شیوه نامه آموزش برداشت و فراوری زعفران در شرایط شیوع بیماری کووید-19

زعفران یکی از گیاهان دارویی و ادویه ای مهم وبا ارزش درسطح جهان می باشد. ایران بیش از 90 درصد زعفران جهان را تولید میکند.در سال 1398,مقدار 439تن محصول از 120000هکتار مزارع زعفران...

شیوه نامه آموزشی برداشت و فرآوری زعفران در شرایط شیوع بیماری کووید-19

مقدمه

زعفران یکی از گیاهان دارویی و ادویه ای مهم وبا ارزش درسطح جهان می باشد. ایران بیش از 90 درصد زعفران جهان را تولید میکند.در سال 1398,مقدار 439تن محصول از 120000هکتار مزارع زعفران کشور برداشت شد که سهم خراسان رضوی با 323 تن تولید در سطح 91000 هکتار وخراسان جنوبی با 63 تن تولید درسطح 16000 هکتار بیشترین تولید را در سطح کشور به خود اختصاص داده است .

نظر به اهمیت تولید زعفران در کشوروجمعیت قابل توجهی از کشاورزان وکارگران کشاورزی که مستقیم با برداشت این محصول مواجه میباشند و با توجه به وجود بیماری کووید 19و لزوم اطلاع رسانی به کشاورزان و کارگران فصلی زعفران، تهیه شیوه نامه ودستورالعمل پیشگیری از این بیماری دردستورکارقرارگرفت.این شیوه نامه حاوی توصیه های بهداشتی لازم جهت پیشگیری از بیماری کووید 19 ناشی از کروناویروس جدید در کشاورزان وکلیه افرادی است که با فعالیت های داشت و برداشت وسایر فعالیتهای مرتبط با زعفران تا زمان بسته بندی اشتغال دارند.

نظر به اهمیت تولید زعفران در کشوروجمعیت قابل توجهی از کشاورزان وکارگران کشاورزی که مستقیم با برداشت این محصول مواجه می باشند و با توجه به وجود بیماری کووید 19و لزوم اطلاع رسانی به کشاورزان و کارگران فصلی زعفران، تهیه شیوه نامه ودستورالعمل پیشگیری از این بیماری دردستورکارقرارگرفت.این شیوه نامه حاوی توصیه های بهداشتی لازم جهت پیشگیری از بیماری کووید 19 ناشی از کروناویروس جدید در کشاورزان وکلیه افرادی است که با فعالیتهای داشت و برداشت وسایر فعالیتهای مرتبط با زعفران تا زمان بسته بندی اشتغال دارند.

بیش از 200 هزار بهره بردار بخش کشاورزی کشور در حوزه تولید زعفران فعالیت دارند ،همچنین بالغ بر یک میلیون نفر به طور مستقیم در امور مربوط به تولید وفرآوری زعفران مشغول بکار میباشند که حدود 80درصد ازاین جمعیت در خراسان رضوی می باشند.

فعالیتهای مرتبط با برداشت ,آماده سازی زعفران و خشک کردن و بسته بندی آن از جمله مشاغلی بوده که به واسطه نوع کار، نیاز به نیروی کارانسانی فراوان دارد و باتوجه به محدوده زمانی کوتاه وفشار کاری زیاد معمولا با نیروی کارگری زیاد و قسمتی در محیط های بسته انجام شده ولازم است اصول بهداشتی وشیوه های مرتبط با بیماری کووید 19بادقت رعایت شود. شناسایی راه های انتقال عامل ایجاد کننده هر بیماری واگیردار، نقش مهمی در کنترل آن دارد. راه های انتقال ویروس کووید- 19هنوز به طور دقیق مشخص نشده است ولی به عنوان یک اصل کلی، ویروسهای تنفسی به طور عمده از طریق ریز قطرات یا از طریق سرفه یا عطسه و یا لمس اشیاء آلوده منتقل می گردند. بر اساس دانسته های کنونی این بیماری از یک طیف ملایم تا شدید با علایمی همچون تب، سرفه، تنگی نفس و ... می تواند بروز نماید و در موارد شدیدتر ممکن است منجربه ذات الریه، نارسایی کلیه و حتی مرگ گردد. فعالیت های کشاورزی و دامداری از جمله مشاغلی هستند که بواسطه ماهیت کاری در معرض مخاطرات ناشی از انتقال بیماری به خصوص بیماری مشترک انسان و دام قرار دارند ، به عنوان مثال آنفلونزای پرندگان که در سالهای اخیر از حیوانات به انسان منتقل می گردید یکی از بیماری های ویروسی می باشد که سلامت کشاورزان را تهدید نموده است. بالا بودن شیوع بیماری های تنفسی و ریوی در کشاورزان و نیز زیاد بودن ریسک ابتلا به این بیماری ها در بین افراد مذکور می تواند پیامدهای وخیم تری را در پی ابتلا به بیماری کووید- 19 ناشی از کرونا ویروس که عمدتا سیستم تنفسی را هدف قرار می دهد به همراه داشته و لازم است تمهیدات ویژه ای برای پیشگیری از این بیماری اتخاذ گردد.

بیشتر بخوانید: انواع کود کشاورزی

توصیه های بهداشتی

الف - لزوم رعایت فاصله گذاری اجتماعی

فاصله گذاری اجتماعی به مجموعه تدابیر و اقداماتی اطلاق میشود که منجر به رعایت فاصله ایمن ،کاهش تماس افراد و جلوگیری از انتقال بیماری می گردد. در این راستا لازم است موارد زیر رعایت شود.

-افزایش فاصله بین کشاورزان در محیط کار و اجتناب از تجمع درزمان استراحت

-اطلاع رسانی و آموزش ها و برنامه ریزی بین کشاورزان و کارگران و .. به صورت غیر حضوری با استفاده از شبکه های اجتماعی و همچنین بارعایت فاصله اجتماعی توسط مروجان

-زمان های استراحت و صرف وعده های غذایی به گونه ای برنامه ریزی شود که حداقل فاصله 5/1 متری رعایت گردد .

-در صورت استفاده از اتوبوس ، مینی بوس و ... به عنوان سرویس ایاب و ذهاب تعداد سرنشین های این وسایل نقلیه کمتر از 50 درصد ظرفیت اسمی وسیله نقلیه باشد و در مورد استفاده از خودروی سواری با احتساب راننده نباید سرنشین وسیله نقلیه از سه نفر بیشتر باشد.

-با توجه فاصله زمانی برداشت گل در شهرهای مختلف استان، جا به جایی کارگران در بین شهرهای مختلف صورت می گیرد ، رعایت ضوابط و مقررات بهداشتی پیشگیری و کنترل بیماری بسیار حائز اهمیت است . بهتر است در مزارع بزرگ برنامه ریزی به صورتی انجام شود که تمهیدات لازم جهت اسکان این افراد برای مدت حداقل 2 دوهفته صورت گیرد .

ب- بهداشت و حفاظت فردی

-استفاده از ماسک در محیط های کار جمعی الزامی میباشد .

-محلول ضدعفونی کننده در دسترس کارگران قرار گیرد.

-از دست زدن به چشم ها، بینی، دهان و گوش خود با دستهای نشسته پرهیز نمایید.

-از دست زدن به ماسک تا حد امکان خودداری نمایید.

-خواب کافی، کاهش اضطراب، نوشیدن مایعات کافی و تغذیه مناسب سهم بیشتری در کاهش ابتلا به بیماری دارد .

-تغذیه سالم و استفاده از انواع مواد غذایی نظیر میوه و سبزیجات تازه فصل )جهت تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل میکروبی به خصوص کرونا ویروس) بسیار ضروری است .

-از دست دادن ، رو بوسی کردن و بغل کردن یکدیگر به شدت پرهیز شود .

