بسته کارآفرینی کشت فضای باز گیاه صبر زرد درمناطق گرمسیری

مقدمه

گیاه آلوئه ورا به دلیل داشتن ویژگی های خاص از جمله: تحمل شرایط کم آبی ، گرمای هوا و خواص دارویی از دیرباز در مناطق خشک گرمسیری و نیمه گرمسيیری و حاره ای به عنوان گیاه زینتی و همچنین گیاه دارویی کشت می شده است . به علت رویش در مناطق بیابانی به نام ( لاله بیابان) نیز مشهور است. این گیاه اکنون در جنوب ایران در استان های هرمزگان و بوشهر به صورت اهلی و در سایر نقاط به صورت گلخانه ای کشت می شود. این گیاه دارای خواص دارویی ارزنده ای است.

اقتصاد ایران از دهه پنجاه به این طرف تحت حمایت مداوم درآمد نفتی به گونه ای شکل گرفت که عدم توازون و هماهنگی بین بخش های اقتصادی از مشخصه های بارز آن گردید. چنانچه در این راستا چاره اندیشی نشود نه تنها مشکلات جديد و غير قابل کنترل به آنها اضافه شده و در آینده بخش های تولید در کشور دچار بحران عمیق می گردد. افزایش صادرات غیر نفتی به ویژه گیاهان دارویی شاخص و ایندمیک و دارای مزیت نسبی تولید یکی از راه حل های معضل فعلی است. لذا شناسایی بازارهای هد ف برای صادرات گیاهان دارویی امری ضروری است که در این صورت میتوان عوامل موثر در صادرات مانند تربیت نیروی انسانی متخصص ، توسعه تحقیقات کاربردی در خصوص تولید، فرآوری و بسته بندی استاندارد گیاهان دارویی، ایجاد ارتباط سیستمیک با مؤسسات و مراکز خريد، ساماندهی جوامع تخصصی ، و برقراری شبکه سریع و مطمئن صادرات را مطالعه نمود. از طرفی میتوان با اعمال روش های عملی و استفاده از دانش و تکنولوژی برتر در کنترل کمیت و کیفيت، تقویيت NGOها و بخش های خصوصی و نهاده ای ذیربط غیردولتی دستانداردکار گیاهان دارویی در ابعاد مختلي به منظور مشارکت فعال و کار آمد محققین و متخصصین مربوطه برای تحقق اهداف کالان بخش از جهت کاهش تصدی گری دولت و دستیابی به مدیریت توسعه پايدار بالاخص در ابعاد کلان توسعه اقتصادی، سیستم بهینه تهیه و توزیع، آموزش و تقویت بنیه علمی تجار و بازرگانان داخلی، اصلاح قوانین و مقررات را مدیریت و برنامه ریزی نمود.

1_شرح شغل

این شغل از نوع تولیدی بوده که با هدف توليد اقتصادی صبرزرد و عرضه آن به بازارهای داخلی و خارجی ایجاد و توسعه یافته است. حوزه شغلی این حرفه با توجه به سوابق قبلی کشت بومی و در مواردی کشت گلخانه ای، از جنس توسعه ای به شمار می آید. زیرا هدف از این حرفه تولید محصول با فناوری روز می باشد به نحوی که از نظر کیفیت و نحوه عرضه نیز واجد نوآوری باشد. این محصول دارای کاربردهای غذایی، دارويی و زینتی است که می توان به خواص دارویی و غذایی آن به شرح ذیل اشاره نمود: تقویت کننده بدن انسان، معالج آسم ، تصفیه کننده خون، ضد کرم ، برطرف کننده سوء هاضمه، برطرف کننده یبوست و تمیزکننده روده ها، معالج اسهال خونی، برطرف کننده ریزش موسر، مفید برای پوست های خشک، برطرف کننده گرفتگی های کبدی، کنترل کننده قند خون، شستش ودهنده و ضدعفونی کننده چشم ها، معالج اگزما ، ضد آفتاب، ضدعفونی کننده دهان و دندان ، برطرف کننده زخم معده و ورم معده ، شکننده سنگ کلیه، آنتی اکسیدان، لینت دهنده کننده و مسهلی بسیار قوی ، معالج صرع، برطرف کننده آثار ناشی از آفتاب سوختگی ، برطرف کننده خارش ناشيی از گزیدگی حشرات، از بین برنده لک صورت، چروک زیر چشي ، پر کننده ابرو و لطيف کننده پوست صورت و بدن، اثر ضد قارچ  و ضد باکتریایی.

الف)اهداف کسب و کاردر زمینه گیاه آلوئه ورا

 هدف کلان:

 تولید اقتصادی آلوئه ورا و ایجاد اشتغال و درآمدزایی

 هدف های خرد:

 کشت یک هکتار محصول آلوئه ورا

 اشباع بازارهای محلی از محصول با کیفیت آلوئه ورا ارائه محصول در بستبندی های مطلوب و مورد نیاز بازار مصرف

  همکاری با شرکت های سرمایه گذاری فرآوری آلوئه ورا

افزایش زیرکشت و ایجاد واحد بسته بندی در کنار مزارع

 صادرات آلوئه ورا به سایر کشورهای مصرف کننده

 توسعه اشتغال فارغ التحصیلان کشاورزی و نیروی کارگری

 صرفه جویی درمصرف آب وافزایش راندمان

 استفاده از اراضی مازاد زراعی جهت کشت

 تولیدمحصول باکیفیت برتر و بازارپسندی بهتر و امکان صادرات آنها.

ب) فضاها و فرصت های پیشرفت

 افزایش سطح زیرکشت و به کارگیری فارغ التحصیلان کشاورزی

 دسترسی به بازار کشورهای حوزه ی خلیج فارس

 توسعه فرهنگ مصر دارویی و غذایی آلوئه ورا

  ایجاد کارخانه تولید فرآورده های آلوئه ورا(ژل ،پالپ،پودرخشک، کمپوت و نوشیدنی آلوئه ورا).

ج) موقعیت محلی

مزرعه مناطق اصلی کشت فضای باز این محصول استان های گرمسیری ایران از جمله بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، فارس و خوزستان مباشد. از آنجایی که محل استقرار این طر در مزارع جنوب کشور پیش بینی شده تمامی امکانات زراعي از نهاده های اولیه، نیازهای اکولوژی و... جهت کشت مهیا می باشد. گیاه آلوئه ورا بومی در مناطق جنوبی با آداب و رسوم این منطقه گره خورده است . این محصول به دلیل کشت آسان و تولید ک هزینه و نیاز آبی ک به عنوان يک گياه مهم و مقرون به صرفه جهت کشت و سودآوری در مناطق جنوبی کشور به حساب می آید. به طور مثال یکی از نقاط مناسب برای کشت اين گیاه شهرستان برازجان در استان بوشهر می باشد.

سایر مناطق مشابه آب و هوایی در استان های جنوبی فراوان می باشد که می توانيد برای کشت و تولید این گیاه دارویی مورد استفاده قرار گیرد . به طور کلی در نمودار(نقشه) ذیل مناطق مناسب کشت باز و گلخانه ای آلوئه ورا نشان داده شده است.

 استان: بوشهر ،هرمزگان و سیستان و بلوچستان،فارس و خوزستان

شهرستان: بوشهر،بندر عباس،برازجان ، میناب،کازرون، اهواز

 ابعاد و مساحت محل اجرای طرح:10000^m2

نزدیکترین شهر و فاصله آن تا محل کسب و کار : واقع در شهرستان و يا روستاهای استانهای مذکور

 امکانات تأمین مواد و لوازم در محل: دستیابی آسان به نهاده های اولیه

 امکانات تأمین نیروی کار ماهر در منطقه: در جهت اشتغال زایی برای منطقه مورد نظر، تمامی کارکنان، بومی همین منطقه خواهند بود.

د) مراحل و فرآیند تولید گیاه

 · روش تولید کشت ارگانیک (اصولی)

· کشت ارگانیک پاجوش ها مطابق با استانداردهای روز دنیا به روش اصولی به دست دانش آموخته های رشته ی کشاورزی صورت می پذیرد.

· مواد اولیه ی مورد نیاز )پاجوش آلوئه ورا) از مزارع صبر زرد استان بوشهر و یا هرمزگان تامین می شود و بعد از آماده سازی زمین، کشت ارگانیک پاجوش آغاز می گردد. همچنین به منظور تأمین نیروی کار مورد نياز در مزارع از افراد بومی منطقه استفاده می شود.
 

ه)وضعیت مالیات ها و عوارض محلی

 و) حمایت های مالی بانك ها

 ز) میزان دسترسی به مکان تولید از نظر حمل و نقل و امنیت منطقه

ح)نحوه اخذ مجوزهای قانونی

ط) محصولات تولیدی

 هدف از کشت صبر زرد به عنوان محصول راهبردی جهت مصرف صنایع مختلف اعم از غذایی، بهداشتی و آرایشی و فروش آزاد می باشد. بازار هدف برگ، پاجوش و محصولات آلوئه ورا در ابتدای امری، مربوط به داخل کشور است که با تولید محصولات با قیمت مناسب و کیفیت عالی، از واردات جلوگیری کرده و نیاز کل کشور تامین خواهد شد. در مرحله دو این محصولات در منطقه خاورمیانه توزیع خواهد شد و در مراحل بعيدی، دیگر کشورها مورد هدف می باشند.

ی) برنامه زمان بندی
 

 1 :آماده سازی و تسطیح زمین و کشت اصولی و ارگانیک پاجوش ها

2 :داشت و برداشت محصول نهایی

 3 :افزایش ظرفیت تولید به صورت پله ای تا 4 برابر، در طی 5 سال.

4 :بازاریابی و تبلی ات محصول با ارائه کیایت برتر.

 برنامه زمان بندی و عملیات: (مراحل اجرایی قسمت های مختلف طرح تابع چارت زمان بندی ذیل می باشد)

*زمان شناور برداشت11 روزه منوط به داشتن مشتری مناسب (شرکت های فرآوری) برای کل محصولات می باشد.

*برداشت و فروش پاجوش های تولیدی در طول زمان داشت می باشد.

* زمان شناور داشت به مدت11ماه برای پاجوش هایcm41 کشت شده می باشد.

روش های تکثير آلوئه ورا

 کشت گیاه آلوئه ورا به 4 طریق امکانپذیر است، اما بهترین و مناسب ترین روش برای کشت هرچه بهتر و مناسب تر، کشت به وسیله ی پاجوش ها می باشد که هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و هم از لحاظ کیفی و عملکرد بالا ترین سطح را دارا می باشد.

شرايط کشت گياه صبر زرد

_1نیازآبی

_2نیازخاکی

 3_نیازکودی

 _4 تاثیرنور

5 _تاثیردما و رطوبت

 _6 تاثیر شوری وPH

گياه صبر زرد

 گیاه آلوئه ورا به آبیاری زیادی نیاز ندارد زیرا آبیاری این گیاه به شيب وبافت زمین، فصل زراعی، کشت مخلط،روش آبیاری و وجود و سرعت بادهای گرم در منطقه بستگی دارد.آبیاری آلوئه ورا به روش های مختلف ثقلی(فارو های ک عمق) ، قطره ای و بارانی امکان پذیر است و به طور کلی این گیاه با توجه به اقليم منطقه و گرمای هوا بایستی هر 1-11 روز یک بار آبیاری شود. همچنین نکته مهم منظم بودن آبياری می باشد، زیرا نظم در آبیاری عملکرد ژل را افزایش می دهد. در آبیاری بیش از حد يا خیلی کم ، برگ های گیاه شروع به خشک شدن و تحلیل رفتن ژل می کند و ممکن است رنگ برگ ها زرد یا قهوه ای شده ودر نهایت گیاه از بین برود.
 

