استفاده ازنورهای مکمل درگلخانه

بهترین نور برای رشد و نمو گیاهان نور خورشید است ولی در روزهای کوتاه و ابری زمستان این نور کفایت گیاهان را نمی کند و از اینرو استفاده از نورهای مکمل ( مصنوعی ) در محیط گلخانه لازم می شود . حتی با ایجاد شکست تاریکی و بکار گیری نورهای مصنوعی در شب ، می توان رشد گیاهان را تحت تاثیر قرار داد و محصولی پیش رس تولید نمود. بطور کلی نورهای سفید حاصل از رشته ملتهب ، نورهای فلورسنت و نورهای تخلیه الکتریکی شدت زیاد نظیر لامپ های جیوه ای فشار بالا و لامپ های سدیمی شامل متالدهید را می توان برای تامین نور مکمل در گلخانه استفاده کرد . انتخاب نوع لامپ بستگی به هدف از کاربرد آن دارد . نوع گیاه و نیاز نوری آن ، سطح پرتو افشانی ، زمان و طول مدت پرتو افشانی ، خصوصیات دوره نوری ، هزینه خرید ، نصب ، خرابی و تعویض لامپ ها نیز در انتخاب نوع لامپ مؤثر است.
 

لامپ های التهابی(حبابی یا تنگستن)

این لامپ ها هنگام تماس با دست اغلب داغ هستند و نور منتشره از آنها بیشتر از طیف متمایل به قرمز بوده که برای آغاز گلدهی مناسب است ولی گزینه مناسبی برای فتوسنتز نبوده و سبب رشد ضعیف گیاه می شود. دوره عمر این لامپ ها نسبتا" کوتاه است . برای تولید نور کافی در گلخانه ممکن است تعداد زیادی از این لامپ ها لازم باشد که منجر به تولید مقادیر زیادی گرما خواهد شد . گرما معمولا" نشانه ناکارآمد بودن سیستم نوردهی است و این گرما بخصوص اگر برگ ها به حباب نزدیک باشند مساله ساز خواهد بود . لامپ های التهابی به آسانی قابل نصب و نگهداری هستند البته راندمان تابشی آنها نسبتا" ضعیف ( حدود 18 لومن در هر اوت ( است.



 

لامپهای فلورسنت

تمام لامپ های فلورسنت هنگام تماس با دست سرد هستند و نسبت به لامپ های التهابی و لامپ های پر فشار خلاء ، انرژی کمتری مصرف کرده ( در نتیجه می توان از تعداد زیادی از آنها استفاده نمود و گرمای بسیار ناچیزی تولید می کنند در نتیجه می توان آنها را نزدیک گیاه نصب کرد این لامپ ها به خاطر شیوه کار و قیمت پایین معمولا" مورد انتخاب گلخانه داران قرار می گیرند . بهترین زمان استفاده از این لامپها برای شروع جوانه زنی گیاه می باشد . این لامپ ها برای رشد گیاهان بالارونده (خیار و گوجه ) و گیاهان نور دوست بلند مناسب نیستند . لامپ های فلورسنت بر اساس طیف طول موج به سه دسته تقسیم می شوند : سفید گرم ( بیش تر طول موج های قرمز ) ، سفید سرد (بیش تر طول موج های آبی ) و لامپ های نوری کم کامل ( تمام طیف نوری ( . لامپ های فلورسنت نوری کامل برای رشد گیاهان مناسب هستند البته لامپ های فلورسنت سرد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند . طول عمر لامپ های  فلورسنت سرد بیشتر از لامپهای حبابی است ولی با گذشت زمان روشنایی خود را از دست می دهند و بهتر است آنها را هر 400 - 300 ساعت تعویض کرد تا بیشترین تابش را داشته باشند . راندمان تابشی این لامپ ها حدود 39 لومن در هر اوت می باشد.
 

لامپهای سدیمی فشاربالا

این لامپ ها ، نوری به رنگ قرمز متمایل به نارنجی ساطع می کنند . این طیف از نور منجر به آزاد شدن هورمون های محرک در گیاه می شود که در گلدهی و میوه دهی تاثیر زیادی دارند. نور این لامپ ها به عنوان نور کمکی یا تکمیلی ( همراه با نور طبیعی خورشید ) در گلخانه ها کاربرد زیادی دارد . دو ویژگی مهم ، استفاده از این لامپ را مقرون به صرفه نموده است : 1)این لامپ ها پر دوام بوده و طول عمر آنها به طور میانگین حدود دو برابر لامپ های متال هالید می باشد ( حدود 24000 ساعت). البته بعد از 18000 ساعت استفاده این لامپ ها انرژی الکتریکی بیشتری نسبت به وات اسمی (مجاز) خود مصرف می کنند در حالی که به تدریج نور تولیدی آنها کاهش می یابد و در نتیجه بعد از این زمان ، صرف اقتصادی ندارند .2 )این لامپ ها نسبت به لامپ های دیگر انرژی نورانی بیشتری (حدود 140 لومن در هر اوت ) تولید می کنند.



