کودهای پرمصرف کشاورزی در خوزستان

مقدمه

کودهای شیمیایی تامین کننده عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه بوده و در صورت رعایت نکات فنی در مصرف آنها از تخلیه عناصر غذایی خاک جلوگیری می‌شود کشاورزی پایدار از راه حفظ و تعادل عناصر غذایی و افزایش مواد آلی در خاک تحقق یافته و مانع بروز مشکلات در این خصوص خواهد شد یکی از راه های مدیریت بقایای گیاهی و مواد آلی خاک نسبت کربن به نیتروژن از به طور متوسط مقداری نسبت در خاکهای کشاورزی در حدود ۱۰ الی ۱۲ می باشد حال چنانچه به این خاک کود نیتروژنی اضافه شود این نسبت کاهش یافته و در اثر فعال شدن باکتری ها و سایر موجودات ذره‌بینی مواد آلی تجزیه شده و عمدتاً به‌صورت گاز دی اکسید کربن متصاعد خواهند شد در شرایط کمبود مواد آلی موجود در خاک این پدیده خطرناک ترین عامل کاهش دهنده ها حاصلخیزی خاک و ایجاد اختلال در کشاورزی پایدار( کیفیت خاک و عملکرد محصول )است.
کود های مورد استفاده در بخش کشاورزی به دو دسته کوتاه عالی و کودهای شیمیایی تقسیم می‌شوند کودهای شیمیایی جهت جبران کمبود دو گروه عناصر پر نیاز یا ماکرو و کمی‌از یا میکرو به کار می‌روند نیاز کودی برای هر محصول بر اساس خصوصیات خاک و عملکرد مورد انتظار تعیین می‌گردد تعیین نیاز کودی گیاه به دو روش یه شیمیایی خاک و گیاه انجام می گردد بنابراین در صورت انجام صحیح و دقیق مراحل نمونه برداری و تفسیر نتایج خاک تجزیه شیمیایی مناسب ترین روش برای تعیین نیاز کودی می باشد نتیجه تجزیه گیاه زمانی دارای اهمیت است که همیشه از اندام ثابت گیاه نمونه برداری انجام شود بر این اساس مهمترین و موثرترین قدم در جهت رسیدن به کشاورزی پیشرفته توزیع عناصر کودی بر اساس نتایج تجزیه آزمایشگاهی خاک یا آزمون خاک می باشد در بین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه عناصر نیتروژن فسفر و پتاسیم به مقدار بیشتری نسبت به سایر عناصر توسط گیاه جذب می‌شود و اصطلاحاً عناصر پر نیاز یا ماکرو نامگذاری شده‌اند.
 

 کودهای شیمیایی نیتروژنی

نیتروژن در تمام فعالیت‌های سلولهای زنده موثر است اهمیت آن به اندازه است که این عنصر به عنوان گلوگاه رشد گیاه محسوب می‌شود مصرف بیش از حد نیاز و کمبود نیتروژن اثرات مثبتی بر رشد گیاه دارد کمبود این عنصر می تواند عملکرد را شدیداً کاهش داده و کیفیت محصول را تحت تاثیر قرار دهد و از طرف دیگر مقدار زیاد این عنصر نیز ممکن است اثرات خطرناکی داشته باشد مقدار زیاد نیتروژن سبب تحریک رشد رویشی گیاه شده که ممکن است باعث تاخیر در رسیدن و در اغلب موارد باعث کاهش پر شدن میوه به خاطر ریزش جوانه های گل میشود.
مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنی باعث می شود که بافت گیاهی به حمله موجودات بیماری‌زا بسیار حساس شده و برخی از سبزیجات و میوه ها در طول حمل و نقل یا در انبار از بین بروند کودهای عمده نیتروژنی شامل اوره اوره با پوشش گوگردی نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم می‌باشند در بررسی وضعیت حاصلخیزی یک خاک مقدار کربن آلی خاک معیار خوبی با استفاده از نسبت کربن به نیتروژن خاک برای برآورد مقدار نیتروژن موجود در خاک است نتایج حاصل از اندازه گیری کربن آلی در خاک برخی از مناطق شمالی استان خوزستان نشان داد که پراکنش آن در این مناطق توزیع یکنواختی دارد و مقدار آن کمتر از یک درصد از درصد کربن آلی در مناطق مورد مطالعه در شکل ۱ نشان داده شده است.