خاک

گیاه آلوئه ورا شدیدا نیازمند خاکی با زهکش بالاست. از این رو میتوان از مخلوط ماسه (بادی) یا سنگریزه با خاک اصلی برای گیاه استفاده کرد. این گیاه در ماسه خالص به رشد مطلوب دست نمی یابد. گیاه صبر زرد ریزوم دار است و بر آن ساقه های هوایی ایجاد می شود، لذا خاک شنی لومی برای کاشت این گیاه بسیار مناسب است. به طور کلی، خاک مناسب باید دارای: 1/3 خاک رس (خاک مزرعه) + 1/3 ماسه بادی + 1/3 خاک برگ باشد، تا تاثیر فوق العاده بر رشد گیاه آلوئه ورا داشته باشد.

نياز کودی و مواد غذايی

 آلوئه ورا گياهی کم توقع است ، ولی چنانچه خواستار شادابی همیشگی و توليد برگهای مملو از ژل می باشید باید قبل از کشت در سال اول به مزرعه یا گلخانه حتماً کودهای ی ايافه به پتاس kg/ h35_45 ،ازت kg/h 55_65 ،فسار kg/ h 45 _55 حیيوانی (مرغيی و داميی) کاملاً پوسيده اضافه نمود سپس عمليات آفتابدهی (soilsolariztion )و در پی آن کشت پاجوش صورت پذیرد.

نور

 بهتر است گیاه آلوئه ورا نور را به صورت مستقیم دریافت نمايد، البته چنانچه اشعه مستقیم در تماس با گیاه قرار گیرد، ممکن است گیاه را بسوزاند. رشد گیاه صبر زرد با باد گرم و آفتاب شدید رابطه معکوس دارد. در این حالت برگ ها به رنگ قهوه ای روشن در می آیند. و رشد آن متوقف و از فعالیت گیاه به شدت کاسته می شود . چنانچه گیاه درگلدان و درون منزل نگهداری می شود، می بایست آن را در مکانی آفتاب گیر یا پشت پنجره قرار داد، و بهتر است گلدان هر روز چند ساعت در محیط خارج از منزل قرار داده شود.

دما و رطوبت آلوئه ورا گیاه بومی مناطق گرم و خشک است، از این رو تحمل گرما و خشکی را دارد و حداقل و حداکثر دمای قابل تحمل برای این گیاه 11-51 درجه سانتی گراد و بهترین دما برای رشد گیاه بین 21-31 می باشد. معمولا دمای محیط رشد آن می بایسيت بالاتر از 2 درجه سانتیگراد باشد. آلوئه ورا از جمله گیاهانی است که در صفر درجه سانتی گراد از بین می رود. این گیاه در هوای مرطوب نیز به خوبی رشد می کند و نیاز به آبیاری کمتری دارد.

شوری،  PH

 میزان تحمل گیاه صبر زرد به شوری براساس مطالعات صورت گرفته، بین 5- 15 دسی زیمنس بر متر می باشد. افزایش شوری با تر از 9 دسی زیمنس برمتر سبب کاهش کیفیت محصول می شود. گياه آلوئه ورا حدود 33 يا 5/33 %آب دارد و pH برگ آن حدود 4 – 5/4 و برای کشت حدود 5/6 می باشد.

کاشت گياه آلوئه ورا

در روش کشت سنتی این گیاه می بایست در اواخر تابستان و اوایل پائیز پاجوش ها را از گیاه جدا نموده درون گلخانه يا، در بستر مناسب کشت نمود يا ریشه دار شوند و استحکام کافی پیدا کنند. سپس پاجوش های ریشه دار شده را در فصل بهار به مزرعه اصلی منتقل نمود. سیستم کاشت گیاه آلوئه ورا به صورت فارو، کرتی ، جوی و پشته می باشد ،که فواصل کاشت بوته ها بر حسب نوع ماشین آلات و ادوات متغیر است ، اما مناسب ترین فاصله ی کاشت 41-51 * 91-111 cm می باشد. به طور معمول در هر يک هکتار حدوداً 21-25 هزار پاجوش نیاز است.
 