-کلیه کارگران پس از اتمام کار و قبل از ورود به خودروها باید وسایل حفاظت فردی محل کار خود که شامل: لباس کار، کفش، کلاه و نظایر آن می باشد را تعویض نموده و دست های خود را با آب و صابون بشویند.

-قراردادن لباس های کار و وسایل مورد استفاده خود در معرض نور خورشید به دلیل خاصیت میکروب کشی آن حتما توصیه و تاکید شود .

-استفاده از مهر ، سجاده و چادر نماز شخصی و عدم استفاده مشترک و رعایت فاصله حداقل 5/1 متر در هنگام نماز با سایر افراد ضروری می باشد.

-هنگام عطسه یا سرفه به هیچ وجه ماسک از روی صورت کنار نباشد . در صورت عدم وجود ماسک در روی صورت هنگام عطسه و سرفه از دستمال کاغذی استفاده شود یا از قسمت داخلی آرنج کمک گرفته شود.

-عدم استعمال دخانیات به دلیل تاثیر آن بر تضعیف سیستم ایمنی بدن و مستعد نمودن افراد در ابتلا به ویروس تاکید می شود .

-هرگونه مبادلات مالی جهت خرید و فروش محصولات صرفا در بستر الکترونیکی انجام شود .

-تا حد امکان از تماس مستقیم با حیوانات وحشی و دام و حیوانات اهلی پرهیز نمائید .

-شستشو و ضدعفونی دست ها قبل و بعد از تعویض لباس ها و قبل از تماس با گل ها در هر مرحله ازکار، ضروری است .

-کارگران بخش حمل و نقل و بارگیری از تماس مستقیم دست بدون وسایل حفاظت فردی با بار و یا افراد خودداری نمایند.

-استفاده مشترک از وسایل حفاظت فردی ممنوع می باشد.

-تامین جعبه یا کیت کمک های اولیه شامل:

*محلول های ضد عفونی کننده

*دستمال های مرطوب و کاغذی

*دستکش (یکبار مصرف)

*چسب زخم

*حوله جاذب بزرگ

افرادی که از سرویس ایاب و ذهاب استفاده می کنند لازم است ماسک داشته باشند.

مراقبت های بهداشتی در برداشت گل

1- کارگران قبل از ورود به مزرعه توسط مالکین نسبت به رعایت دستورالعمل های بهداشتی توجیه شوند.(برابر شیوه نامه)

2- تامین تجهیزات حفاظت فردی مورد نیاز از جمله دستکش، ماسک و ژل ضدعفونی.

3- باوجود برداشت گل در فضای باز، کارگران ملزم به استفاده ازماسک میباشند.

4-رعایت فاصله 5/1 متری برای کارگران در حین برداشت گل الزامی است. برای رعایت فاصله لازم است مزرعه بصورت نواری برداشت شود وچنانچه هر کارگر5-3 ردیف را برداشت می نماید5-3 ردیف بین دوکارگر برداشت نشود و سپس این ردیف ها برداشت گردد.

5- قبل از شروع برداشت گل، دست ها را با آب و صابون به مدت 20ثانیه شستشو و یا با الکل 70درصد و ژل های مخصوص ضدعفونی نمایند.پس از هربار تعطیلی کاروشروع مجدد برداشت , ضدعفونی دست ها انجام شود.

6- به صاحبان مزارع اکیدا توصیه می شود از بکارگیری افرادی که علایم سرماخوردگی دارند برای چیدن گل ها وفرآوری زعفران خودداری نمایند.

8-افرادخانواده وسایر کارگران قبل از ضدعفونی دستها از لمس ظروف جمع آوری گل خودداری نمایند.

9- از ظروف وکیسه های مناسب و بهداشتی برای نگهداری گل ها در داخل مزرعه استفاده شود.