بر این اساس بیشترین مقدار کربن آلی در خاکهای مزارع شوشتر به میزان ۸۹ /۰ و کمترین آن در منطقه اندیمشک به میزان ۴۲ /۰ به دست آمد علت را می توان علاوه بر وجود درجه حرارت بالا و اکسیداسیون سریع مواد سوزاندن کاه و کلش برای محصولات کشاورزی و عدم استفاده از کودهای سبز و کودهای آلی موجود نیز نسبت داد در چنین شرایطی برای رسیدن به عملکرد حدود ۴ تن در هکتار گندم حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره توصیه می شود.
 

  کودهای شیمیایی فسفری

فوتبال یکی از عناصر اصلی و مهم در تغذیه گیاه از این عنصر نقش قابل توجهی در ساختمان سلولی و زودتر از کردن محصولات دارد وجود آهک زیاد در خاک باعث کاهش اثر بخشی و فراهمی فسفر در خاک می‌شود این موضوع سبب شده است که در خاکهای استان خوزستان علی رغم بالا بودن مقدار فسفر کل مقدار فسفر قابل استفاده کمتر از حد مطلوب باشد نتایج حاصل از مطالعه که در برخی خاکهای شمال استان خوزستان انجام شد نشان داد که میانگین غلظت فسفر در مزارع مورد مطالعه در حدود ۸.۱ میلی گرم در کیلوگرم خاک است بر این اساس غلظت فسفر در ۷۷.۹ درصد از مزارع کمتر از حد بحرانی ۱۱ میلی گرم در کیلوگرم خاک بدست آمد میانگین غلظت فسفر در خاک مناطق مورد مطالعه در شکل ۲ نشان داده شده است.

بیشترین غلظت فسفر در مناطق دزفول با میانگین ۱۰.۷ میلی گرم در کیلوگرم و کمترین غلظت آن در منطقه مسجد سلیمان با میانگین ۳.۹ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک بدست آمد در چنین شرایطی برای رسیدن به عملکرد حدود ۴ تن در هکتار برای گیاه گندم حدود ۲۰ کیلو گرم کود.

سوپر فسفات تریپل در هکتار در منطقه دزفول و حدود ۱۳۵ کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل در هکتار برای منطقه مسجدسلیمان توصیه می شود.
 

 کودهای شیمیایی پتاسیمی

پتاسیم یکی از عناصری است که گیاه به میزان زیاد در برخی مواقع در حد نیتروژن از خاک جذب می‌کند پتاسیم در مقاوم شدن گیاه در مقابل امراض و افزایش کیفیت محصول نقش زیادی دارد بر اساس مطالعات انجام شده در برخی خاکهای شمال استان خوزستان میانگین غلظت پتاسیم در مزارع تحت کشت گندم ۱۶۹ ممیزه ۶۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک تعیین شد بر این اساس غلظت این عنصر در ۵۸ درصد مزارع کمتر از حد بحرانی ۱۷۵ میلی گرم در کیلوگرم خاک به دست آمد میانگین غلظت پتاسیم در خاک مناطق مورد مطالعه در شکل ۳ نشان داده شده است.

بیشترین غلظت پتاسیم در مناطق لالی و شوش با میانگین بیش از ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک و کمترین غلظت آن در منطقه مسجد سلیمان با میانگین ۶۹.۶ میلی گرم در کیلوگرم خاک به دست آمد
در چنین شرایطی برای رسیدن به عملکرد حدود ۴ تن در هکتار گندم وجود ۱۳۰ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم در هکتار در منطقه لالی و شور و حدود ۳۲۵ کیلوگرم کود سولفات پتاسیم در هکتار برای منطقه مسجدسلیمان توصیه می شود.
 

 چه باید کرد

۱_ مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی به معنای افزایش بیشتر تولید نخواهد بود.
۲_ توصیه می‌شود مصرف کوتاه شیمیایی بر اساس برنامه آزمون خاک نتایج تجزیه خاک صورت گیرد.
۳_ از پخش سطحی کودهای فسفر و پتاسیم جلوگیری شده به دلیل تثبیت در خاک و به صورت نواری در هنگام کاهش و با فاصله ۵ سانتی متر زیر بعد جایگذاری شود.
۴_ به مقدار مصرف کود نیتروژنی در مراحل تقسیط توجه بیشتری شده و از آبیاری سنگین هنگام مصرف کود نیتروژنی پرهیز شود.
۵_ هنگام مصرف کود شیمیایی به درصد مواد تشکیل دهنده کود و درجه اعتبار شرکت تولیدکننده کود توجه شود.
۶_ با توجه به نقش مواد آلی( مکمل کودهای شیمیایی )در بهبود و کیفیت خاک توجه ویژه به حفظ و نگهداری بقایا ( عدم سوزاندن) در خاک توجه ویژه شود.