بيماری ها گیاه آلوئه ورا

 به بیماری های زنگ آلوئه ورا، لکه سیاه، کنه، پوسیدگی ریشه، برخی از بیماری های قارچی ویروسی و شپشک آرد آليو حساس می باشد . در مجموع خطر بیماری ها در این گیاه نسبت به گیاهان دیگر بسیار کم است. در صورت آبیاری بيش از اندازه، گیاه به شدت در معرض بیماری پوسیدگی ریشه قرار می گیرد، زیرا این گياه به آب بسیار ناچیزی نیاز دارد.
 

علف های هرز

 معروف ترین و معمول ترین علف هرز صبر زرد گیاه سلمه تره (album Chenopodium ) از تیرهی چغندریان Chenopodiaceae) ) می باشد.
 

روش های مقابله با بيماری ها و علف های هرز

 به طور کلی بايد گفت اگرکشت گیاه به صورت اصولی (ارگانیيک) و تحت نظر متخصصین صورت می پذیرد مبارزه با بیماری ها و علف های هرز به حداقل خود می رسد زیرا در مجموع خطر بیمارها و علف های هرز در این گياه نسبت به گیاهان دیگر بسیار کم است، اما برای مبارزه با بیماری های قارچی از قارچ کش میشکارپ و برای مقابله با کنه از سمی بنا دیازینون استفاده می گردد. همچنین زمان آغاز مبارزه با علف های هرز از هنگام وجین صورت می پذیرد که این امر نه تنها باعث جلوگیری از ازدیاد علف های هرز شده بلکه باعث هوادهی خاک نیز می گردد که بسیاری از بیماری ها به این شیوه از بین خواهند رفت.

زمان و روش برداشت اندام مورد استفاده گیاه آلوئه ورا، برگ های آن می باشد، که از آن ژل و شیرابه (لاتکس ( استخراج می گردد. برداشت برگ های این گیاه بستگی به نوع ، اندازه (21-41 cm )و زمان پاجوش های کشت شده متفاوت مي باشد و چنانچه از پاجوش هيی cm41 در اوایل بهار استفاده شده باشد برگ های گیاه را میتوان در پائیز سال اول برداشت نمود، برداشت با دست و به کمک یک وسیله برنده  (چاقو) صورت می گیرد . در صورتی کيه برگهای پیرامونی گیاه از قاعده قطع کف بر شود بهتر است، اما باید توجه داشت که برش به صورتی انجام شود که به برگها آسیبی نرسد. به منظور عملیات فرآوری بهتر می بایست بلافاصله پس از برداشت برگ، اقدام به استخراج ژل و شیرابه در محیطی کاملا بهداشتی و کنترل شده نمود.

2_مديريت مالی

الف)هزینه های آغازین

 هزینه های سرمایه گذاری طرح شامل هزینه هایی است که به ایجاد و راه اندازی کسب و کار می انجامد. این هزینه ها عبارتند از:

 الف )سرمایه رابت:

شامل هزینه های زمین، ساختمان سازی، تاسیسات، ماشین آلات و تجهیزات، هزینه های پیشبینی نشده.

ب) هزینه های جاری :

شامل هزینه های کاشت، داشت و برداشت، حقوق و دستمزد، بیمه شاغلین، هزینه تدارکات، هزینه تبلیغات و آگهی، هزینه مجوز هيای قانونی، هزینه آموزش کارکنان و همچنین هزینه های پیش بینی نشده می باشد. به طور کلی هزینه های سرمایه گذاری که به ایجاد و راه اندازی کسب و کار می انجامد، عبارتند از: خرید/ اجاره زمین، خرید و نصب سیستم های آبیاری، ساخت و تجهیز انبار وسائل مزرعه و ... که به اختصار میتوان به این هزینه ها به شر ذیل اشاره کرد: دستمزد کارشناسان مزرعه و کارگران دایمی و موقت، هزینه تجهیزات مورد نياز، بیمه شاغلین، هزینه تدارکات، هزینه تبلیغات و آگهی، هزینه مجوزهای قانونی ، هزینه آموزش کارکنان. در ادامه به تاکید به موارد یاد شده اشاره شده است:

 الف1_)هزینه های قبل از بهره برداری (ریال)

بعضی هزینه ها یکساله هستند مثل تسطیح زمین، تهیه و حمل نشاء (پاجوش)، کشت پاجوش ها ولی بعضی دیگر چند ساله هستند.

ب) هزینه های عملیاتی شامل هزینه هایی است که به شروع کار واقعی و تداوم فعاليت های کسب و کار می انجامد که به اختصار و عموماً میتوان به هزینه های ذیل اشاره کرد:

هزینه داشت، حقوق مستمر کارشناسان مزرعه و کارگران دایمي، دستمزد کارگران فصلی، هزینه تعمیرات دستگاه ها، هزینه استهلاک تجهیزات، اقساط وام های دریافتی، هزینه عضویت در اصناف و انجمن های تخصصی، هزینه جاری آب، برق و ...، هزینه حسابداری، مالیات، هزینه های طراحی، تحقیق و توسعه و سایر هزینه های قانونی.

ج)تعیین ریسك های کسب و کار:

_1افزایش ناگهانی تور و گرانی نهاده های اولیه تولید از جمله کود

2_کاهش قیمت آلوئه ورا با صدور مجوزهای واردات بیرویه

 3_وجود واسطه گری در بازار گیاهان دارویی از جمله آلوئه ورا

4_کشت ناگهانی، سریع و وسیع توسط تولیدکنندگان جدید

5_کاهش قیمت به دلیل کشت تصاعدی

6_شرایط بد جوّی از جمله سرما و گرمای بیش از حد

7_اپیدمی شدن نوعی بیماری در مزارع.

د) بودجه نهايی مزرعه

 در اینجا به خالص های از هزینه ها و درآمدهای طرح اشاره می شود که به نوعی "توجیه سرمایه گذاری" می باشد.

3_بازاريابی

 الف)تجزیه و تحلی بازار

 به فاکتورهای مهمی که در کشت و پرورش گیاهان دارویی تاریرگذار می باشد. به شير ذیل میتوان اشاره نمود: اکولوژی منطقه، میزان دما و... که موجب افزایش يا کاهش رشد گیاه، افزایش یا کاهش تولیدات و افزایش یا کاهش قیمت محصولات می شود . همچنین سیاست های دولت و نرخ تور و دیگر عوامل اقتصادی در این روند می توانيد تاثیرگذار باشد. با این وجود باید تلاش شود تا هر سال به میزان 11 %بازار فروش محصول از طرق ذیل افزایش یابد:

همکاری با شرکت های بزرگ و استفاده از برند آنها

بهبود کیفیت تولید

 بازاررسانی به موقع

 حمل و نقل صحیح

بسته بندی مناسب و تنوع آن

 افزایش زیرکشت

 همکاری با شرکت های تولید فرآورده های آلوئه ورا.

برای تحقق این موضوع باید تلاش نمود تا بازارهای داخلی پوشش داده شود ، زیرا زمینه لازم برای رشد این محصول در ایران وجود دارد. از جمله زمینه ها میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :

گرایش مردمی به مصر گیاهان دارویی

 تمایل غالب مرد به مصر داروهای گیاهی به جای داروهای شیمیایی

 نیاز محدود به آب با توجه به ارزشمندی آب در ایران

 از طرفی به دلیل شرایط اقلیمی،میزان درجه حرارت و هزینه تولید منطقي، پتانسیل رقابت محصول در بازارهای خارجی نيز وجود دارد و پیش بینی می شود پس از ثبات بازار در داخل، اقدام صادرات محصول قطعی باشد.

ب)بررسی رقبا