10- در هنگام صرف صبحانه ونهار ویا هرنوع پذیرایی در حین کار فاصله اجتماعی 5/1 متر رعایت شود و از ظروف مشترک برای نوشیدن آب وچای استفاده ننمایند .

11- صحبت کردن درحین کار وبخصوص درزمان پذیرایی به انتشار ویروس وبیماری کمک می کند.

12- نکات بهداشت فردی و گروهی که در قسمت مرتبط آمده رعایت گردد.

با رعایت نکات بهداشتی در مرحله برداشت گل دوهدف محقق میگردد:

الف- ازآلودگی احتمالی به ویروس کووید 19 یا انواع ویروس های سرماخوردگی وآنفلونزای فصلی از کارگران بدون علامت و یا با علامت خفیف به سایر افراد جلوگیری می شود وکشاورزان وکارگران مرتبط با اطمینان میتوانند فعالیت اقتصادی خود را در حوزه برداشت وفرآوری زعفران داشته باشند.

ب- از انتقال آلودگی از طریق گل های زعفران به افراد خانواده و کارگرانی که در مرحله جداسازی کلاله فعالیت دارند جلوگیری می شود.

مرحله جداسازی کلاله

با رعایت دستورالعمل های فنی وبهداشتی سلامت افراد خانواده وکارگران وکیفیت محصول حفظ می شود.

1- تا حد امکان تاکید شود که عملیات جداسازی کلاله زعفران در جمع های کوچک خانوادگی ( 3 -2 نفره) با حفظ فاصله اجتماعی انجام شود . چنانچه جداسازی کلاله زعفران در جمع های بیشتر از 5 نفر انجام می شود برای اطمینان از عدم انتقال ویروس کووید 19 و سایر عوامل آنفولانزای فصلی و حتی عدم ایجاد حساسیت از گرده های گل زعفران بخصوص در محیط های بسته استفاده از ماسک الزامی است. حتی الامکان عملیات جدا سازی کالله در فضای باز ( حیاط یا تراس یا ...) و یا در اتاق ها و سالن های بزرگ دارای تهویه مناسب و جریان هوا انجام شود و کارگران در نشستن حداقل 5/1 متر از یکدیگر فاصله داشته باشند.

2- از آنجایی که معمولا جداسازی کالله زعفران کار ظریفی است و استفاده از دستکش کار را محدود می کند ، تاکید می شود قبل از شروع کار، دست ها با آب و صابون به مدت حداقل 20 ثانیه شسته شود . در صورتی که آب و صابون مایع در دسترس نیست می توانند از الکل70 درصد ویا ژل ضدعفونی استفاده نمایید.

کارگران وخانواده ها دقت نمایند دست ها در حین جداسازی کلاله ها ممکن است به انواع عوامل بیماریزا آلوده شده وشستن آن بعد از پایان کار با آب وصابون ویاضد عفونی با الکل 70 درصد الزامی می باشد .

3- در هنگام کارو جداسازی کلاله ها درخانه , پنجره های اتاق ها ویا سالن محل فعالیت باز نگه داشته شود.

4- از ظروف بهداشتی وتمیز برای جمع آوری کلاله ها استفاده شود.

5-از تماس گل های زعفران با فرش ها ,البسه وپتو و...خودداری شود وظروف مورد استفاده برای جداسازی کلاله پس از اتمام کار با مایع ظرفشویی وآب کاملا تمیز شود.

6-اکیدا توصیه می شود کودکان از لمس گل های زعفران خودداری کنند .

7-تاکید میشود اگر به هر دلیلی در حین پاک کردن زعفران مجبور به انجام کار دیگری می شوید حتما قبل از شروع مجدد کار ، دست ها را با آب و صابون به مدت 20 ثانیه و یا با الکل70 درصد ضد عفونی نمایید .

8- برای حفظ کیفیت زعفران به دستورالعمل های تخصصی فرآوری بهداشتی زعفران مراجعه گردد.

