چگونه با آب شور آبیاری انجام دهیم؟

آبياري گندم در شرايط شوري

مقدمه و كليات

بطور كلي آب آبياري بدون املاح نيست و هيچ گياهي بدون جذب املاح قادر به رشد و نمو نيست . هر گياهي بسته به ميزان تحمل آن نسبت به كل املاح موجود در آب آبياري يا خاك و اكنش متفاوتي نشان مي دهد . شناسايي واكنش گياهان نسبت به شوري هاي ايجاد شده در خاك كمك شاياني در مديريت پايدار استفاده از آب شور در كشاورزي است.

هم اكنون تجارب زيادي در استفاده موفقيت آميز از آب هاي شور در كشاورزي وجود دارد . مصرف آب هاي شور زهكش ها كه از نظر معيارهاي كيفي جزء آب هاي غير قابل مصرف در كشاورزي محسوب مي شوند، تأثير مثبت و تعيين كننده اي در افزايش توليد گندم دارد. بنابراين با كاربرد اين نوع آب ها خصوصأ براي گياهان زمستانه مانند گندم كه باران ضمن تأمين بخشي از نياز آن، عامل تعديل اثرات زيان بار شوري آب آبياري مي باشد.
 

با صرفه جويي در مصرف آب شيرين، از فشار بر منابع آب شيرين كاسته شده و با كاربرد آب صرفه جويي شده در اراضي جديد و افزايش سطح زير كشت، امكان افزايش توليد كل گندم به وجود خواهد آمد .

شوري آب آبياري يك مشكل لاينحل نيست . به طور طبيعي شوري آب عمدتاً محصولات تابستاني را تحت تاثير قرار مي دهد در حاليكه، گياهان زمستاني بسته به ميزان بارندگي و سطح شوري اوليه خاك در فصل پاييز واكنش مناسب تري نسبت به شوري آب آبياري دارند . شرايط فوق در بسياري از مناطق ايران حاكم است .

مراحل اوليه رشد (حساس به شوري) گياهاني نظير گندم، جو و كلزا عموماً مطابق با ريزش هاي جوي بوده و نياز آبي با باران مرتفع مي گردد . آبياري تكميلي در مراحلي از رشد صورت مي گيرد كه گياهان فوق به شوري مقاوم تر مي شوند. در نتيجه اين امكان وجود خواهد داشت كه از مرحله خوشه دهي به بعد ( مقاوم به شوري ) از آب هاي با شوري بالاتر از آستانه هاي مورد پذيرش گياهان فوق استفاده مفيد برده، ضمن اينكه معيارهاي كيفي موجود براي آبياري گندم در شرايط اقليمي كشور غيركاربردي و مورد ترديد است (كياني و عباسي، 1389 ).
 

استفاده از آب غير شور در زماني كه گياه به شوري حساس است و در عين حال استفاده از آب شور زماني كه گياه به شوري مقاوم شده است يكي از راهکارهاي مناسب صرفه جويي در آب مخصوصا در مناطق خشك و كم آبي مثل ايران است.

در اين نوشتار ابتدا با بيان ساده به شناخت مختصري ازآثار شوري روي خاك، گياه و محيط زيست پرداخته شده و سپس تجربه هاي استفاده از آب شور در مناطق مختلف دنيا مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت روش هاي اجرايي و مديريتي استفاده از آب شور براي توليد گندم ارايه مي گردد. اين نوشتار مي تواند براي كارشناسان اجرايي بخش كشاورزي و همچنين كشاورزان مفيد باشد.

بیشتر بخوانید: راهبرد تولید گندم با و بدون محدودیت گندم

شوري مهمترين و متداول ترين معيار تعيين كننده كيفيت آب آبياري قلمداد مي شود. اصطلاح شوري، معرف غلظت يون ها و مولكول هاي محلول در آب اعم از آب آّبياري، زهكشي و زيرزميني است . تركيباتي كه معرف شوري آب هستند، غالبا مركب از كاتيون هاي كلسيم (Ca) ،منيزيم (Mg) سديم (Na) و آنيون هاي كلرايد (Cl) سولفات (SO4) ،بيكربنات (HCO3) و كربنات (CO3) مي باشند .

پتاسيم (K) و نيترات (NO3) (در درجه دوم) اهميت قرار دارند و به ندرت از عوامل مهم شوري محسوب مي شوند . به همين جهت در ارزيابي كيفي آب هاي شور از سنجش اين يون ها صرف نظر مي شود.