 

​​​​​​​لامپ های متال هالید

این لامپ ها نور متعادلی شبیه به طیف نور خورشید تولید می کنند و پراکنش طیفی آنها به سمت طیف آبی تغییر می کند . این طیف نوری باعث توسعه گیاه رشد زیاد اندام های گیاهی مانند برگ ها و متراکم شدن بوته می شود . این نور می تواند به عنوان نور اصلی ( در فضاهای کم نور یا فضاهای بدون نور که نور خورشید در دسترس نیست ) بکار گرفته شود . انرژی نورانی تولیدی این المپ ها حدود 125 لومن در هر اوت می باشد . یکی از نقاط ضعف این لامپ ها کوتاه بودن طول عمر آنهاست که در حدود 800-1000 ساعت می باشد البته بیش از این زمان هم می توان از آنها استفاده نمود ولی به تدریج نور آنها ضعیف تر می شود و در نهایت می سوزند . در ضمن در استفاده از این لامپ ها باید احتیاط نمود زیرا سیم کشی نامناسب ، ضربه خوردن به لامپ و پاشیده شدن آب سرد روی لامپ روشن باعث انفجار آنها می شود . معمول ترین لامپ های موجود در بازار ایران لامپ های سدیمی کم مصرف است که در صورت بکارگیری همزمان این لامپ ها با لامپ های زرد و سفید در تعبیه سیستم انرژی نورانی گلخانه ها ، بهترین نتیجه ممکن حاصل خواهد شد . برای استفاده از نور موجود در فصل زمستان نسبت به تابستان تراکم بوته ها بایستی کمتر در نظر گرفته شود و در صورت ایجاد خزانه برای تولید نشاء ، استفاده از نور مکمل برای جلوگیری از رقابت نوری بوته ها ضروری است . مخصوصا" در مورد تولید نشاء خیار و گوجه در کشت پاییزه رساندن طول روز به طور مصنوعی به حدود 16 ساعت ( حداقل 12 ساعت( مطلوب ترین حالت است و در این حالت زمان لازم برای تولید نشاء گه گاه به نصف تقلیل می یابد که این امر از نظر رسانیدن محصول به بازار اهمیت دارد . زمانی که عمل ایجاد نشاء درون اتاقک های کشت انجام می شود استفاده از لامپ های فلورسنت به دلیل یکنواختی نورافشانی و حرارت تولیدی کمتر ، بسیار مناسب می باشد .
در برخی مناطق که تعداد روزهای ابری زیاد است می توان از ترکیب لامپ فلورسنت ( مهتابی ) و لامپ حبابی (تنگستن ) برای تامین نور مصنوعی استفاده نمود که البته اقتصادی به نظر نمی رسد .
استفاده از نورهای مکمل (لامپ های سدیمی و...) در گلخانه اصلی هنوز به صورت اقتصادی عملی نیست و بیشتر برای پرورش نشاء در خزانه ( سطوح کوچک) مورد استفاده قرار می گیرد . ولی روش های متعددی وجود دارد که بتوان به وسیله آنها صورت اقتصادی شدت نور را در گلخانه افزایش داد :
1-طرح گلخانه طوری باشد که از دست رفتن نور به حداقل برسد (اسکلت گلخانه سایه اندازی کمتری داشته باشد(
2-تمیز نگه داشتن سطح شیشه ها و یا پلاستیک پوششی.
3-پوشاندن سطح خاک با گرانول های پلی استیرن (ماده شفاف و سختی که دارای خاصیت عایق الکتریکی و فیزیکی می باشد ) یا پلاستیک سفید که شدت نور را زیاد کرده و در نتیجه مقدار محصول پیش رس را افزایش می دهد . نصب ورقه های آلومینیوم و ریختن مالچ های شفاف نیز جهت افزایش باز تابش نور تولیدی توصیه می شود.
4-استفاده از یک سیستم مدیریت داشت ( هرس) مناسب به نحوی که رقابت گیاهان برای جذب نور کمتر شود.
در اروپای غربی به منظور صرفه جویی اقتصادی ، فقط برای پرورش نشاء از نور مصنوعی استفاده می شود و در زمین اصلی گلخانه از پخش گرانول پلی استرین در سطح خاک و یا از پوشش نایلون سفید برای انعکاس نور استفاده می کنند .