانه به علت اسـتفاده مـداوم از خـاک و نیـز گـرم بـودن، تجزیـه میشـود و باید بـا اضافه کـردن مواد آلـی مختلف ترمیـم گردد. در ضمـن رشـد میکروارگانیسـم های مضـر خـاک بـه دلیل گـرم و مرطوب بـودن محیط به گیاهان آسـیب میرسـاند کـه باید بـه روشهای مختلف عفونی شـود. از مشـکلات دیگر خاک کاهش عناصـر معدنی خاک می باشـد کـه در مواقـع معیـن بایـد کمبودهـای آن برطـرف شـود. در اکثـر مواقع خـاک گلخانه بـا کمبود مـواد آلـی مواجـه اسـت. بـرای ایـن منظـور میتـوان از مـواد آلـی ماننـد: پیـت، کوکوپیـت، خـاک بـرگ، کـود دامـی و... اسـتفاده نمود.

ضد عفونی کردن بسترهای کشت خاکی

ضـد عفونـی بسـتر بـه منظور حـذف عوامـل بیماری زا، تخـم حشـرات و بذر علفهـای هرز انجـام می گیرد. روش هایـی کـه بـرای ضدعفونی بسـتر بـه کار میروند عبـارت اند از:

1ـ ضد عفونی با بخار آب:

ایـن روش ارزان، سـریع و مؤثرتـر از روشهـای دیگـر اسـت. در ایـن روش زه کشـی وهـوا دهـی خـاک نیز بهبـود می یابـد.


 

 روش کار: بخـار آب توسـط دیـگ بخار تولید میشـود و از طریـق لوله های سـوراخداری در عمق 15ـ10 سـانتیمتری زیر خاک قرار دارند و یا به وسـیله شـیلنگ های منفذدار کرباسـی که در سـطح محیط کشـت قرار میگیرد؛ تزریق می شـود. اگر عرض پشـته ها یا بسـتر کشـت 90 سـانتیمتر باشـد یک لولـه بخـار و درصورتی که حـدود 120 سـانتیمتر باشـد دو لولـه انتقـال بخـار آب نیـاز اسـت. بـرای محبوس کـردن بخار، سـطح بسـتر را با پلاسـتیک می پوشـانند. دمای تولیـد شـده در ایـن روش باید حـدود 60 درجه سـانتیگراد و مـدت زمـان لازم بـرای بخـار دهی 30 دقیقه باشـد.

2ـ ضد عفونی با خورشید:

در ایـن روش بسـتر را آبیـاری نمـوده و مرطـوب می کننـد و سـپس روی آن را با پلاسـتیک نازک روشـن با ضخامت 25 الی 100 میکرون پوشـش بایـد در ماههای گرم می دهنـد. ایـن عمل حتمـا سـال انجـام گیـرد. دمای بسـتر بـا این شـیوه به 40 تـا 60 درجه سـانتی گراد افزایش می یابد که بـرای اکثر موجودات مضر کشـنده اسـت. معمولا پوشـش پلاسـتیکی را 4 تـا 6 هفتـه روی بسـتر نگـه می دارنـد. بسـترهایی کـه با ایـن روش ضد عفونـی می شـوند؛ عملکـرد مناسـبی نسـبت به بقیـه شـیوه ها دارنـد. عمده تریـن عیب ایـن کار نیـاز به زمان طولانـی و هوای گرم محیط اسـت.

3ـ ضدعفونی بستر با مواد شیمیایی:

در صورتـی کـه هیـچ کـدام از روشهـای ضـد عفونی امکان پذیـر نبود برای ضد عفونی بسـتر از مواد شـیمیایی اسـتفاده می شـود. بسـتر باید شـخم خورده و دارای رطوبت 40 تا 80 درصد ظرفیت زراعی باشـد و با پلاستیک روشـن بـرای تأمیـن دمـای 18 تـا 24 درجـه سـانتیگ راد پوشـانده شـود. از معایب ایـن روش میتـوان به غیره قابـل کشـت بـودن محیـط به مـدت 3ـ2 هفتـه، ایجـاد مسـمومیت در برخـی گیاهـان و افزایش هزینه اشـاره نمـود. از مـواد شـیمیایی که برای ضد عفونی بسـتر به کار مـی رود میتـوان از متیل برومایـد، کلروپیکرین، واپام و فرمالیـن نـام بـرد. انجـام ضـد عفونی با ایـن روش با توصیه و نظـارت کارشناسـان مربوطه امکان پذیر اسـت.

ریشه دار کردن قلمه اسطوخودوس و یا رزماری در شاسی یا گلخانه

وسـایل و مـواد لازم: لبـاس کار، دسـتکش، قیچـی، بیلچـه، بوتـه اسـطو خـودوس و یـا بوتـه رزماری،ماسـه، جعبه کاشــت شرح عملیات لبـاس کار خـود را پوشـیده و دسـتکش را دسـت کـرده و بـا رعایـت نـکات ایمنـی و بهداشـتی ، هرگـروه تعـدادی سرشـاخه (قلمـه) از بوتـه رزمـاری یـا اسـطوخودوس بـه طـول 12 تـا 20 سـانتی متر بـا قیچـی جـدا نمـوده وبرگهـای انتهایـی را ازروی قلمـه بـا دسـت بـه آرامـی برداشـته و ســپس ایــن قلمه هــا را در عمــق 4 تــا 5 ســانتیمتری در شاســی یــا گلخانــه درون بســتر مناســبی از ماســه بکاریــد. بــا آبیــاری منظــم آنهــا، پــس از 2 الــی 3 مــاه قلمه هــا ریشــه دار شــده و آمــاده انتقــال بـرای کاشـت می شـوند. در هـر متـر مربـع شاسـی حـدود 600 قلمـه را میتـوان کشـت نمـود.

ب) بسترهای بدون خاک (هیدروپونیک)

هیدروپونیـك یـا كشـت بـدون خـاك یـك تكنولـوژی برای پـرورش گیاهـان در محیـط بدون خاک اسـت کـه تمـام عناصـر غذایـی مـورد نیاز برای رشـد گیـاه به صـورت محلـول در اختیار گیـاه قرار داده می شـود. هیدروپونیـک ترکیـب دو واژه یونانـی هایـدرو بـه معنی آب و پونوس بـه معنی کار و تالش اسـت. از مزایای کشـت بـدون خـاک، عملکـرد بـالا، تراکم بـالا در واحد سـطح کشـت، کوتاهـی طـول دوره زمانـی پرورش گیاهـان، حـذف بیماری هـا در نتیجـه حـذف خاک، كنتـرل علف های هـرز و... میباشـد. از معایـب این نوع کشـت میتـوان بـه سـرمایه گذاری زیـاد اولیه، هزینه بـالای انرژی، محدودیـت در انتخاب گیاه و گسـترش سـریع آفـات و بیماری هـا در گلخانـه در صـورت آلـوده شـدن گیاهـان اشـاره کـرد. کشـت هیدروپونیـک عملا قابـل اسـتفاده برای رشـد انـواع میوه ها، سـبزیجات، گیاهـان دارویی و... اسـت. ولی به دلیـل اهمیت گیاهـان گـران قیمـت و یا کند رشـد را در این روش مـورد پرورش قـرار می دهند. تعدادی اقتصـادی، اکثـرا از گیاهـان دارویـی مـورد پرورش در سیسـتم هیـدرو پونیک عبارتند از: سـرخارگل، جینسـینگ، مریمگلی، ترخـون، نعناع و...

بیشتر بخوانید: پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای