چشم انداز تولید گیاهان دارویی

چشم انداز تولید

در حال حاضر، حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشأ طبیعی و گیاهی تشکیل می دهد و صنایع داروسازی در تلاش هستند تا ساخت شیمیایی اقلام مربوط به دو سوم بقیه داروها را نیز به تدریج به وسیله منابع گیاهی جایگزین کنند. از این رو، صنایع داروسازی و گروه های تحقیقاتی بسیاری از کشورها توجه خود را به کشت و تولید گیاهان دارویی معطوف داشته اند.

از آنجایی که گیاهان وحشی (بر خلاف گیاهان زراعی) در محدوده های گیاهی گسترده ای شرایط رشد پیدا می کنند و جمع آوری آن ها از رویشگاه های طبیعی با توجه به پایین تر بودن کمیت و کیفیت محصول جوابگوی صنایع داروسازی نیست و حتی موجبات نابودی آن ها را فراهم می سازد، بنابراین، تولید انبوه این گیاهان در سطوح گسترده، جهت رفع نیازمندی های صنایع داروسازی عاقلانه تر به نظر می رسد.
استفاده از گیاهان دارویی و معطر در کشورهای توسعه یافته به شدت در حال افزایش است و هم اکنون 90 درصد  از مردم این کشورها از داروهای با منشأ گیاهی استفاده می کنند؛ به طور نمونه 65 % نیازهای صنایع دارویی آلمان و مجارستان و 90 درصد نیازهای صنایع دارویی چین و هند از منابع گیاهی تأمین می شود.

بیشتر بخوانید: مدیریت بازار و بازاریابی گیاهان دارویی

آمار جهانی نیز گویای این مطلب است که مواد مؤثر حدود پنجاه درصد داروهای عرضه شده به بازارهای جهانی دارای منشا گیاهی است. مردم ایالات متحده آمریکا سالیانه حدود 3 میلیارد دلار جهت دریافت داروهای با منشا گیاهی پرداخت می کنند در روسیه از هر سه دارو، یک دارو گیاهی است. 
براساس آمار، سال 1994، فروش جهانی داروهای گیاهی بالغ بر 4/12 میلیارد دلار بوده است. در این رابطه، اروپا با حجم فروش 5/6 میلیارد دلار مقام اول و آسیای شرقی با 3/2 میلیارد دلار، ژاپن با 1/2 میلیارد دلار و آمریکای شمالی با 5/1 میلیارد دلار در رتبه های بعدی قرار داشتند. در حال حاضر، تولید و مصر گیاهان دارویی در کشورهای صنعتی و توسعه یافته رو به افزایش است. محاسبه ی دقیق مقدار مصرف سالیانه گیاهان دارویی در جهان مشکل است؛ زیرا از گیاهان دارویی به شکل های ناشناخته و متفاوتی استفاده می شود. (به شکل تازه، خشک، دم کردنی یا استفاده شده در منابع داروسازی). اطلاعات محلی جامعی نیز در این مورد وجود ندارد، ولی به عنوان یک مثال موردی میتوان گفت میزان واردات گیاهان دارویی ( که شامل گیاهان معطر نیست) به چند کشور خریدار این گیاهان، از 355 میلیون دلار در سال 1976 به 551 میلیون دلار در سال 1980 افزایش یافته است، که این خود نشان از رویکرد روز افزون به گیاهان یاد شده است. از جمله این کشورهای خریدار، کشور آلمان بوده است که در سال 1976، برابر 28326 تن گیاه دارویی به ارزش 8/56 میلیون دلار وارد نموده است. 

این در حالی است که در ژاپن بین سال های 1974 تا 1989، فروش داروهای گیاهی 15 برابر افزایش داشته است. فروش بقیه محصولات دارویی 3 برابر افزایش داشته است. در سال 1993 در انگلستان خرید داروهای با منشأ گیاهی 57 % افزایش داشته است و انگلستان یکی از سریع الرشدترین بازار تولیدات گیاهان دارویی بوده است.

میزان تولید گیاهان دارویی در ایران در سال 1380 معدل 340845 تن  بوده که در سطح زیرکشتی معادل 817497 هکتار تولید شده است. بیشترین مقدار تولید گیاهان دارویی مربوط به استان خراسان با تولید 100288 تن بود که 4/29 درصد از تولید کل کشور را در بر داشته است. پس از خراسان، به ترتیب: استان های کرمان، همدان، گلستان، سمنان و مازندران در رده های بعدی قرار دارند. اسانس آبی رنگ آن در صنایع داروسازی، عطرسازی و تهیه چاشنی های غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف سالیانه بابونه در جهان بیش از 4000 تن گل خشک است.
موارد بالا به روشنی ضرورت توجه به گیاهان دارویی را بیش از پیش مشخص می نماید.

افزایش صادرات غیر نفتی به ویژه گیاهان دارویی شاخص و بومی و دارای مزیت نسبی یکی از راه حل های ایجاد اشتغال در کشور است. از این رو، شناسایی بازارهای هدف برای صادرات گیاهان دارویی امری ضروری است. در این صورت میباید عوامل مؤثر در صادرات مانند تربیت نیروی انسانی متخصص، توسعه تحقیقات کاربردی در زمینه تولید، فرآوری و بسته بندی استاندارد گیاهان دارویی، ارتباط با موسسات و مراکز خرید، سامان دهی جوامع تخصصی، برقراری شبکه سریع و مطمئن صادرات، اعمال روش های عملی و استفاده از دانش و فناوری برتر برای کنترل کیفیت و کمیت، بخش های خصوصی و نهادهای ذیربط غیردولتی دست اندرکار گیاهان دارویی در ابعاد مختلف به منظور مشارکت فعال و کارآمد محققان و متخصصان مربوط در تحقق اهداف کلان بخش از جهت کاهش تصدی گری دولت و دستیابی به مدیریت توسعه پایدار به ویژه در ابعاد کلان توسعه اقتصادی، سیستم بهینه تهیه و توزیع، آموزش و تقویت بنیه علمی تجار و بازرگانان داخلی، اصلاح قوانین و مقررات را مدیریت و برنامه ریزی نمود.

منبع:کتاب بسته کارآفرینی تولید گیاهان دارویی-اویشن،بابونه و گل گاوزبان-

بیشتر بخوانید: زمان و روش برداشت گیاهان دارویی