گلبرگ های زعفران

1- از رها سازی گلبرگ ها وضایعات زعفران در محیط زندگی خودداری گردد.

2- خشک کردن گلبرگ ها در خارج از محیط زندگی و با رعایت اصول بهداشتی صورت گیرد.

3- گلبرگ های زعفران درحاشیه روستاها وخیابان ها رها نشود. در روستا نسبت به دفن بهداشتی آن ودر شهرها در داخل کیسه زباله به صورت بهداشتی از محیط زندگی خارج گردد.

بیشتر بخوانید: اصول کنترل کیفیت مواد اولیه برگر و کباب لقمه

بهداشت موادغذایی

- مواد غذایی باید دارای بسته بندی باشد. مواد غذایی فاقد بسته بندی حتما باید پوشش بهداشتی داشته و در محل مناسب نگهداری گردند.

-حتی الامکان از ظروف یکبار مصرف برای خوردن و آشامیدن استفاده شود.

-صابون مایع به مقدار کافی همراه دستمال کاغذی جهت خشک کردن دستها قبل از غذا خوردن موجود بوده و آموزش به پرسنل در این زمینه صورت گیرد.

-از قند و نمک بسته بندی تک نفره استفاده شود

-استفاده از سفره یکبار مصرف در هنگام غذا خوردن و عدم استفاده مجدد از آن در وعده های بعدی

-رعایت بهداشت فردی در طبخ و توزیع غذا

-سرو غذاهای سرد محدود شود .از ظروف یکبار مصرف یا شخصی استفاده شده و استفاده مشترک از ظروف غذا اکیدا ممنوع می باشد.

بهداشت ابزار و تجهیزات

-راننده ماشین های جا به جا کننده کارگران وگل ها، باید قبل از سوار کردن افراد کلیه سطوح تماس خودرو، از جمله کمربند ایمنی، بدنه، پنجره ها ، دستگیره ها و... ابتدا تمیز و سپس گند زدایی نماید.

-راننده خودرو باید روزانه به طور مرتب نسبت به گندزدایی خودرو بر اساس دستورالعمل های صادره از مرکز سلامت محیط و کار اقدام نماید.

-نیمه بازگذاشتن پنجره های خودرو جهت تهویه طبیعی داخل خودرو

-گندزدایی سطوح تماس مشترک شامل: دیوار و کف، دربها، دستگیره درها، میز و صندلی، شیرآلات ، دستگاه های کارتخوان،کف پوش ها، کلید و پریزها و... در محیطهای عرضه گل زعفران

-در وسایل نقلیه حمل بار باید قبل از تحویل بار و بارگیری، کلیه قسمتهای بارگیری گندزدایی گردد.

-تجهیزات و دستگاه هایی که افراد در شیفت های کاری مختلف با آنها کار می کنند لازم است در طول هر شیفت کار به طور مرتب گندزدایی گردد.

-وجود صابون مایع به مقدار کافی در سرویس های بهداشتی وگندزدایی مجزا و تهویه دائمی سرویسهای بهداشتی در محل مزرعه، حتی الامکان نصب توالت های بهداشتی انجام شود.

-وجود سطل های دربدار پدالی به همراه نایلون درون آن در کلیه واحدها ، اتاق ها یا سالن ها

-گند زدایی منظم تمام سطوح بطور مرتب و حداقل بعد از هر روز کاری.

-گندزدایی کلیه اشیاء و سطوح با تماس زیاد و پرده ها به طور مرتب

-خودرو واماکن بسته هنگام نظافت وگندزدایی باید خالی و دارای تهویه مناسب بوده و در حین گندزدایی پنجره ها باز و فرد مسئول نظافت باید از دستکش و ماسک مناسب استفاده نماید .

-تمامی سطوح دارای تماس مشترک (نظیر دستگیره درب ، میله راه پله ، و...) باید ابتدا نظافت وسپس گندزدایی گردد.

بازار گل زعفران

1- کلیه اشخاصی که در بازار گل زعفران کار میکنند باید ملبس به لباس کار وروپوش تمیز به رنگ روشن باشند.

2-کلیه افرادی که در بازار گل زعفران کار میکنند موظفند کارت معاینه بهداشتی معتبر در محل کار خود داشته وهنگام مراجعه بازرسین بهداشت ارایه نمایند.

3- تهیه واستفاده از دستکش وماسک برای شاغلین بازار گل زعفران الزامیست.

4- فروش وعرصه سیگار ونیز استعمال مواد دخانی در بازار گل زعفران ممنوع است.

5- حداکثر تعداد افراد با توجه به رعایت فاصله 2متری ,3نفر در هرغرفه و یا فروشگاه باشند.

6- از دریافت هرگونه وجه نقد خودداری شود وغرفه داران جهت هرگونه تبادل مالی بایداز دستگاه های کارت خوان استفاده نمایند.

7- وجود زباله دان درپوش دار ,زنگ نزن ,قابل شستشو,قابل حمل وباحجم مناسب وتعداد کافی در محوطه بازار گل الزامیست وباید مجهز به کیسه زباله ودر محل های مناسبی قرار داده شوند.

8-جعبه کمک های اولیه با مواد و وسایل موردنیازدر محل بازار گل زعفران وجود داشته باشد.

توصیه های تغذیه ای برای پیشگیری از بیماری های تنفسی و کرونا ویروس

عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های تنفسی، از جمله بیماری کرونا ویروس دارد. بیماری های زمینه ای مانند دیابت و بیماری های ریوی، بیماری های قلبی، سوء تغذیه و نداشتن تغذیه صحیح باعث تشدید احتمال ابتلا به این ویروس هستند. دریافت ناکافی مواد غذایی و کمبود ویتامین هایی همچون ویتامینC وA وD و تضعیف سیستم ایمنی بدن، احتمال ابتال به بیماری را افزایش می دهد. با مصرف روزانه منابع غذایی و ویتامینC مانند مرکبات (پرتقال، نارنگی، لیموشیرین، کیوی) و سبزیهایی نظیر انواع کلم، گل کلم، شلغم، فلفل سبز و فلفل دلمه ای می توان نیاز به ویتامینC را به خوبی تامین نمود.

از سوی دیگر ،هویج و کدوحلوایی و سبزی هایی به رنگ سبز تیره مانند اسفناج، برگ چغندر و برگ های تیره کاهو از منابع خوب ویتامین آ هستند. بطورکلی، به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری و تقویت سیستم ایمنی بدن، مصرف روزانه سه واحد از گروه سبزی ها (به جز سبزی های نشاسته ای) و حداقل دو واحد میوه توصیه می شود.

به خاطر داشته باشید رعایت تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه و حصول اطمینان از دریافت کافی ریزمغذی ها و پروتئین، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به بیماری های مختلف از جمله کرونا ویروس دارد.

غربالگری، مراقبت و بازتوانی

1-غربالگری کارگران فصلی برداشت زعفران در همه گیری کووید-19

لازم است براساس طرح فاصله گذاری اجتماعی، پیش از شروع فعالیت کارگران فعالیت های زیر انجام پذیرد:

-بررسی روزانه علائم شاغلین: کارفرمای کشاورزی (صاحب کار یا صاحب زمین) موظف است کارگران فعال در برداشت و آماده سازی زعفران را به صورت روزانه، تا پایان فصل برداشت زعفران ، از حیث علائم تنگی نفس و سایر علائم تنفسی مورد پرسش قرار داده و در صورت وجود علائم احتمالی به مرکز خدمات جامع سلامت یا پزشک معتمد بفرستد.

-چنانچه براساس ارزیابی پزشک نیاز به قرنطینه خانگی وجود داشت، فرد موظف است از ورود به محل کار خودداری نماید وکارفرمای کشاورزی نیز موظف است از ورود بیمار به محل کار جلوگیری نماید.